We celebrate Param Pujya Bhaishree's divinity through the wonder of his virtues. Each month a different writer has captured the inspirations drawn from Bhaishree's life that shed light on these beautiful virtues and help us recognise his inner being.
This month we explore Param Pujya Bhaishree's virtues of Peaceful Endurance.
Peaceful Endurance
Shrimad Rajchandra has stated in the ‘Six affirmations’ that each and every element in this universe including consciousness is engaged in some form of action or expression. Fundamentally, each element is the doer of its own existence, but externally it is the doer of certain actions too. While our pure consciousness is incarnated in the material world and is identified with a body, its actions certainly have repercussions. These repercussions, some of which may be experienced within moments, while others over the course of several lifetimes are what we call the fruition of karma. The ignorant soul, not recognising the events of one’s life as the fruition of his own past actions, engages in further bondage through thoughts and deeds of attachment and aversion and so the vicious cycle continues. Only the wise, enlightened beings have awakened to the virtuous path that can break this vicious cycle. They have realised that to break free from this cycle requires one to live their life in accordance with whatever their karmic destiny throws at them and to joyfully welcome it as the fruits of our own actions that have arisen only so that they may pass away.
This radical acceptance slowly but steadily depletes these karmic reserves and in turn, the soul becomes lighter and stronger to further deal with whatever destiny throws at them. In joyful acceptance lies the great key to breaking free from these bondages. Param Pujya Bhaishree’s life is a marvellous example of this truth. One sees not the least of resistance to whatever arises in his life, good or bad, favourable or unfavourable, desirable or undesirable. All we see in him is graceful acceptance and conscious dealing with whatever needs to be attended to.
Param Pujya Bhaishree was a young man of just thirty-three, when he had a chance encounter with the enlightened saint and his future Guru Param Pujya Bapuji, as the later had come to Mumbai upon the insistence of some seekers. After this meeting as time passed, an inexplicable, ineffable devotion swelled within him and deep within him, he knew that he had met his true Guru.
Despite being a householder with a business to manage and a large family including three young boys and his parents to support, Bhaishree knew his life had reached an inflection point and that he had to follow his heart’s calling. With all his love and dedication, he surrendered unto Bapuji and adopted his instructions for spiritual progress. Bapuji had always urged his disciples, to perform their duties to the hilt. Hence following his gurus directions, Bhaishree strived to maintain a perfect balance between his duties and spirituality. But the cosmic dice of destiny was determined not to leave this seeker alone without testing his commitment.
On the very same day as his ‘arpanta’ ie his initiation into the path by Bapuji, a fire broke out in velvet-fabric manufacturing factory that Bhaishree used to manage. Much of the plant, equipment and inventory was left destroyed by the flames. As the news of this devastating incident broke, Bhaishree fell into a deep silence. Destiny had brought him to a crossroad. Two paths lay ahead of him, such a profound conundrum. On one hand was fear, panic & resistance. On the other joyful acceptance.
Bhaishree however was not one whose faith was to be shaken by the winds of change. Unperturbed inner-peace and composure were like the warp and weft that made up his very being from a very young age. Not only did he wholeheartedly accept what had occurred, this incident only went on to further strengthen his faith towards Bapuji and the path. Without the least amount of regret or remorse and with a smiling face in the midst of all of this. All along this process, he did not let his commitment to progressing on the path waver even a bit. On the contrary, he continued to progress by leaps and bounds. Silently he fought this internal battle, and emerged victorious without letting anyone in his family feel his pain. Little did anyone around ever know the tremendous internal transformation that was going through his being.
Allowing one’s life to unfold in accordance with whatever destiny throws at us is a very powerful practice in itself that can unlock numerous portals on the spiritual path. Resistance to life, resistance to what the present moment holds is the very way by which the ego keeps its stronghold upon us and prevents us from experiencing our true nature. A river never resists whatever comes along in its path. It delicately meanders along the land, in a graceful manner and eventually reaches and merges with the ocean. In the process, it nourishes the entire world and sustains all living beings. If our lives were to unfold in this very manner of the watercourse way, then steadily but surely we will reach, the ocean of infinite bliss and unconditional fulfilment, which lies deep within our true self. Bhaishree’s life holds testament to this very truth in the highest possible manner.
Just a few months after the above incident, there took place another seemingly minor incident, but one that had very deep repercussions on Bhaishree’s spiritual progress. In those days, the Raj Saubhag Ashram was located in an old and unoccupied house, which used to belong to Pujya Chotabhai Desai, who was Bapuji’s Guru. At every given opportunity, Bhaishree would find time to stay in the Ashram close to Bapuji. As with many tropical villages, the place was infested with flies and other such insects. One fine day as Bhaishree sat in meditation a fly flew over and perched itself on his face! As it wandered around all over and created a major distraction and irritation, Bhaishree was faced with two choices. Succumb to the most basic, involuntary and irresistible urge to tap it away so as to continue to meditate in peace and to avoid fearful thoughts of infections etc. Or to let go of all resistance and accept whatever life has thrown in this moment with unconditional love. Miraculously the young seeker in Bhaishree overcame the most basic of human urges and decided to accept life as it unfolds in all its glory. And in that moment of divine, unconditional acceptance the universe smiled and new doors were unlocked. A sudden realisation dawned upon Bhaishree – he was aware of the sensation of the fly on his face because his attention was drawn to it. As the fly walked around all over his face, his ray of attention followed it around and threw light upon that sensation. The sensation was not aware of itself or capable of making itself known, but it was this conscious attention that could enlighten that sensation! This attention was distinctly different from the body, indeed the body was an object of awareness within that conscious attention. And this attention was under his command, for he could draw it back into meditation by simply willing so. Lo and behold, in that very instance, out of his acceptance of the moment, Bhaishree attained the realisation that all of his experiences - both internal and external - were possible because of this ray of conscious attention. In other words, he attained unshakeable faith in the existence of consciousness. All of this was simple through the acceptance of the moment as it unfolded. Instead of cursing the fly for causing disturbances, Bhaishree instead ended up thanking it - for it had led to a fierce concentration of his ray of attention and in-turn its actualisation! The wise have always said that realisation of consciousness is the thread which will lead one to experience the pure Self. After all, how far can one be from the Sandalwood tree once one had spotted its fragrance; how far can one be from the fire, once its warm caress has been felt. So also this incident became the proverbial spark that would light up the haystack and lead Bhaishree to the full experience of the Divinity that lay within and which was indeed the source of that conscious ray of attention.
Such is the power of accepting whatever arises without resistance. It is in flowing upstream that we expend our energy and find only frustration. Flowing downstream requires absolutely no effort, just loving acceptance and unconditional surrender to what is. Since those early experiences, Bhaishree’s entire life has blossomed into an exemplary, graceful ballet of accepting life exactly as it unfolds from moment to moment.
Within a few short years of meeting Bapuji, Bhaishree had attained the zenith of spirituality and seeing him as the most worthy ambassador of the eternal path, Bapuji declared him as his spiritual successor. Since that day on, at a young age of 50 years following his gurus agnya Bhaishree has left his personal life unfold without much interference from his side. If nature can take care of all her flora and fauna, why should we have to worry about our basic needs. With this principle at heart and considerable support and love from his brothers and family, he slowly withdrew himself from his business and family duties and dedicated himself in service to the Ashram and the multiplying numbers of spiritual seekers.
Perhaps Bhaishree’s greatest act of acceptance has been that, of unconditionally welcoming all those who came to the Ashram seeking spiritual growth. People from numerous backgrounds, preconceived notions, ideologies, tendencies, tempers and expectations would turn up from time to time. Some drank a few sips from the oasis and moved on, some stayed longer. Many would try and impose their ideas right from the smallest of things to the grandest and try to make to make dramatic changes. Yet all were embraced with the same love by Bhaishree. Masterfully, Bhaishree has walked the tightrope of growing the Ashram without ever deriding anyone’s point of view. He always listens to everyone’s ideas with rapt attention and welcomes them to work and develop those ideas. Despite knowing fully well that some of these people and their ideas would cause nothing but trouble, he has still wholeheartedly accepted all their suggestions and allowed them to take their due course. In doing so, each and everyone has felt welcomed and has received the necessary lessons that they were meant to learn. Equally the Ashram has continued to grow and numerous souls have continued to benefit spiritually.
Often, people would react rudely, speak ill or act in a derogatory manner. It would have been easy for Bhaishree to sever such connections, or at the very least react from a place of righteous anger. Bhaishree however has so deeply internalised his unconditional acceptance of life’s ebbs and flows, that not only did he remain unmoved but he continued to shower his love upon those very people. Even the most parched of fields will eventually bear fruit when showered by the Sun’s light. So also, eventually everyone’s hearts would melt and sooner or later they would be enamoured by Bhaishree’s divine inner state.
External circumstances may be accepted and dealt with by many, but few can remain unflinching when it comes to bodily ailments. With his advancing age and extensive travel, Bhaishree’s health would often face severe trials. Not once though, did he ever make any attempt to seek relief from them. On the contrary, he would continue with his duties to the best of his capabilities, not skipping a single meeting or discourse. Followers would arrange doctors and medical treatments, and he would accept them without any resistance. Never was there anything in him but unconditional acceptance to the flow of life. Deep within he knew that he was only experiencing the fruits of his own past actions, and like waves on the ocean all these experiences would soon subside but the knower behind them would remain unaffected.
Truly, the lessons from Bhaishree’s life are numerous, but none is more powerful that his unconditional acceptance of destiny’s passes. Resistance to whatever arises is easy. Regret and remorse are natural. Weeping & wallowing in sorrow seem normal. Turning one’s face away and spiritually bypassing one’s destiny is a natural escape route. But accepting what is, in the loving embrace of open, empty, luminous awareness is only for the valorous few. In showering our loving awareness upon the most painful, unexpected and traumatic of experiences lies the great doorway to awakening. For it is in this brave act that the spiritual seeker has stood their ground and has invoked the courage to see the illumination beyond all dualities of darkness and light, favourable and unfavourable, pleasant and unpleasant, good and bad. In accepting and flowing along with life, Bhaishree has manifested abundance without any possessions, bliss without any limitations, love without any boundaries, unity without any divisions and existence without any resistance. This great penance of unconditional acceptance is experienced by all of us in Bhaishree through his childlike, pristine innocence and mirth at all times, one that is untouched by the world.
By observing Bhaishree’s divine conduct, we can also inculcate this virtue of joyous acceptance of karmic fruition in our lives. To start with, we need to deeply imbibe the understanding that our entire life is a reflection of nothing but our own past actions. Everything from our physical bodies, health, intellect, wealth, family, status, problems, successes etc are a direct result of our past actions. At each juncture, life will throw at us whatever is due at that moment. Now if we were to rejoice in favourable situations and resent in unfavourable ones, then this course of action will only lead to more karmic bondage and further slow our spiritual progress. Instead, by the grace of the Guru, we have the capacity in us to accept with equanimity whatever has been handed to us, and consciously go about doing whatever is necessary. In doing so, we let go of what has arisen and prevent further bondage. The harder the circumstances, the greater must be our resolve to adhere to unconditional acceptance. Shrimad Rajchandra has pointed out that the wise spiritual adepts actually seek out difficult circumstances, for it is in such adverse conditions that they are able to summon the strength to delve deeper in their spiritual practice. Observing Bhaishree’s life unfold in this manner, as also reflecting upon the various trying incidences in his life is a powerful tool for us to inculcate this virtue. But most of all, it is Bhaishree’s magnanimous love towards all of us that shall be our pillar of support as well as guiding light to strive on, no matter where life takes us.
‘Row, row, row your boat,
Gently down the stream,
Merily, merily, merily, merily,
Life is but a dream’
ઉદયને અનુસરતું જીવન
દરેક જીવાત્મા પોતાના આયુષ્ય દરમિયાન પળે પળે વિવિધ પ્રકારની પરિસ્થિતિઓમાંથી પસાર થાય છે. જીવન એ વિવિધ પ્રકારના અનુભવોની હારમાળા છે. જે દેહ ધારણ કર્યો છે અને જે કાંઇ તે દેહ દ્વારા એ ભોગવે છે તે તમામ તેના જ પૂર્વે કરેલા કર્મોનું ફળ છે. વર્તમાનની દરેક ક્ષણમાં જે ઉદભવે છે તે જીવનો ઉદય છે. કર્મધારામાં, એક પછી એક ઉદયો વિદ્યમાન થતાં રહે છે. તે ઉદય આત્માની ઈચ્છા પ્રમાણે નહિ પણ કર્મના પરિપાક સ્વરૂપે પરિણમે છે. એક માત્ર મનુષ્યભવમાં, પૂર્ણ ખીલેલું સંજ્ઞિ મન હોવાથી તે ઉદયને કઈ રીતે નિભાવવો, સાખવો કે વેદવો તેની સ્વતંત્રતા પ્રાપ્ત છે. આ સત્તા તેનું સૌથી મોટું સદભાગ્ય છે. જ્ઞાની મહાત્માઓ, પોતાની ઈચ્છાઓનો નિરોધ કરીને, જ્ઞાનનાભાવના ઉલ્લાસમાં રહીને, જીવનની દરેક ક્ષણને સમભાવે જીવે છે અને તેનું જ નામ “વિચરે ઉદય પ્રયોગ” છે. જ્ઞાનીનાં ચારિત્રનું આ અપ્રતિમ લક્ષણ છે. જ્ઞાની આત્મધર્મમાં રહી કર્મ ભોગવે છે જયારે અજ્ઞાની દેહમાં ઓતપ્રોત હોવાને કારણે કર્મ ભોગવતી વખતે રાગ અને દ્વેષ કરીને ફરી પોતાના આત્માને બાંધે છે.
છ પદના પત્રમાં શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી કહે છે કે સર્વ દ્રવ્ય પરિણામ ક્રિયા સહિત જ જોવામાં આવે છે. નિશ્ચયથી તે દ્રવ્યો સ્વ- સ્વરૂપનાં કર્તા છે પરંતું વ્યવહારથી તે બાહ્ય ક્રિયાનાં કર્તા છે. જ્યાં સુધી આત્મા દેહધારી છે અને જગતમાં પરિભ્રમણ કરે છે ત્યાં સુધી અવશ્ય તે પોતાના કરેલા કર્મના ફળનો ભોક્તા છે. તે ફળના પરિણામ અલ્પ ક્ષણોમાં પણ ભોગવાય છે અથવા ઘણાં ભવાંતરે ભોગવાય છે. જ્ઞાની શાંત ભાવે પોતાના ઉદયને સ્વીકારે છે, ન કોઈ ફરિયાદ કે ન કોઈ અંતરમાં ઉકળાટ. સ્વીકારની આવી ઉત્કૃષ્ટ ભાવના હોવાથી સત્તામાં રહેલા કર્મો શિથિલ થતાં જાય છે અને સામે આવતા કર્મના ઉદય સામે લડવા માટે આત્મા સશક્ત બનતો જાય છે. શાંત સ્વીકારની ભાવનામાં કર્મની શૃંખલાને જીતવાની ચાવી રહેલ છે. પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીનું જીવન આ જ સિદ્ધાંતને દર્શાવતું એક ઉત્તમ ઉદાહરણ છે. વ્હાઇશ્રીની દ્રષ્ટિ સંજોગોમાં કે પર પુદ્દગલમાં અટવાતી નથી પણ સ્વભાવમાં સ્થિર થાય છે. વૃત્તિઓને જ્ઞાનભાવમાં વિલીન કરી પરિણતીને સમતુલ્ય રાખી તેઓ દ્વંદ્વ થી મુક્ત રહે છે. તેમના જીવનમાં જે કંઈ પણ થઈ રહ્યું છે - સારું કે નરસું, શાતાજન્ય કે અશાતાજન્ય, ઉચિત કે અનુચિત - તે પ્રત્યે તેઓને બિલકુલ પણ પ્રતિકાર ભાવના હોતી નથી. માત્ર સ્વીકાર ભાવના તથા તે પરિસ્થિતિમાં જે જે યોગ્ય છે તે તે તેઓ સાવચેતપણે કરતા રહે છે.
માત્ર 33 વર્ષની ઉંમરે, મુંબઈમાં, પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીનો ભેટો તેમના ગુરુ, જ્ઞાની સંત પરમ પૂજ્ય બાપુજી સાથે થયો હતો. શરૂઆતમાં આ મેળાપ એ તેમના માટે એક સામાન્ય મુલાકાત હતી, ભાઇશ્રીને ખ્યાલ ન આવ્યો કે મોક્ષનું બીજ બાપુજી તેમના અંતરમાં રોપી ગયા, પણ સમય જતાં ભાઇશ્રીના હૃદયમાં બાપુજી પ્રત્યેનું એક અવર્ણનીય આકર્ષણ ઊભું થતું ગયું અને તેઓ જાણી ગયા કે આ જ મારા તારણહાર, મારા સદગુરુ છે.
સંયુક્ત પરિવારમાં સહુની સાથે રહેતા ભાઇશ્રીને અનેકવિધ ગૃહસ્થ જવાબદારીઓ હતી. કૌટુંબિક વ્યવસાયમાં કાર્યરત એવા ભાઇશ્રીએ પોતાના ભાઈઓની સાથે રહીને માતા-પિતાની સારસંભાળ લેવાની હતી. લૌકિક અને ભૌતિક જીવનમાં અલૌકિક વિચારધારાએ સામ્રાજ્ય જમાવ્યું. જીવનનો અભિગમ બદલાતા બધું બદલાવા લાગ્યું. અપૂર્વ ઉલ્લાસ ભાવ સાથે તેઓ તન-મન-ધન અને આત્માથી પ.પૂ. બાપુજીને સમર્પિત થયાં તથા તેમની આજ્ઞાને શિરોધાર્ય કરીને સાધનાની શરૂઆત કરી.
ઉત્તમ સાધકની પરીક્ષા લેવા માટે નિયતિ હરહંમેશ તૈયાર હોય છે. એવું બન્યું કે જે દિવસે ભાઈશ્રી બાપુજીને અર્પણ થયા, તે જ દિવસે તેઓના કાપડનાં કારખાનામાં આગ લાગ્યાના સમાચાર આવ્યા. આગને લીધે કારખાનામાં ખૂબ નુકશાની થઈ હતી. આવા સમાચાર આવ્યા છતાં પ.પૂ. ભાઈશ્રી શાંત જ રહ્યાં. ભય, ખેદ, દુઃખ કે ક્રોધ - તેમાનું કશું તેમને ન થયું. અસ્વીકાર કે પ્રતિકાર કરવાને બદલે તેમણે પરિસ્થિતિનો શાંત સ્વીકાર કર્યો.
જે બને છે તે ન્યાયયુક્ત બને છે એવો ભાવ તેઓ સતત ધરાવતા. સતદેવ સતગુરૂ અને સતધર્મમાં તેમની શ્રદ્ધા અડગ હતી. આંતરિક શાંતિ તથા સૌમ્ય પ્રકૃતિ તો નાનપણથી જ તેમના જીવનમાં વણાયેલી હતી. કુટુંબ પરિવારની સાથે રહીને હસતા મુખે ભાઇશ્રીએ પોતાના કારખાનાનું ફરી નવનિર્માણ કર્યું. આ આખી પ્રવૃત્તિમાં તેઓએ પોતાની સાધનાને ગૌણ થવા ન દીધી. ખૂબ જ વેગથી તેઓ સાધનામાં પ્રગતિ કરતા રહ્યા. તેઓના હૃદયમાં સર્જાઈ રહેલા અદભુત આધ્યાત્મિક પરિવર્તનને તેમના ગુરુ સિવાય કોઈ જાણી શક્યું નહિ.
જીવનનું તપ એ છે કે કર્મના ઉદયને વધાવી, આનંદપૂર્વક લયબદ્ધ રીતે વહેતા રહેવું. આવું પ્રશાંત જીવન જ્યાં વહે ત્યાં અધ્યાત્મના દરવાજાઓ આપોઆપ ઉઘડતા રહે છે. જીવનનો શાંત સ્વીકાર એ સમર્પણ છે જયારે તેનો વિરોધ એ અહંભાવને પોષણ આપે છે તથા જીવને પોતાના સાચા સ્વરૂપની અનુભૂતિથી દૂર રાખે છે. સાગર તરફ વહેતી નદીના પંથમાં જે કંઈ પણ આવે છે તે પ્રત્યે તેને કોઇ અરુચિ, અણગમો કે દ્વેષ નથી. બધા જ અવરોધોને ઓળંગી જઈ તે નદી પોતાના પ્રવાહને વહેતો રાખે છે અને અનુક્રમે તે સાગરમાં જઈ ભળી જાય છે. અવરોધો વચ્ચે વહેવા છતાં તે નદી સમસ્ત સૃષ્ટિને પોષણ આપે છે તથા આખી જીવાયોનીને સહાયક બને છે. જો આપણું જીવન પણ આ જ પ્રમાણે ઘડાશે તો અનુક્રમે આપણે પણ આપણી અંદર રહેલા શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપી અનંત મહાસાગરમાં ભળી જઈશું. જ્ઞાનધારામાં રહીને કર્મધારાને પ્રેમપૂર્વક ભોગવી લેતા ભાઈશ્રી, પ્રયોગાત્મક રીતે દિવ્યજીવન જીવીને સહુને તેવું જીવન જીવવા માટે પ્રેરી રહ્યા છે.
શાંત સ્વીકારની આ ભાવનાને કારણે ભાઇશ્રીને ધ્યાન સાધનામાં આત્માનો ઉપયોગ લક્ષાયો. વર્ષ 1977 થી 1985 સુધી, શ્રી રાજ સોભાગ સત્સંગ મંડળની બધી જ પ્રવૃતિઓ, સાયલા ગામમાં આવેલા ગુરુવર્ય પૂજ્ય છોટા બાપુના જૂનાં મકાનમાં જ ચાલતી. વ્યવસાયમાંથી નિવૃત્તિ લઇને ભાઈશ્રી અનેકવાર સાયલા જતા અને બાપુજીની નિશ્રામાં પોતાની સાધનામાં રક્ત રહેતા.
તે કાળે સાયલામાં માખીઓ તેમજ મચ્છરોનો ખૂબ ઉપદ્રવ રહેતો. એક વેળા એવું બન્યું કે ભાઈશ્રી ધ્યાનમાં બેઠા કે એક માખી તેમના મુખ ઉપર આવીને બેઠી અને પછી મુખ ઉપર ફરવા લાગી. આંખ બંધ કરીને ધ્યાન કરતા પ.પૂ.ભાઈશ્રી સમક્ષ બે ઉપાય હતા - કાં તો તે માખીને ઉડાડી દેવી કે જેથી શાંતિથી ધ્યાન થાય, અથવા તો કઈ પણ ન કરતા શાંતભાવે માખીનો સ્વીકાર કરવો. પ.પૂ.ભાઇશ્રીએ કર્મના ઉદયને આધીન થતાં જે કાંઈ થઈ રહ્યું હતું તેના દ્રષ્ટા બનવાનું પસંદ કર્યું. અને તે જ દિવ્ય પળે ભાઇશ્રીના અંતરમાં પ્રકાશ થયો કે ઉપયોગ તે તરફ જવાથી જ માખીના સ્પર્શનું જ્ઞાન થઇ રહ્યું છે. જેમ તે માખી ફરતી હતી તેમ તે ઉપયોગનું કિરણ તે તરફ દોરાતું હતું. માખીનો સ્પર્શ સ્વયં પોતાને જણાવવા સમર્થ નહતો પરંતુ આત્માના જ્ઞાન ઉપયોગમાં રહેલ ચૈતન્યતાના ગુણ વડે તે સ્પર્શની અનુભૂતિ થઈ રહી હતી. તે ઉપયોગ તો દેહ આદિથી સ્પષ્ટ ભિન્ન છે, વળી દેહ આદિ તમામ જ્ઞેય પદાર્થો છે તે આ ઉપયોગ વડે જણાય છે. જો ધારીએ તો આપણે તે ઉપયોગને વાળી, ફરી ધ્યાનમાં જોડી શકીએ છીએ. ધ્યાનની એ ધન્ય ક્ષણે ભાઇશ્રીને ઉપયોગની પ્રતીતિ થઈ ગઈ! એમ સ્પષ્ટ ખાતરી થઈ કે અંદર બાહરના જે પણ અનુભવો થઇ રહ્યા છે તે સર્વ માત્ર સ્વ-પર પ્રકાશક એવા ઉપયોગ વડે જ જણાઈ રહ્યા છે! માત્ર શાંત સ્વીકારને કારણે આવો ઉત્તમ જ્ઞાન અનુભવ થયો. તે માખી પ્રત્યે દ્વેષ ન કરતા ઊલટાનું ભાઇશ્રીએ તેનો આભાર માન્યો કારણ કે તેના જ સ્પર્શ વડે ઉપયોગ કેન્દ્રિત થયો અને તેથી તેની પ્રતીતિ થઇ! અનાદિકાળથી જ્ઞાનીઓ કહેતા આવ્યા છે કે ઉપયોગ વડે આત્મા સુધી પહોંચાય છે. આખરે ચંદનની સુવાસ આવ્યા પછી તે ચંદન વૃક્ષથી કેટલા દૂર રહી શકાય? એ જ પ્રમાણે આ ઉપયોગની પ્રતીતિ થવાથી અનુક્રમે ભાઈશ્રીને આત્માનો સાક્ષાત્કાર થયો.
ઉદયને આધીન ન થતાં સાક્ષીભાવે ઉદયને અનુસરતા રહેવું એ ભાઇશ્રી માટે સહજ થઇ ગયું. જીવનનો પ્રવાહ ગમે તેવો વેગવંતો હોય પણ ભાઈશ્રી તેમાં ડૂબ્યા વગર વહેતા રહે છે. જગતને બદલવામાં, તેની વિરુદ્ધ તરવામાં આપણી શક્તિઓને શું કામ વેડફી નાખવી? એનાં કરતા આપણે સ્વયં બદલાઇ જવું. જ્ઞાન દર્શન અને ચારિત્રની અભેદતા અને અંતરની વીતરાગતામાં ભાઈશ્રીનો આત્મા અડોલ થઇ કર્મના ઉદયને અનુસરતો રહ્યો. જે જીવનમાં કર્મના ઉદયનો પ્રભાવ નથી ત્યાં કોઈ આવેશ કે ઉશ્કેરાટ નથી, ફક્ત શાંત સ્વીકાર અને સમર્પણતા છે. પોતાના સાધક જીવનની શરૂઆતમાં બનેલી આવી ઘટનાઓ થકી ભાઈશ્રીનું જીવન પળે પળે ઉદયને અનુસરતું રહ્યું અને તેમનો આત્મા કર્મોથી મુક્ત થતો ગયો. શાંત સ્વીકાર એ સકામ નિર્જરા છે.
બાપુજીને અર્પણ થયા બાદ થોડાં જ વર્ષોમાં ભાઈશ્રી આધ્યાત્મના ઉચ્ચ શિખરે પહોંચી ગયા હતા. તેમના સર્વ ગુણોનું મૂલ્યાંકન કરી બાપુજીએ તેમને પોતાના આધ્યાત્મિક વારસદાર તરીકે જાહેર કર્યા. તે દિવસથી ભાઇશ્રીએ પોતાના નિજી જીવનને સંપૂર્ણપણે કર્મના ઉદયાધીન કરી દીધું. આ સમયે ભાઇશ્રીની ઉમર 50 વર્ષની હતી. તેમના સંતાનો પણ હવે સાવ નાના ન હતા. ભાઈઓનો સાથ હતો તેથી તેઓ પોતાના કુટુંબના જીવનનિર્વાહ માટે નિશ્ચિંત હતા અને સાથોસાથ મનમાં તેઓ વિચાર કરતા કે સૃષ્ટિમાં રહેલ સર્વ જીવોને પોત-પોતાના કર્મોદય પ્રમાણે ભરણપોષણ મળી રહે છે, તો આપણે શા માટે તેની ચિંતા કરવી? - આ સિદ્ધાંતને અનુલક્ષી તેઓ અનુક્રમે પોતાની વ્યવહારિક અને કાર્યકારી ફરજોથી ધીમે-ધીમે નિવૃત્ત થતાં ગયા. પોતાના સમસ્ત યોગક્ષેમને આશ્રમ તથા મુમુક્ષુઓની આધ્યાત્મિક ઉન્નતિ માટે સમર્પિત કર્યું. સ્વ-પર કલ્યાણ એ જ જીવનનો ઉદેશ બન્યો.
પ.પૂ. ભાઇશ્રીના જીવનમાં ડોકિયું કરીએ ત્યારે જણાય કે શાંત સ્વીકારની ભાવના કેટલી અધિક તેમનામાં વિકસેલી હતી. તેઓ આશ્રમમાં આવેલ દરેક જીવને ઉલ્લાસથી આવકાર આપતા. ચિત્ર-વિચિત્ર પ્રકૃતિઓ ધરાવતા, વિધ વિધ મત-મતાંતરોમાં માનતા, જુદી-જુદી આશાઓને લઈને અનેક વ્યક્તિઓ આશ્રમમાં આવે છે. તેમાંનાં અમુક વ્યક્તિઓ સાધના માટે લાંબા કાળ સુધી આશ્રમમાં રહે છે. તેમાંના કોઈક આડંબરભર્યું જીવન જીવી પોતાનું વર્ચસ્વ સ્થાપવાના પ્રયત્નો પણ કરે છે, છતાં તે સર્વને ભાઈશ્રી તરફથી એકસરખો પ્રેમ પ્રાપ્ત થતો રહે છે. આશ્ચર્યજનક વાત એ છે કે કોઈનું મન દુભાય નહીં એ રીતે ભાઈશ્રી વ્યવહાર કરે છે. અમુક વ્યક્તિઓ દૂધમાંથી પૂળા કાઢી માત્ર સલાહ અને સૂચનો આપતા રહેશે એમ જાણતા છતાં ભાઈશ્રી શાંતપણે તેઓને સાંભળે અને સહન કરે. પ.પૂ. ભાઈશ્રીનાં આવા કરુણાસભર વલણથી તે વ્યક્તિઓનું અપમાન પણ ન થતું અને તેઓ સ્વયમ પોતાની ભૂલ જાણી પોતાની પ્રકૃતિને બદલતા. ભાઇશ્રીની નિરામય શાંતિ અને પ્રસન્નભાવ થકી આશ્રમની ખૂબ ઉન્નતિ થતી ગઈ અને વધતી સંખ્યામાં અનેક જીવો આધ્યાત્મિક માર્ગે પ્રગતિ પામતા ગયાં.
પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીનું ઉદયાધીન પવિત્ર જીવન
ઘણી વખત એવું પણ બનતું કે લોકો અનુચિત વ્યવહાર કરતા. આવી પરિસ્થિતિમાં સામાન્ય વ્યક્તિ કાંતો તે લોકો સમક્ષ ક્રોધજનિત વ્યવહાર કરે અથવા તો આવી વ્યક્તિઓ સાથે સંબંધ તોડી નાંખવારુપ સહેલો રસ્તો પસંદ કરે, પરંતું એમ ન કરતાં ભાઈશ્રી તો તે વ્યક્તિઓ પ્રત્યે અસીમ પ્રેમ વરસાવતા રહ્યાં! ભાઇશ્રીનાં આવા નિઃસ્વાર્થ અને કરુણાસભર પ્રેમનો અનુભવ તથા તેમની ઉચ્ચ દશાની પ્રતીતિ થતાં તે જ વ્યક્તિઓના હૃદયમાં ભાઈશ્રી પ્રત્યે પ્રેમ અને ભક્તિ ઉભરાવા લાગી!
બાહ્ય પરિસ્થિતિઓનો સહજ સ્વીકાર એ કદાચ સરળ હોઇ શકે, પણ જ્યારે શારીરિક તકલીફ આવે ત્યારે ઉદયાધીન વર્તવું એ ઘણું કઠિન છે. જેમ જેમ પ.પૂ.ભાઈશ્રીની ઉંમર વધતી ગઈ તથા દેશ-પરદેશની ધર્મ યાત્રાઓ પણ વધતી ગઈ તેમ તેમ તેમને શારીરિક મુશ્કેલીઓનો પણ સામનો કરવો પડ્યો. આવી પરિસ્થિતિઓમાં પણ ગમે તેટલી તકલીફ હોય, છતાં તેઓ એક પણ સત્સંગ અથવા આયોજિત મુલાકાતોમાં પોતે ગેરહાજર રહ્યાં નથી. પોતાના જીવનને કર્મના ઉદય પ્રમાણે વહેવા દેવું એ જ એમની અહર્નિશ સાધના હતી. હૃદયમાં તો એવી ભાવના સ્થિર હતી કે જે થઈ રહ્યું છે તે મારા જ પૂર્વે કરેલા કર્મના ફ્ળ છે અને હું તો માત્ર તેનો જોનાર અને જાણનાર છું.
ખરેખર, ભાઈશ્રી તો અગણિત ગુણોના ભંડાર છે પણ તેમાં શિરોમણી ગુણ જો કોઈ હોય તો તે છે ઉદયને અનુસરતું જીવન. સામાન્ય રીતે, જે થઈ રહ્યું હોય તે પ્રત્યે સહજ ભાવ-અભાવ થતો હોય, ઘણી વાર ખેદ તો અમુક સંજોગોમાં ખૂબ હર્ષની લાગણીઓ અનુભવીએ, અને તે સહેજેે જાહેર પણ થઇ જાય. અજ્ઞાની જીવ માટે રડવું અને કજીયા કરવા એ સ્વાભાવિક છે. વિપરીત પરિસ્થિતિઓમાં પોતાનું મોઢું ફેરવી નાખવું અને ભાગ્યોદયથી દૂર ભાગવાનો પ્રયત્ન તો સામાન્ય બાબત છે. પરંતુ જે થઇ રહ્યું છે તેને જેમ છે તેમ જ પોતાના અનંત, અસીમ, ચૈતન્ય સ્વભાવથી આવકારવું એ તો વિરલા જીવોનું જ કામ છે. જીવનની દરેક દુઃખદાયક ઘટનાઓમાં શાંત સ્વીકારની ભાવના રાખવી એ આધ્યાત્મિક ઉન્નતિના ભવ્ય પગથિયાં છે. ઉદયને અનુસરતું જીવન જીવવાથી સાધકમાં દિવ્ય શક્તિ સ્ફૂરાયમાન થાય છે અને તેથી તે સર્વ દ્વન્દ્વોથી ઉપરામ, ઉદાસીન થાય છે. પ.પૂ. ભાઈશ્રીના મુખ ઉપર સદૈવ રહેતા પ્રેમભર્યા નિર્દોષ સ્મિત દ્વારા તેમનો આ શાંત સ્વીકારનો મહાન ગુણ અનુભવાય છે.
ઉદયને અનુસરતું જીવન જીવવા માટેની કૂંચીઓ
પ.પૂ.ભાઇશ્રીના આવા દિવ્ય ચારિત્રને જોઈ આપણે પણ આપણું જીવન ઉદયને અનુસરતું બનાવી શકીએ છીએ. તે માટે સૌ પ્રથમ તો આપણે એવો નિશ્ચય કરવો પડશે કે આપણી આખી જિંદગી માત્ર આપણા પૂર્વે કરેલા કૃત્યોના ફળસ્વરૂપે જ ચાલી રહી છે.
આપણું સમસ્ત અસ્તિત્વ, આપણું શરીર, સ્વાસ્થ, બુદ્ધિમતા, ધન-ધાન્ય, કુટુંબ, સત્તા, પરિસ્થિતિઓ ઇત્યાદિ બધાં જ આપણા પૂર્વે કરેલા કર્મોના પરિણામો છે. માટે જો, જીવનની કોઈ પણ પરિસ્થિતિમાં આપણે રાગ-દ્વેષ કરીશું તો નવા કર્મો બાંધતા જ રહીશું અને સાથે આપણી આધ્યાત્મિક પ્રગતિ પણ અટકેલી રહેશે. પરંતુ ગુરુકૃપાથી આપણામાં એવી શક્તિ છે કે આપણે સમભાવથી જે થાય છે તેને વેદી શકીએ. એ પ્રમાણે કરવાથી ઉદયમાં આવેલાં કર્મો ખરતાં જશે અને નવા કર્મો બંધાશે નહીં. જેટલી કઠિન પરિસ્થિતિ તેટલો મજબૂત આપણો શાંત સ્વીકારનો ભાવ હોવો જોઈએ.
શ્રીમદ રાજચંદ્રજી કહે છે કે જ્ઞાનીઓ તો વિપરીત પરિસ્થિતિઓને ઈચ્છે છે કારણ કે તે પરિસ્થિતિમાં તેઓ વિશેષ આત્મઉન્નતિ સાધી શકે છે. ભાઇશ્રીના જીવનના દ્રષ્ટાંતો તથા તેઓનો આપણા પ્રત્યેનો નિષ્કામ પ્રેમ એ આપણને આપણું જીવન ઉદય અનુસાર જીવવાની શક્તિ આપે છે.
જીવનશૈલીમાં બદલાવ લાવીએ
અભિપ્રાય કે પ્રતિભાવ ન આપવો અને કોઈ પ્રતિક્રિયા પણ ન કરવી. જે કંઈ કરવું પડે તે જાગૃતિપૂર્વક સમભાવ જાળવીને કરવું.
ધીરજ અને ગંભીરતાના, સહનશીલતા તેમજ ક્ષમાના ગુણોને જીવનમાં વિકસાવતા રહીએ.
વૈરાગ્ય અને ઉપશમભાવ જગાડે એવી 16 ભાવનાઓનું ચિંતન કરતા રહીએ.
ઈચ્છાઓ અને અપેક્ષાઓ ન સેવીએ.
સાદગીભર્યું સરળ જીવન જીવીએ.
ઇન્દ્રિયોને સંયમિત રાખીએ.
સંસારી મનોરથો ન સેવીએ.
ઝાઝાનો સહવાસ ન સેવતા, એકાંત અને અસંગતાનો મહાવરો કેળવીએ.
તત્વચિંતન દ્વારા ઉત્તમ પ્રજ્ઞા કેળવીને જ્ઞાતાભાવમાં રહેવાનો પુરુષાર્થ કરીએ.
Moments of Insight: Peaceful Endurance
Some of us might think of living life in accordance with karmic fruition as a sort of submissive, fatalistic practice of self-denial. But the truth is, in fact, quite contrary. Karma works in numerous ways. Often, the act of acceptance requires us to step out of our comfort zone, summon up every fibre of courage and venture into the unknown to pursue our true purpose in life.
A courageous person braces for bad times with fortitude whereas a gnani (self-realised soul) embraces bad times with a smile. Param Pujya Bhaishree’s life is a stunning example of such courageous acceptance and the resulting blessings that flowed from it.
Bhagwan Mahavir sought and solicited atonement for his past sins. Eschewing the lap of luxury he was born into, he deliberately walked into alien lands where he was ridiculed, abused, beaten, mauled and tortured for 12 and half years. Yet, not for a moment did he flinch or have second thoughts or turn back to the comfort of a cosy life. Not for a moment did he lose his equilibrium. He remained compassionate towards his tormentors; he remained a picture of total calm, radiating peace even as they rained blows on him and hammered nails in his ears.
Having accumulated a heavy karmic baggage from his previous births, this was his penance. He suffered unspeakable torture with a serene grace stemming from the fountain of spiritual abundance that coursed unfettered within him. All that mattered to him was his goal – that of salvation (moksh). Each adversity was, to him, a boon in disguise, taking him closer to his goal by clearing the path of his bad karmas. His was not an antithetical approach of zero resistance but a pro-active approach of joyful endurance.
Param Krupalu Dev Shrimad Rajchandra had a promising future awaiting him. His extraordinary ability to attend to a hundred things at the same time (shatavdhan) brought him widespread acclaim and enthusiastic invitations for performances. He was feted, honoured and admired. An ordinary person would have got readily sucked into the dazzle of fame and wealth. But Shrimadji remained completely unmoved and unruffled by such temptations. To him, these demonstrations of mental prowess were but a tiny glimpse into the power of the soul. Renouncing the lure of the limelight, he pursued his goal of self-realisation zealously.
To Bhaishree, such expression of admiration is more agonizing than flattering. In his sublime humility, he mentally surrenders all praise to his guru. He goes inward, and conceives that the appreciation is directed at Bapuji. Whenever Bhaishree enters the Kalyan hall in the ashram, he is greeted by devout mumukshus with three pranams. At such moments, Bhaishree almost invariably closes his eyes in meditation, and, after adding his own salutations, offers the devotional expressions of the mumukshus to Bhagwan Mahavir, Krupalu Dev and Bapuji.
Ditto for individual pranams. Typically, Bhaishree folds his hands even before the person greeting him does so. He has no desire for veneration and admiration, or even the notional superiority of being a Guru. Having evolved above the most treacherous and trickiest of human frailties, he is extremely vigilant about never slipping into the quicksand of flattery and maintaining his detachment in all circumstances – good and bad.
The manifestation of all karmas, bad as well as good, is treacherous and a gnani does not make the fatal mistake of identifying with either. He owns nothing that belongs to this world.
એક બહાદુર અને હિંમતવાન વ્યક્તિ, મક્કમ મનોબળ સાથે મુશ્કેલીઓનો સામનો કરે છે, જ્યારે આત્મજ્ઞાની મહાત્મા મુશ્કેલીઓને પ્રેમપૂર્વક આવકારે છે! બન્નેના વલણ સકારાત્મક છે છતાં, બન્નેનાં આશય અને લક્ષ તદ્દન જુદાં છે. એકને જીવનમાં યશસ્વી થવું છે તો એકને કર્મોથી મુક્ત. એકને સંસારમાં સફળ થવાનો હર્ષોલ્લાસ છે તો એકને તે સંસાર પાર ઉતરવાનો આનંદ છે.
મોક્ષને ઇચ્છતા અધ્યાત્મયોગી પુરુષો, કર્મકૃત ઉદયને શાંતભાવે સ્વીકારી લે છે. સમભાવમાં સ્થિર થઇ તેમાંથી સંવર અને નિર્જરાના પરિણામો કેળવીને પસાર થતાં રહે છે. આમ હોવા છતાં, ઉદયમાં જ્યારે શુભ કર્મો ઉત્કૃષ્ટ ભૌતિક સુખ લઈને સામે ઉભા રહે છે ત્યારે તેઓ ઉદીરણા કરીને તપ અને ત્યાગનો, કષ્ટ સહન કરવાનો માર્ગ ગ્રહણ કરે છે. અબાધિત કાળના અનંત કર્મોને એક ભવમાં ભોગવી લેવાનું શૌર્ય તેમના આત્મામાં ભરપૂર રહેલું હોય છે. ઘોર અશુભ કર્મો ઉદય સ્વરૂપે સામે આવે છે પણ નતમસ્તક થઇ ચાલ્યા જાય છે. આત્માની અમૃતધારામાં નિવાસ કરતા મહાપુરુષોને કર્મોદયનું ઝેર ડંખી શકતું નથી.
પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી કહે છે કે, જ્ઞાનીપુરુષ પોતાનાં અશુભ કર્મોને ખપાવવા માટે તેનાં ફળરૂપ ઉદયની આતુરતાપૂર્વક રાહ જોતાં હોય છે. તેઓ તેને અંતરના આનંદ સાથે વધાવે છે અને પરિણામે તેઓ પોતાના આત્મા ઉપર રહેલા કર્મરૂપી આવરણને ઝડપથી દૂર કરી શાશ્વત સુખના ધામ, "મોક્ષ" તરફ પ્રયાણ કરે છે.
ભગવાન મહાવીરે રાજમહેલને છોડી, ત્યાગનો માર્ગ ગ્રહણ કર્યો. ઉપસર્ગોની અગનવર્ષામાં સામે ચાલીને નીકળી પડ્યાં. તપ, સાધના અને ધ્યાનનો અપ્રમત્ત પુરુષાર્થ આદરી, હૃદયમાં પ્રેમ, કરુણા તેમજ મૈત્રીભાવને ધારણ કરી કર્મક્ષયના પંથે આગળ વધવા લાગ્યા. એક પછી એક, અનેક ઘોર ઉપસર્ગો શરુ થયાં. આપત્તિઓની આંધી વચ્ચે ભગવાને સમતાનો દીપક પ્રજ્વલ્લિત રાખ્યો. દેહની સંભાળ ન લેવાનો સંકલ્પ ભગવાને દીક્ષા લીધી ત્યારથી જ કર્યો હતો.
ઉપસર્ગો દરમિયાન ઘૃણા, તિરસ્કાર, માનસિક યાતના, પરાકાષ્ઠાની શારીરિક પીડા અને પારાવાર દુઃખ તેમણે હસતા મોઢે સહન કર્યા. કાનમાં ખીલાં ઠોકાયા, પગમાં ખીર રાંધવામાં આવી, અણીદાર શસ્ત્રોથી અનેકવાર હણાયા, હાથી, સિંહ જેવા હિંસક પશુના રૂપ ધરી યક્ષોએ તેમને ખૂબ સતાવ્યા છતાં, તેઓ ધ્યાનમાં અચલિત રહ્યા. જ્યાં ઉપસર્ગો થવાની સંભાવના હતી તેવા ક્ષેત્રોમાં તેઓએ સામે ચાલીને વિહાર કર્યો! સાડા બાર વર્ષ સુધી ઘોર તપશ્ચર્યા કરીને, ઉપસર્ગોમાં અડોલ રહીને, તેમની દિવ્યતમ જ્ઞાન ચેતનાએ કર્મોને ભસ્મીભૂત કરી નાંખ્યાં.
તેમના ચિત્તમાં પ્રત્યેક આત્મા માટેનો અસીમ કલ્યાણ ભાવ હતો. તેમના સંયમી આત્માએ, આત્મશક્તિના પ્રચંડ પ્રભાવનો વિશ્વને પરિચય આપ્યો. તેમના આત્માની ગુણસમૃદ્ધિનો સ્પષ્ટ ખ્યાલ તેમની સહનશીલતા અને ક્ષમાના ભાવોમાંથી પ્રગટ થાય છે. પોતાના ઉદયને તેમણે આવકાર્યો અને કર્મોને હંફાવી દીધા. અંતે કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કરી સર્વજ્ઞનું બિરુદ પ્રાપ્ત કર્યું. ભવતારક તીર્થંકર બનીને તેમણે અનેકને તાર્યા અને તારી રહ્યા છે.
શતાવધાનના પ્રયોગ બાદ પરમ કૃપાળુ દેવ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીને, અતિ ઉજ્જવળ ભવિષ્ય આવકારી રહ્યું હતું. તેઓમાં રહેલી શતાવધાન કરવાની અદ્ભૂત અને અસામાન્ય ક્ષમતાને કારણે તેઓને વૈશ્વિક પ્રશંસા અને પ્રસિદ્ધિ પ્રાપ્ત થઇ. મુંબઈના ઉદ્યોગપતિઓ તથા અન્ય પ્રતિષ્ઠિત વર્ગ તેમની સાથે સંબંધ બાંધવા તત્પર હતા. વવાણીયાથી મુંબઈ આવેલા શ્રીમદ્ માટે મુંબઈમાં ઠરીઠામ થવા આ સંબંધો ખૂબ ઉપયોગી સાબિત થાય એમ હતા છતાં, પરમ વૈરાગી અને નિ:સ્પૃહી શ્રીમદે તે પુણ્યવંત ઉદયને પીઠ બતાવી સાદગીભર્યું નિર્મળ જીવન જીવવાનો સંકલ્પ કર્યો. દેશ વિદેશમાંથી તેઓમાં રહેલ અસાધારણ અવધાન શક્તિને પ્રદર્શિત કરવા માટે આવેલા અનેક આમંત્રણોનો અસ્વીકાર કરીને આધ્યાત્મિક પુરુષાર્થમાં જોડાયેલા રહ્યા. એક સામાન્ય વ્યક્તિ ખ્યાતિ અને સંપત્તિની વિલાસી ચમકદમકથી અંજાઈને સહેલાઈથી તે તરફ ખેંચાઈ જાય છે, પરંતુ શ્રીમદ્જી તો આવા પ્રલોભનોથી તલભાર પણ વિચલિત ન થયાં. તેમનાં માટે તો આ માનસિક કૌશલ્યનું પ્રદર્શન એ આત્માની અનંત શક્તિઓની ખૂબ જ નાનકડી એક ઝાંખી હતી. પ્રસિદ્ધિથી દૂર રહેવાનું નક્કી કરી તેઓએ ખૂબ ઉમંગ અને ઉત્સાહથી પોતાના મુખ્ય લક્ષ - આત્મજ્ઞાન માટે પુરુષાર્થ વધાર્યો.
પ.પૂ. બાપુજીએ આધ્યાત્મિક જવાબદારી સોંપી તે દિવસથી દાસાનુદાસ ભાવે પ.પૂ. ભાઈશ્રીએ પોતાનું જીવન આશ્રમ તેમજ મુમુક્ષુના કલ્યાણ અર્થે સમર્પિત કર્યું છે. પ.પૂ. ભાઈશ્રી જયારે જ્યારે પોતાની પ્રશંસા સાંભળે છે ત્યારે તેઓ અંતરમાં મૂંઝાય છે. ફરી ફરીને, જીવનભર, પોતાના ગુણગ્રામ સાંભળવા એ પણ એક પ્રકારનો પ્રતિકૂળ ઉદય છે. તેઓ સ્વરૂપમગ્ન બની જાણે બાપુજીની વાત ચાલતી હોય એવી રીતે બેઠા હોય. સદૈવ ઉત્કૃષ્ટ લઘુતા ભાવમાં નિવાસ કરતા પ.પૂ. ભાઇશ્રી, સ્વાધ્યાય માટે કલ્યાણ હોલ પધારે ત્યારે સહુ તેમને ત્રણ નમસ્કાર કરે. એ સમયે ભાઈશ્રી પોતે ધ્યાનસ્થ ભાવે આંખ બંધ કરી લે છે. જે અહોભાવથી મુમુક્ષુઓ વંદન કરે છે તેમાં પોતાના ભાવો ઉમેરી ભગવાન મહાવીર, કૃપાળુ દેવ અથવા તો બાપુજીને તે વંદન અર્પણ કરી દે છે. આવા ઉદયને તેઓ ખૂબ જાગૃતિપૂર્વક વેદે છે. લેશ માત્ર પૂજાવાની કામના નથી એવા ભાઇશ્રીને “હું ગુરુ છું, આ શિષ્યો છે” એવો ભાવ નથી. પોતાની સાધના કરે છે અને સ્વ-કલ્યાણ ભાવ સાથે પર-કલ્યાણ આપોઆપ થઇ રહ્યું છે, એવી ભાવના રાખીને બધાંને પ્રેમથી મળે પણ છતાં અસંગ અને અલિપ્ત રહે.
ભલે કર્મને અનુસરતું જીવન જીવે છે, છતાં જ્ઞાનીઓ શુભ કે અશુભ, કર્મોનો વિશ્વાસ કરતા નથી. દરેક કર્મ એ સંસાર છે, માયા છે. વર્ષોની સાધના પળમાં ધૂળધાણી થઇ જાય. મોટાભાગે સામાન્ય જીવ કર્મોની માયાજાળમાં ફસાઇને છેતરાઈ જાય છે. જ્ઞાનીપુરુષો સદાય સાવચેત રહે છે, એકાંતે જે શોક અને દુઃખરુપ હોય તેનું મૂલ્યાંકન તેઓ કરતા નથી. તેઓ એક પોતાના આત્મા સિવાય જગતની કોઈ વસ્તુ કે પદાર્થમાં મારાપણાનો ભાવ રાખતાં નથી. આત્માની મસ્તીમાં ઉદયને અનુસરતા રહે છે.
