IVY Swadhyay - Nov 2018

Mind your Mind

The November IVY swadhyay started with a thought provoking story of the Buddha and his 83 disciples.  All of them came up to him for a solution for a problem that each one had – therefore 83 problems.  The wise Buddha answered their question with a counter-question.  “Find me one person in the world who does not have any problem!!”  This short yet impactful tale, had a deep impact. Brahmnisht Minalben said that our problems should not overwhelm us, rather we must look for solutions. There is no problem that cannot be solved, that does not have a solution and as spiritual seekers we should march ahead and face our problems (whether mental, physical or emotional) head on.

The problems that we are required to grapple with are 3-fold. AADHI, VYADHI and UPADHI 

1.         AADHI or mental problems: Anything that happens to us or our close family or friends angers or worries our mind This constant over-thinking of our mind for petty reasons is known as AADHI

2.         VYADHI or physical problems: There is no one who is exempt from physical ailments at some point or another. Even the smallest of headache is the cause of Vyadhi. But this problem is of our body and not our soul.

3.         UPADHI: The problems related to people or things around us.

Since we are constantly facing problems – mental or physical, we need to equip ourselves with ways to face, handle and overcome our problems. Our faith in God and our Guru, Pujya Bhaishree will strengthen our ability to overcome problems. When under the Guru’s refuge, we would be able to to remain emotionally balanced in good times and bad.

So what can we do when we face these problems:

·             Remain a witness during times of stress or anxiety - AADHI

·             Take steps to overcome physical problems – VYADHI

·             Take refuge in the Guru in emotional situations - UPADHI

The mind is connected to thoughts. Thoughts are powerful, they have to power to create or destroy things. Minalben urges: “Learn to keep your thoughts to the present. If they wander, tame them, bring them back from the past and don’t let loose them to the future.”

Brahmnisht Vikrambhai recounted a tale about the Chinese philosopher Confucius. Confuscius would say that hold on to a good thought, meditate on it. Good thoughts are those that create a positive affirmations on our mind. Reflection of good thoughts is required. Therefore contemplation of good thoughts is equal to meditation.

Narrating another story about Confucious and one seeker wanted to increase his self control, Vikrambhai said  that the message given by Confucious was: “There are 5 sense organs and then the Mind. If you want to maintain self-control, never mix the function of these sense organs with the mind. The minute you allow the mind to intervene, the knots will begin to form. No matter what we do, where we go, we live the most within the confines of our mind. Keep the mind separated from the activities of the sense organs.”

So in this swadhyay, not only did we gain an understanding of how to handle the problems in our lives, but also about the huge role our ‘MIND’ plays. If the mind is not  pure and divine, neither will our current life or future births be pure and divine. Quality of our thoughts, determine the quality of our life.

Param Pujya Bhaishree's Amrutotsav 2018

Quick Links

Editorial

Photo gallery

Swadhyay Videos

---

Param Pujya Bhaishree, spiritual head of the Raj Saubhag Ashram, Sayla, has lovingly and masterfully guided disciples for 25 years as their guru.  He also turned 75.

Param Pujya Rakeshbhai (Bapaji) of Shrimad Rajchandra Mission Dharampur, Param Pujya Ben Prabhu of Shrimad Rajchandra Mission Delhi, Param Pujya Sarmishtaben, Param Pujya Gokulbhai and Shri Kurmapral Desai, Param Pujya Acharya Chandanaji, Pujya Sadhviji Sanghmitraji, Pujya Sadhviji Chatanaji and Pujya Sadhviji Vibhaji of Veerayatan graced the festivities which marked these two anniversaries.

On the first of the five days, there was a wonderful and uplifting Sidhhachakra Pujan, followed in the evening by an inspiring session of Bhakti performed by the band called “Sparsha”, formed by followers of Shri Pappaji of Parli Ashram.  On the second day, a wonderful Gautam Swami Puja was performed, followed in the evening by Bhakti performed by the renowned Sachit Limye and his wife Ashitaben, followers of the Art of Living. Sadhviji Sanghmitraji also presented some glorious bhakti that evening.

On the third day, the full moon of Kartik, the birth anniversary of Shrimad Rajchandra, there was a morning procession and installation of a plaster cast model of Shrimad installed in the nearly complete Raj Mandir Hall. Sanghmitraji shared half an hour or so of Bhakti that day. In the evening, Shrimad’s poem Mula Marg was presented in dance form and the innovative and moving play Tejovalay was performed. On the fourth day, Bhaishree’s birthday, there was the performance of a play on the life of Dadu Dayal and further dance presentation.

The performances of the 3rd and 4th evenings were by Raj Saubhag members.  It was also wonderful to witness the tremendous teamwork, behind the scenes of so many Ashram members, a great sense of empowerment and dedication.  A number of the visiting dignitaries and other guests remarked on this favourably..

Throughout the course of the 5 days, Bhaishree and the other saints and speakers gave inspiring swadhyays or expressions of their feelings.

Param Pujya Bhaishree had visited Pujya Ben Prabhu at the Shrimad Rajchandra Mission in Delhi, during a Jatra in January 2015.  Ben Prabhu has translated all of Shrimad’s poems into Hindi. She inspires introspection about our mental inclinations and thought processes, which can lead us to an inner focus.  The thoughtful, devoted, disciplined, Ben Prabhu analysed various types of Bhakti, and explained how the eternal, unchanging soul can be seen in the midst of the the ever-changing world by means of devotion.  

Pujya Gokulbhai has often met Bhaishree at the Ashram and on various Jatras.  A striver, a yogi, with vast scriptural knowledge, he has purified his life with reflection, meditation and penance. Focused on the Nishchay (absolute) point of view, he brings a strict and precise interpretation which often awakens the audience in a striking way.  Gokulbhai described the soul as independent while karma bears its fruits, but that we surrender that independence by identifying and engaging with the fruits of karma.

Pujya Rakeshbhai, founder of Shrimad Rajchandra Mission, Dharampur, has inspired a large number of youngsters in India and abroad, bringing them closer to a life of contemplation and purity.  He fondly remembered Bapuji, to whom he was greatly attracted, and expressed the great impact on all of us of Saubhagbhai of Sayla, Shrimad’s soulmate. In his humorous and analytical style, he covered a wide variety of examples, and differentiated between suffering and pain, describing pain as the fruition of inauspicious karma, but suffering as self-inflicted, the result of negative reaction and feelings towards that pain.

Unfortunately, Pujya Atmaandandji of Koba was not able to join us, but we were graced by the peaceful, motherly, spiritual prsence of Sarmishtaben, his spiritual and life partner, whoread out a message from Pujya Atmaandandji in a gentle and peaceful style.  

A recipient of the Padmashree, author, scholar and friend of the Ashram Kumarpalbhai Desai, has ancestral connection to the village of Sayla, and has long been associated with the Ashram.  He spoke of attaining the vision to see the invisible by grace of the True Guru, and to rise above the dependence we have on external material things, adopting a much greater perspective.

Acharyaji Chandanaji had first heard of the village Sayla in 1962, when she was in Rajkot, but had not been able to come here.  Param Pujya Bapuji, the previous guru of Raj Saubhag Ashram had visited Veerayatan a number of times, and in January 2018, Param Pujya had visited Rajgir and stayed at Veerayatan with several hundred pilgrims.  It was at this time, that he had personally invited Acharyaji, especially during these celebrations. Vikrambhai of Raj Saubhag Ashram had fondly called her Ma in Rajgir as well as in Sayla, likening her to Mother Teresa.

Acharyaji expressed her feeling of delight at being there.  She said that she would direct anyone looking for heaven to come to Sayla.  In her own sweet and loving style, Acharyaji explained that Bhakti cannot exist where the notion of “I” persists, that such Bhakti can be attained at the shelter of a True Guru.  She expressed her revolutionary ideas of service (seva) as striving (sadhana) and that God can be seen (and served) in those less fortunate than ourselves.

She was keen for Veerayatan and Raj Saubhag to cooperate, meet and work together. Among the Sadhvijis accompanying her Pujya Sanghmitraji sang bhajans in her supremely  melodious voice. Needless to say, she set the mood each time she took the mike.

Param Pujya Bhaishree was fecilitated for his many years of continuous service to seekers and to those suffering materially. He was noted for his tremendously tolerant, open-hearted nature. This could be seen by the wide variety of viewpoints shared during the celebrations. On various days, he took swadhyay on verse 129 of Atma Siddhi, describing the True Guru as the highest doctor, capable of curing the disease of delusion by compassionately prescribing contemplation and meditation in his agna.

On some of the days, the audience was privileged to hear Bhaishree speaking personally about his own experiences on the path.  He expressed much gratitude to Param Pujya Bapuji, his guru, for opening his eyes to the beauty and depth of the message of Bhagwan Mahavir, and to the teachings of Shrimad Rajchandra.  He opened Bhaishree’s eyes to Saubhagbhai of Sayla, Shimad’s soulmate: to understand Shrimad, one has to understand Saubhagbhai, and Bhaishree was grateful to connect to the living tradition and lineage of Saubhagbhai in Sayla.  Bhaishree also spoke fondly of the late, Param Pujya Gurumaa, who was a leading disciple of Bapuji and anointed at the same time as Bhaishree. He spoke about Bapuji’s fondness for her striving and character. How she progressed swiftly and silently.

The five days of celebration allowed Raj Saubhag Ashram and its members to come closer to the love, care, service, devotion, spirituality, and scholarship of the noble guests, forming deeper connection, gaining inspiration. Ultimately, we learned yet more about our beloved Bhaishree, through the praise and respect accorded to him, through the experiences of other saints and scholars, and through the precious opportunity to observe him closely, deeply equanimous and tolerant throughout the five days of celebration.

Let the divinity of the enlightened saints grace the world!

---

Gallery of photos

Day 1:

Ashirvad viklang mobility aid distribution and sewing machine distribution

Siddhchakra Pujan

Bhakti evening with Sparsha Band from Shri Pappaji of Parli Ashram

Day 2:

Shri Gautamswami Pujan

Sant Sabha, Satsang and Swadhyay

Bhakti evening with performance by the renowned Sachit Limye and his wife Ashitaben, followers of the Art of Living as well Sadhviji Sanghmitraji soulful bhakti.

Day 3 (Kartik Purnima - Shrimad Rajchandra’s Janma Jayanti):

Morning procession and installation of a plaster cast model of Shrimad in the nearly complete Raj Mandir Hall.

Sant Sabha, Satsang and Swadhyay

Sanghmitraji’s Bhakti

Evening cultural programme included: Shrimad’s poem Mula Marg was presented in dance form by Nilpa and Naytika Shah, and the innovative, moving play ‘Tejovalay’ was also performed.

Day 4: (24th Nov - Param Pujya Bhaishree’s Birthday:

Sant Sabha, Satsang and Swadhyay

Evening cultural programme included the film presentation of Bhaishree’s spiritual journey: ‘Niranjan, In love with Truth’, the performance of a play on the life of Dadu Dayal, and further dance presentation.

Day 5:

Sant Sabha, Satsang and Swadhyay

---

Swadhyay Videos

23rd November 2018 - Param Krupaludev Shrimad Rajchandra’s Janma Jayanti

23rd November 2018 - morning

On the occasion of Param Krupaludev Shrimad Rajchandra’s Birth Anniversary, the sabha held in Sayla Ashram had swadhyays by Pujya Ben Prabhu, Acharya Chanadanashriji and Param Pujya Bhaishree.

23rd November 2018 - afternoon

On the occasion of Param Krupaludev Shrimad Rajchandra’s Birth Anniversary, the sabha held in Sayla Ashram had swadhyays by Pujya Ben Prabhu and Acharya Chanadanashriji.

---

24th November 2018 - Param Pujya Bhaishree’s 75th Birthday Amrutotsav

24th November 2018 - morning

On the occasion of Param Pujya Bhaishree’s 75th Birthday Amrutotsav, the sabha held in Sayla Ashram had swadhyays by Pujya Ben Prabhu, Param Pujya Gokulbhai, Param Pujya Rakeshbhai (Bapaji), Shree Kumarpal Desai, Acharya Chandanashriji and Param Pujya Bhaishree.

24th November 2018 - afternoon

On the occasion of Param Pujya Bhaishree’s 75th Birthday Amrutotsav, the sabha held in Sayla Ashram had swadhyays by Shree Kumarpal Desai, Param Pujya Gokulbhai and Acharya Chandanashriji.

---

25th November 2018 - Param Pujya Gurumaa’s Birth Anniversary

25th November 2018 - morning

Param Pujya Rakeshbhai (Bapaji), Param Pujya Gokulbhai and Param Pujya Bhaishree’s swadhyay on the final day of the Amrutotsav, also the birth anniversary of Param Pujya Gurumaa, Shree Sadgunaben C U Shah.

A State of Tranquility - Samadhi bhaav - સમાધિભાવ

---

We celebrate Param Pujya Bhaishree's divinity through the wonder of his virtues. Each month a different writer has captured the inspirations drawn from Bhaishree's life that shed light on these beautiful virtues and help us recognise his inner being.

This month we explore Param Pujya Bhaishree's virtues of a State of Tranquility - Samadhi bhaav

---

Samadhi bhaav - A State of Tranquility

“Deha chhataa jeni dashaa varte dehaateet,
Te gnaani naa charanmaa ho vandan aganit”

— Shrimad Rajchandra

Samadhi : The restfulness of the inner state of Shri Jineshwar is called samadhi and the  restlessness of the inner state is called asamadhi; experiential knowledge indicates this to be absolutely true.

Steady (yourself) without getting stuck in circumstances, samadhi is to experience the indivisible joy of  awareness of the enormous knowledge every moment. 

Tranquility amidst inactivity  

Retracting the senses from external objects and experiences, a self-realised soul – gnani - stays absorbed  in the effervescent bliss of his soul. The substratum of his existence is the soul, not the body. Having attained supreme spiritual awakening self-realised souls inhabit the body and yet reside outside it. In the sublime glory of their inner experience, they attain immortality. 

Evolved in their practice these gnanis can instantly and easily free themselves from their karmic baggage. Their meditation works as a bonfire, that reduces karmas to ashes. Their soul then shines brighter and purer in its manifest consciousness. Having attained supreme spiritual awakening, they are then detached from  all those things which, when living in a mundane realm could  be called as theirs. Dwelling in the bliss of their soul, every activity is performed only as a knower and not a mere observer .

The only experience they are conscious of is that of the self. All appendages of the external self – the senses, mind, intellect, ego – are inactive; they are not subordinated to the self, they just cease to exist in the real sense. 

There is only one truth into which all distinctions, relations, delusions and myths melt. ‘Aham bhojanam naiva bhojyam na bhokta’ – I am not the meal or the one who consumes or the consumed meal. The experience, the experiencer and the experienced all dissolve in the highest realm of knowledge that becomes the sole wakeful reality for the seer. The seer is free of the restraining shroud of the body and the mind. Cognition, volition and emotion fade before the expression of the truth in the knower.

If there is, there is only the unbounded experience of the self, which forms the sum total of the seer’s knowledge. The experience of this knowledge is the highest stage of consciousness - that which is experienced by the Siddha Bhagwan.  As devotional poet Narsinh Mehta said, “Brhama latkaa kare Brhama paase (Brhama hangs around Brhama).”

In an environment that is free and complete, and where nature is plentiful, the fear-free soul of a gnani dwells joyfully in the spring of knowledge coursing within him.  Param Krupaludev Shrimad Rajchandraji has said in his moving piece, ‘Apoorva Avsar’ that when a gnani encounters a tiger and lion, he sees them as dear friends (and not as fearsome beasts to flee from). This is the state of refinement of the peace and tranquility that a gnani finds within him.

Tranquility in activity

A gnani lives undeterred and undisturbed in the midst of adversities of the body, mind and circumstances. The fulcrum of his existence is inner peace. The tranquility he feels within himself is independent of external factors. The richness of his inner experience endures, stable, undiluted and unaffected. In the thick of activity, he has no doership. He has no desire, no expectation, no opinion. He lives in the present moment unlike most others who either rue the past or worry about the future. His outer life is merely a harmonious acceptance of what life has in store for him. 

Every activity of his is gentle and compassionate. He is aware and alert, and has overcome most shortcomings of temperament and nature such as anger, ego, attachment and greed. That does not mean, however, that a gnani neglects his duties and obligations in this world; in fact, he takes full responsibility for his dependents and for his actions. Yet, he has no attachment to the action or the fruits of the action, no cheer at a task well done, no disappointment at a setback. All is welcomed with dispassionate acceptance.

A gnani aims to level his karmic scores with everyone intended so that he can rest uninterrupted in his other world where he is the knower and the known.  Even though he remains absorbed in his self-experience, his divinity shines through in every single thing that he does, and is evidently discernible to a seeker.

A gnani has no sense of ownership towards anyone. Rather, he radiates selfless and compassionate love for one and all equally. His life demonstrates the spiritual arc from detached abstinence to supreme knowledge.

The samadhi of Bhagwan Mahavir – supreme transcendence 

For 12 and half years, Bhagwan Mahavir did rigorous penance - he did not sit on the ground even once and slept merely for 48 minutes in all these years, and he ate on only 349 days.

His transcendental spiritual evolution was the outcome of his state of supreme tranquility. In ‘Chamar na Adhikaar’, he tells one of his foremost disciples, Guru Gautam Swami, that dwelling in his soul he spent 11 years of this period in continuously fasting two days at a stretch, cautiously, in relentless penance and renunciation, travelling from one place to another with utmost awareness and care, shrinking the legs and stretching the hands, bending the body slightly forward and down, detaching from mind-speech-action, dissolving all senses and with meditative focus on one single object.

It was by living in such a pure effectless state of samadhi that Bhagwan Mahavir freed his soul of the densest of karmas and attained keval gyan (the highest state of pure knowledge). 

The tranquility of Shrimadji

A gentleman called Bhanji Makanji decided to test Shrimadji’s asceticism. He arrived at the place where Shrimadi was seated with his disciples and began shouting angrily at him. Everybody present was shocked at this inexplicable behaviour and some felt angry with him. Shrimadji’s face, however, bore the same expression of love and compassion as it had before Bhanjibhai’s outburst. His inner tranquility remained unperturbed. When Bhanjibhai saw Shrimadji’s evolved state of being with his own eyes, he felt remorseful. Laying his turban at Shrimadji’s feet, he sincerely asked for forgiveness. An epitome of tolerance, Shrimadji turned a foe into a friend. In a textbook case for strong reaction, he did not flinch or deviate from his inner tranquility even for a moment. 

“‘Ame shareer chhe ke nahi te yaad kariye tyaare maand yaad aave chhe’. 

That I reside in a body,  is something I remember with great effort.”

— Shrimad Rajchandra

Whenever Shrimadji stayed in holy retreats such as Idar or places in Charotar area, he would slip into such sublime bliss as if he were devoid of body. A mosquito menace or an approaching tiger would not bother him in the least. He would have little recollection of the fact that he had a body or his surroundings. Such was the grandeur of his inner experience that come bone-chilling cold or scorching sun, he remained indifferent. When he walked in Idar, powerful chants would rent the sky stirring up a highly elevating spiritual ferment in listeners. 

An extraordinary road to samadhi - Param Pujya Bhaishree

At the instance of Param Pujya Bapuji, Param Pujya Bhaishree turned his eyes away from the world and into his self. The soul, which was previously occupied outward, began getting pre-occupied with itself.  The faculties that were involved in understanding and adjusting to the world began to understand and experience the inner realm. The discontent, restlessness, and turmoil of the outer world transformed into contentment, restfulness and peace as his energies shifted to the soul. The change in goalposts changed his life, and over time, the lives of several thousands of his disciples.

With his capable grasp of the subject and a life of discipline that remains his calling card, Bhaishree shifted his experiential knowledge from the known to the knower. That called for monumental work but he demonstrated that it is possible. 

Nobody has ever seen Bhaishree unhappy or sorrowful. His peacefulness, contentment and self-discipline are evident to all. Everything he does is measured and meaningful; there is never any fluster  or bluster around him. He eats, walks and talks calmly, deliberately and only as required. At 75 years of age, he lives a busier and tougher life than people half his age because benevolence and public welfare are the two pivotal oars of his lifeboat. Bhaishree wears the burden of running the myriad activities of an organisation as vast as Shree Raj Saubhag Satsang Mandal lightly. There is never a crinkle of worry or fear on his face; he is always radiant and cheerful. A mere contemplation of his inner tranquility has the heft to elevate our spiritual status.

Important points to attain samadhi

Protection of Satdev, Satguru and Satdharma

Spiritual evolution begins with unwavering faith in these three elements. This faith is the foundation of samyak gyan, darshan and charitra (true knowledge, experience and conduct).

Veneration of worthy people

The ability to spot good qualities and virtues is extremely beneficial for spiritual seekers. One has to go to the extent of worshipping virtues in others if one wishes to dissolve one’s ego and rid oneself of the vice of willfulness. Finding delight in another person’s qualities is a surefire way of always staying happy as it nips negative emotions such as jealousy in the bud.

Pure mind

Samadhi stems from knowledge of the soul. Unless the mind is disciplined and controlled, the soul remains out of reach. It is only when the mind is still and pure that it dwells steady in the soul. Hence, an constant vigil on the mind is the key to spiritual awakening.

Penance to reorient wayward tendencies towards the self

Penance and samadhi are inter-woven. The body is the singlemost source of delusion and attachment while the mind is forever engaged in keeping the body happy. Once the attitude towards one’s body changes, the body becomes an instrument for undertaking penance. Penance causes the mind to stop disposing all tendencies towards the body and direct them towards true knowledge.

Revulsion and repentance for one’s sins

True repentance for one’s sins and mistakes programs the soul to ensure it does not repeat them. Once restlessness recedes, the soul is capable of achieving a restful poise even in the flurry of activity. 

Retired life

A person who desires to stay steady in complete samadhi should retire and shift to a quiet location, in the lap of nature, eliminating his awareness of the body and consolidating his awareness of the soul. This attempt to live in solitude, away from binding circumstances such as objects, place, time and emotion, can eventually strengthen his detachment and make him immune to the world like a lotus in water. 

સમાધિભાવ 

“દેહ છતાં જેની દશા વર્તે દેહાતીત,
તે જ્ઞાનીનાં ચરણમાં હો વંદન અગણિત. ”

— શ્રીમદ્દ રાજચંદ્ર

સમાધિ: શ્રી જિન આત્મપરિણામની સ્વસ્થતાને સમાધિ અને આત્મપરિણામની અસ્વસ્થતાને અસમાધિ કહે છે; તે અનુભવજ્ઞાને જોતાં પરમ સત્ય છે.

સંયોગોમાં ન અટવાતા સ્વભાવમાં સ્થિર રહેવું, વર્તમાનની દરેક ક્ષણે પ્રચંડ જ્ઞાનભાવના અખંડ આનંદને અનુભવવો તે છે સમાધિ.

નિવૃત્તિયોગ મધ્યે સમાધિ 

સર્વ પરદ્રવ્યથી  વૃત્તિઓને  વ્યાવૃત્ત   કરીને, અવધૂત યોગેશ્વર, એવા મહાજ્ઞાનીપુરુષો ધ્યાન સાધનામાં આત્મલીન બની જાય છે. પરબ્રહ્મસ્વરૂપ થયેલા, તેઓ દેહ છતાં દેહાતીત છે. પ્રશમરસ નિમગ્ન વીતરાગભાવમાં  તેઓ અમરત્વને પામ્યા છે. સર્વ દુઃખથી મુક્ત થવાનો આ અનન્ય ઉપાય છે. ધ્યાન સાધનામાં જયારે તેઓ આવી દશા પ્રાપ્ત કરે છે ત્યારે સહજતાએ અનંત કર્મોની નિર્જરા થતી રહે છે. ધ્યાનભઠ્ઠીમાં ઉદિત અને અનાગત કર્મો ભસ્મીભૂત થતા રહે છે. આત્મા વધુ નિર્મળ અને તેજોમય બને છે. સર્વે પરદ્રવ્યથી પોતે અસંગ અને નિર્લેપ છે. જગત છે જ નહિ, માટે અહીં કેવળ જ્ઞાતાભાવ છે, કોઈ દ્રષ્ટાભાવ નથી. આત્માજ્ઞાન સિવાય કોઈ બીજો અનુભવ નથી. ઇન્દ્રિયો, મન, બુદ્ધિ બધું જ નિષ્ક્રિય છે. ધ્યાતા, ધ્યાન અને ધ્યેય; જ્ઞાતા, જ્ઞાન અને જ્ઞેય;  બધું એક થઇ ગયું છે! કેવળ જ્ઞાનાનંદનો અમર્યાદિત અનુભવ. આ દશા એ સિદ્ધસ્વરૂપી દશા છે. જ્ઞાનનું જ જ્ઞાન થઇ રહ્યું છે. નરસિંહ મહેતા કહે છે તેમ “બ્રહ્મ લટકા કરે બ્રહ્મ પાસે.” 

નિવૃત્તિ ક્ષેત્રે, પર્યાવરણની વચ્ચે, જ્ઞાનીપુરુષોનો નિર્ભય આત્મા, જ્ઞાનની મસ્તીમાં મસ્ત હોય છે. અપૂર્વ અવસરમાં પરમ કૃપાળુ શ્રીમદ્જીએ કહ્યું છે તેમ વાઘ અને સિંહનો સંયોગ થાય તો જાણે પરમ મિત્રનો સંયોગ થયાનો ભાવ જાગે છે! શાંતિ અને સમાધિની આ ઉચત્તમ દશા છે.

પ્રવૃત્તિયોગ મધ્યે સમાધિ

આધિ વ્યાધિ અને ઉપાધિઓ હોવા છતાં તેઓ વિક્ષેપરહિત વર્તે છે. આત્મશાંતિ જ તેમના જીવનનો ધ્રુવકાંટો છે. તેમની સમાધિને કોઈ બાહ્ય કારણો આધારભૂત નથી. તેમની આ સમાધિ પોતાની છે, સહજ છે અને તેથી તેમના  આત્માના પરિણામો સદૈવ સ્વસ્થ રહે છે. પ્રવૃત્તિ યોગ મધ્યે તેઓ અકર્તૃત્વ ભાવે અને આત્મઉપયોગે ઉદયને અનુસરે છે. ના કોઈ ઈચ્છા કે ના કોઈ અપેક્ષા, કેવળ ઉદિત કર્મને સમભાવે નિર્જરી જવાનો અખંડ પુરુષાર્થ છે. ઉપયોગ યોગથી છૂટો છે, યોગ દ્વારા પ્રવૃત્તિ થાય છે અને તેથી યોગમાં ઉપયોગ જોડાય છે પણ છતાં લેપાતો નથી. સતર્ક અને સભાન છે. ઋણાનુબંધ પૂરા કરવાનો ભાવ છે. ઈંદ્રિયો સંયમિત છે. કષાય બહુ ઉપશમિત થયાં છે. તેમના દરેક વ્યવહારમાં કરુણા અને કોમળતા રહ્યાં છે. આકાંક્ષાઓ, અપેક્ષાઓ કે અભિપ્રાયો - કશું નથી. વર્તમાનની પળ એ જ એમનું જીવન છે. કોઈ લેવાદેવાની કડાકૂટ નથી રહી. આત્મમગ્ન તેઓ અનેક ગુણોના સ્વામી છે. તેમનું એ દિવ્યચારિત્ર, તેમની જ્ઞાનગંભીરતા બધું અવ્યક્ત હોવા છતાં ધર્મજિજ્ઞાસુ માટે વ્યક્ત છે! સૂર્યનો પ્રકાશ જેમ ઢાંકી શકાતો નથી તેમ કાર્યે કાર્યે તેમનું સંતપણું વિદિત થાય છે. ભલે સાધારણ મનુષ્યની જેમ તેઓ ખાય છે, પીએ છે, ચાલે છે, બેસે છે, સૂએ છે, બધી દૈહિક ક્રિયાઓ કરે છે પણ છતાં, તેમના દરેક કાર્યમાં અસાધારણપણું રહ્યું જ હોય છે.

કોઈ પ્રત્યે મારાપણાનો ભાવ નથી અને છતાંયે આ જગતના તમામ જીવાત્માઓ પ્રત્યે તેમને એક સરખો પ્રેમ છે. આસક્તિ નથી પણ છતાં નિર્મોહી વાત્સલ્ય ભાવ વહેતો જ રહે છે. તેમની અમી દ્રષ્ટિમાં સમદર્શિતા છે. વૈરાગ્યથી વીતરાગતા સુધીનો આખો માર્ગ તેમના જીવનમાં દ્રષ્ટિગોચર થાય છે.

ભગવાન મહાવીરનો સમાધિભાવ - પરમ વીતરાગતા         

સાડા બાર વર્ષ ભગવાન મહાવીરે તપ કર્યું. તેઓ ભૂમિ ઉપર એક વાર પણ બેઠા ન હતા. આટલા વર્ષોમાં માત્ર 48 મિનિટ તેઓ સૂતા હતાં. 349 દિવસો જ તેમણે ભોજન ગ્રહણ કર્યું હતું. આવો પ્રચંડ પરુષાર્થ તેમણે કર્યો!!

તેમની વીતરાગતા એ તેમની પરમ સમાધિનું ફળ છે. ચમરના અધિકારમાં તેઓ ગુરુ ગૌતમ સ્વામીને સંબોધીને કહે છે. “હે ગૌતમ ! તે કાળ અને તે સમયમાં  છદ્મસ્થ અવસ્થાને, હું એકાદશ વર્ષની પર્યાયે, છટ્ઠ છટ્ટે, સાવધાનપણે, નિરંતર તપશ્ચર્યા અને સંયમથી આત્મતા ભાવતા, પૂર્વાનુપૂર્વીએ ચાલતા, એક ગામથી બીજે ગામ જતા, જ્યાં સુષુમારપુરનગર, જ્યાં અશોક વનખંડ બાગ, જ્યાં અશોકવર પાદપ, જ્યાં પૃથ્વીશિલાપટ્ટ પર અષ્ટમભક્ત ગ્રહણ કરીને, બન્ને પગ સંકોચીને, લાંબા કર કરીને, એક પુદગલમાં દ્રષ્ટિ અડગ સ્થાપીને, અનિમેષ નયનથી, જરા શરીર નીચું આગળ ઝૂકી રાખીને,  યોગની સમાધિથી, સર્વ ઇન્દ્રિયો ગુપ્ત કરીને, એક રાત્રિની મહા પ્રતિમા ધારણ કરીને, વિચરતો હતો.” 

નિર્વિકલ્પ સમાધિમાં રહીને ભગવાને તમામ ઘાતી કર્મોથી પોતાના આત્માને મુક્ત કર્યો. ભગવાન કેવળજ્ઞાન પામ્યાં.       

પરમ કૃપાળુ દેવની સમાધિ દશા

ભાણજી મકનજી નામના એક ગૃહસ્થે, શ્રીમદ્જીના સંતપણાની પરીક્ષા કરવાનું નક્કી કર્યું. મુમુક્ષુઓની સાથે, જ્યાં શ્રીમદ્જી બેઠાં હતાં, ત્યાં તેઓ આવ્યા. શ્રીમદ્જી સાથે વેર હોય તેમ, તેઓ ક્રોધે ભરાઈને ઝેર ઓકવા લાગ્યા. ત્યાં બેઠેલા બધા ડઘાઈ ગયા. તેમાંના ઘણાંને ભાણજીભાઇ પ્રત્યે રોષ જાગ્યો. શ્રીમદ્જીના ચહેરા ઉપર એ જ પ્રેમ અને કરુણા હતી. તેમનો સમાધિભાવ ખંડિત ન થયો. જયારે ભાણજીભાઈએ શ્રીમદ્જીને સ્વરૂપસમાધિ ભાવમાં જોયાં ત્યારે તેઓને પસ્તાવો થયો. શ્રીમદ્જીના ચરણોમાં પોતાની પાઘડી ઉતારી ખરાં અંતકરણપૂર્વક માફી માંગી. સહનશીલતાની મૂર્તિ એવા શ્રીમદજીએ ક્રોધની સામે ક્ષમા અને કરુણાના ગુણને આગળ કર્યો. વૈરીને પણ મિત્ર બનાવી દીધો. વિકલ્પરૂપ ઉપાધિની વચ્ચે હોવા છતાં, અવિકલ્પ સમાધિનું ધ્યાન ક્ષણવાર માટે પણ શ્રીમદ્જી ચૂક્યા નહીં!     

અમે શરીર છે કે નહિ તે યાદ કરીએ ત્યારે માંડ યાદ આવે છે. 

ઇડરમાં કે પછી ચરોતરના નિવૃત્તિ ક્ષેત્રે જયારે તેઓ ધ્યાન સાધનામાં સ્થિર થતાં ત્યારે સંપૂર્ણ  વિદેહી થઇ જતાં. મચ્છરોનો ઉપદ્રવ હોય કે પછી વાઘ આવીને નજીક બેઠો હોય, ત્યાંની ગિરી-ગુફાઓમાં ધ્યાનસમાધિમાં લીન થઇ જાય ત્યારે તેમને દેહ છે કે નહિ તેનું ભાન સુધ્ધાં ન રહેતું. આત્માની ખુમારી એવી હતી કે, ઠંડી હોય કે બળબળતો તાપ, તેઓને કશાની પરવાહ નહોતી. ઇડરની તપોભૂમિમાં ચાલતા હોય ત્યારે, ગગનભેદી ધૂનોનું ગુંજન એવું ચાલતું કે  સાંભળનારામાં ભેદજ્ઞાનની ધારા શરુ થઇ જાય!

ભાઇશ્રીનો પરમ સમાધિનો અપૂર્વ પુરુષાર્થ  

સદગુરુ પરમ પૂજ્ય બાપુજીના અનુગ્રહે, જગત તરફની દ્રષ્ટિ ભાઇશ્રીએ આત્મા તરફ પાછી વાળી. આત્માનો ઉપયોગ જે પરકેન્દ્રિત હતો તે સ્વકેન્દ્રિત થવા લાગ્યો. જે જ્ઞાનશક્તિ જગતને જાણવામાં રોકાયેલી હતી તે હવે પોતાના સ્વભાવને જાણવા, અનુભવવા લાગી. અત્યાર સુધી બહારમાં ભટકતા રહ્યા માટે અસમાધિ, અશાંતિ અને અસંતોષની જ પ્રાપ્તિ થઇ. હવે અંદરમાં વસવાટ થતા શાંતિ, સંતોષ અને પરમ સમાધિ અનુભવાય છે. બાપુજીને મળ્યા બાદ ભાઇશ્રીના જીવનનું લક્ષ આત્મા બની ગયું. લક્ષ બદલાતા તેમની એકાગ્રતની દિશા બદલાઇ ગઈ. કાર્ય સહજ છે, સમજણ અને સંયમના સમન્વયથી સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થશે એ ભાઈશ્રી જાણતા હતા. હવે માત્ર એક જ કાર્ય કરવાનું હતું, જ્ઞેય તરફ જનારા જ્ઞાનને, પુરુષાર્થ કરીને જ્ઞાતા તરફ વાળી, તમામ એકાગ્રતા અને વૃત્તિઓને ત્યાં જ ઢાળી રાખવી. 

વર્ષોથી ભાઈશ્રી આપણી સન્મુખ છે. આપણે તેમને ક્યારેય દુઃખી કે ખેદ કરતા જોયાં નથી. જોનારને અનુભવાય કે તેઓ કેટલા શાંત, સંતોષી અને સંયમી છે. દેહ દ્વારા થતી તમામ પ્રવૃતિઓ લયબદ્ધ થાય. જરાએ ઉતાવળ નહિ. બધી જ પ્રવૃત્તિ વિચારપૂર્વકની. ખાય, પીવે, બોલે, ચાલે, વસ્તુઓ લે કે મૂકે, તેઓ બધું જ્ઞાનભાવમાં રહીને જ કરે. દેહના 75મા વર્ષે પણ તેઓ ઘણું વ્યસ્ત અને કષ્ટમય જીવન જીવે છે. પરોપકાર અને પરકલ્યાણ એ તેમની જીવનનૈયાનાં બે હલેસાઓ છે.  રાજ સૌભાગ સત્સંગ મંડળ જેવી મોટી સંસ્થામાં અનેક કાર્યો એક સાથે ચાલતા હોય પણ ભાઇશ્રીને તેનો કોઈ ભાર કે ભય લાગતો નથી. ફિકર-ચિંતા કશું નહિ, કેવળ પ્રસન્નતા અને આનંદ. તેઓના આત્માના પરિણામો કોઈ પણ પરિસ્થિતિમાં સ્વસ્થ જળવાઇ રહે છે. નરસ્વરૂપે રહેલા ભાઇશ્રીની આત્મસમાધિનું ભાવપૂજન કરતા આપણો આત્મા પણ સ્વસ્થ થશે.     

સમાધિ માટેના અગત્યના મુદ્દાઓ:

સતદેવ, સદગુરુ અને સતધર્મની નિશ્રા 

આત્મ કલ્યાણની શરૂઆત આ ત્રણ તત્વો પ્રત્યેની અવિચળ શ્રધ્ધા સાથે થાય છે. તે શ્રધ્ધા એ સમ્યક જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રનો પાયો છે.  

ગુણીજનોનું બહુમાન 

ગુણગ્રાહ્ય દ્રષ્ટિ બહુ ઉપકારી છે. ગુણોના પૂજારી બનવાનું છે. પોતાના અહંને ઓગાળવાનો તેમજ સ્વચ્છંદને દૂર કરવાનો આ ઉત્તમ ઉપાય છે. પરના ગુણોથી થતો હર્ષ જીવને સદૈવ આનંદિત રાખે છે, જેથી ઈર્ષા જેવા નકારાત્મક ભાવો ઉદભવતાં નથી.

પવિત્ર મન 

સમાધિભાવ એ આત્માની જ્ઞાનધારા છે. મન જ્યાં સુધી સંયમિત થતું નથી ત્યાં સુધી આત્મા લક્ષાતો નથી. મન શાંત અને પવિત્ર થાય તો જ તે સ્થિર થાય છે. માટે આપણું મન શું કરી રહ્યું છે તેનું સતત ધ્યાન રાખવું.  

વ્રતો આદરી વૃત્તિઓને જ્ઞાનભાવમાં પાછી વાળવી  

તપ અને સમાધિને ઘનિષ્ઠ સંબંધ છે. શરીર એ મોહ અને મિથ્યાત્વનું સહુથી મોટું નિમિત્ત હોય છે. શરીરને સુખી કરવામાં મન અનંતકાળથી રોકાયેલું હોય છે. શરીર પ્રત્યેનું વલણ સંપૂર્ણપણે બદલાઇ જતા તે શરીર હવે તપ આદરવા માટેનું સાધન બની જાય છે. જે વૃત્તિઓ શરીર તરફ વાળેલી હતી તે આત્માના જ્ઞાનભાવમાં વહેતી થતાં સમાધિભાવ ખીલે છે.      

પોતે કરેલા પાપ પ્રત્યે અંતરથી જુગુપ્સા ભાવ 

દોષો અને ભૂલો થઇ હોય તેની ખરા અંતરથી આલોચના કરતા આત્મા હળવો થતો જાય છે. તે ભૂલો પાછી ન થાય એવું જાગૃતિપૂર્વકનું જીવન તે જીવે છે. અસમાધિના પ્રસંગો તેથી ઘટતા જાય છે અને પ્રવૃત્તિ મધ્યે પણ તે નિવૃત્તિમાં નિવાસ કરી શકે છે.      

નિવૃત જીવન 

જેને અખંડ સમાધિભાવમાં સ્થિર રહેવું છે તેને નિવૃત્તિ લઇ નિર્જન સ્થળે, નિસર્ગની નિશ્રા લઇ, દેહ મટીને આત્મભાવે જીવન જીવવું જોઈએ. એકાંતમાં રહી દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવથી અસંગ થવાનો આ પ્રયત્ન છે. અસ્પૃશ્ય અને  અસંયુક્ત, તે જળમાં કમળની જેમ અલિપ્ત રહે છે. નારિયળનો ગોળો નારિયળથી જુદો છે તેમ તે દેહમાં રહ્યા છતાં આત્મસ્વરૂપે જીવન જીવે છે.

---

Moments of Insight:

A State of Tranquility - Samadhi bhaav -

Where am I? I am where my attention is.

Samadhi ... Dissolution of 'I' and 'Mine

Samadhi is defined as the inner tranquility experienced by a seeker, when the ray of awareness, emanating from the soul steadies itself in the infinite bliss and knowledge of the soul. In this meditative state when the mind is engrossed, absorbed and immersed within self, there is a dissolution of 'I' as well as 'Mineness' and a seeker, on experiencing his true self, identifies himself as a Soul.This is Samadhi Bhav. Only and only the soul exists in this state. Despite being surrounded on the outside by the transient worldly attachments, one is always detached. This Internal detachment of mind from passions and emotions, and renouncing worldly objects from within leads to cessation of all desires. He disassociates from all the peripheral, materialistic, mundane dilemmas and becomes entirely encapsulated within the unbounded, limitless, infinite treasures of the knowledge of Self. Samadhi means to dwell, reside in this everlasting, exhilarating ceaseless joy.

The ray of concentration that enables one to perform their tasks.

To know and observe  is an intrinsic nature of the soul. The ray of concentration  enables one to perform their tasks. 'This ray is called Upyog' in Jain terminology. ( Respected Philosopher Shri Gunvantbhai Barvadia)

Upyog means centering our intentness towards the goal.

'Upyog' is a characteristic of our Soul. The alertness, concentration, diligence, meditativeness of our consciousness is described as 'Upyog'. Objects illuminated by Sun's rays are self-evidently visible and discernible to us. Similarly, the serene, tranquil light of knowledge emanating from the Soul, which indiscriminately illuminates everything it perceives is known as 'Upyog'. The soul recognises only those objects on which this ray of focus attention steadies itself. This singularity of focus is Upyog.

Being focussed on Self while performing diverse tasks

Women-folk of the villages go to the river to fill their pots with water. While returning, they are cheerfully enjoying, jesting, clapping, ribbing each other all the way back home. Yet they are so judiciously focussed on the pots brimming with water, which are placed on their head, that not a droplet of water spills over.

Likewise, an acrobat is performing on a tightrope fixed high up in the air. He is encircled by onlookers, who have gathered below to watch his performance. His concentration is so well-developed that without getting distracted by the uproar and commotion created by an applauding audience, he executes his act unerringly.

Analogously, despite discharging our duties and being immersed in varied activities, our focus should remain converged either at our Lord's Feet or inwards towards our consciousness.

The ability to manifest the Self and NonSelf  

The specific attribute which distinguishes the Soul from the other five substances of this universe is its unique power of knowing and illuminating Self as well as non-Self. All the five senses and mind are receivers of touch, taste, smell, colour and sound. The engrossed indulgence of Soul in these five senses results in the form of dualities of likes-dislikes, comfort-discomfort, yearning-apathy etc. This continuous perceiving, knowing and indulging through the medium of senses is a hindrance to self-realisation. To revel in the five senses and believing them to be mine is destructive ignorance.  

Varte nij swabhavnu, anubhav laksh pratit,

Vrutti vahe nij bhavma, parmarthe samkit.

The Turning Around of 'upyog' is 'sadhana'

'Upyog' gets modified according to the disposition of mind, body and speech. Sadhana cannot happen merely by a change or improvement  in the extraneous sphere. It happens only when the upyog turns inwards and pivots towards the soul. Indulgence of senses may be on multifarious spheres and levels but at any given moment, 'Upyog', singularly dwells only in one. Soul, being the Knower, acquires the knowledge of everything that 'Upyog' manifests on.          

The miracles of Thought Power

It is only through thought power that one can transform a sansaric upyog to a soulbased upyog and then ultimately fine tune it so that it can strive towards identifying the soul.

A cleansed mind is capable of distinguishing between the right and wrong, the transient and the intransient. It can then identify the soul and attain immortality.

Param Pujya Bhaishree warmly welcomes us to pursue this divine inner migration of distinguishing oneself from the mind,body and speech by moving focus from the external form to formlessness and from outer attributes to inner awareness.

Come, let's get captivated

Introspective Bhaishree always encourages us to engage and drench our mind in spirituality. His divine soul keeps his mind incessantly engaged in good as well as pure thoughts and deeds.

Samadhi can be attained with considerable ease in the congruent presence of virtues like patience, tolerance, forgiveness and inner awareness. Thus, these form the foundation pillars of samadhi. We too can immerse ourselves in samadhi by beholding and being ceaselessly cognisant of the samadhi bhav of our living Lord, the ever blissful Param Pujya Bhaishree.

સમાધિભાવ

હું ક્યાં છું? હું ત્યાં છું, જ્યાં મારી એકાગ્રતા છે. 

સમાધિભાવ - દેહનું વિસર્જન  

આત્માનો ઉપયોગ જયારે આત્માના જ્ઞાનગુણમાં, અખંડ આનંદમાં સ્થિર થાય તેને સમાધિભાવ કહેવાય. ધ્યાનની સાધનામાં, મન જયારે સુલીન બની જાય છે ત્યારે આત્માનો અનુભવ થાય છે. દેહનું વિસર્જન થતાં, સાધક દેહ મટી આત્મા બને છે - આ સમાધિભાવ છે. સમાધિભાવમાં માત્ર આત્મા જ છે. આજુ-બાજુ બધું હોવા છતાં, કશું અંદર પ્રવેશતું નથી. જે બહાર છે, એ બધું ઉપાધિ છે. ઉપાધિઓથી સંપૂર્ણ વ્યાવૃત્ત થઇ, જ્ઞાનના અઢળક આનંદમાં સમાઇ જવું અને તેમાં જ રહેવું એ સમાધિભાવ છે.          

ઉપયોગ દ્વારા પ્રવૃત્તિમાં જ્ઞાનનું પરિણમન  

ઉપયોગ એ જૈન પારિભાષિક શબ્દ છે. જ્ઞાન એ આત્માનો ગુણ છે. આ આત્માના જ્ઞાનગુણનું પ્રવૃત્તિરૂપમાં પરિણમન થવાને ઉપયોગ કહેવાય છે. ( આદરણીય તત્વચિંતક શ્રી ગુણવંતભાઈ બરવડીયા )  

ઉપયોગ એટલે લક્ષ તરફનું કેન્દ્રીકરણ 

ઉપયોગ એ જીવનું લક્ષણ છે. ઉપયોગ એટલે આત્માની ચેતના, એકાગ્રતા, લક્ષ તરફનું કેન્દ્રીકરણ, સુરતા તેમજ ધ્યાન. જેમ સૂર્યમાંથી કિરણ પ્રગટ થાય અને તે જ્યાં પહોંચે ત્યાં પ્રકાશ પથરાય અને ત્યાં જે કંઇ હોય તે જણાય છે, તેની ખબર પડે છે. બરાબર એવી જ રીતે  આત્માનો ઉપયોગ જ્યાં સ્થિર થાય, ત્યાંનું જ્ઞાન આત્માને થાય છે. એકાગ્રતાનો આ પ્રવાહ એ ઉપયોગ છે.

કાર્યોની વચ્ચે પણ આત્મકેન્દ્રિત રહી શકાય  

નદીએથી પનિહારીઓ પાણી ભરીને ઘરે પાછી આવે છે. રસ્તામાં, બધી સહેલીઓ એકબીજાની સાથે રસિક વાતો તેમજ મશ્કરી કરે છે, હસે છે, એકબીજાને તાળીઓ દે છે, પણ છતાં તે પનિહારીઓની એકાગ્રતા, માથા ઉપર રહેલા બેડામાં બરાબર જળવાયેલી છે અને માટે તે બેડાઓ માથા ઉપર સ્થિર રહે છે. નાચ અને નાટકના ખેલ ચાલી રહ્યાં છે. નટનો ખેલ જોવા આવેલા, ત્યાં ઉપસ્થિત વ્યક્તિઓ અનેક પ્રકારના ભાવો પ્રદર્શિત કરી રહ્યાં છે, છતાંએ દોરડાં ઉપરથી નટનું ધ્યાન ચલિત થતું નથી. હાથમાં લાંબો વાંસ લઈને એ દોરડાં ઉપરથી પડ્યાં વિના ખેલ પૂર્ણ કરે છે. બરાબર આ જ રીતે અનેક કાર્યો કરતા છતાં આપણે પણ આપણી એકાગ્રતાને જિનેશ્વરના ચરણ તરફ અથવા તો પોતાના જ્ઞાનભાવ તરફ કેન્દ્રિત રાખી શકીએ છીએ.            

સ્વપરપ્રકાશ જ્ઞાન શક્તિ 

જ્ઞાન ગુણ દ્વારા, આત્મા પોતાને તેમજ પરને જાણે છે. રૂપ, રસ, ગંધ અને સ્પર્શને જાણી, જે ઇષ્ટ-અનિષ્ટપણું આત્મામાં થાય છે તેથી કર્મ બંધાય છે. જે ઇષ્ટ છે તેમાં રાગ અને અનિષ્ટ છે તેમાં દ્વેષ થાય છે અને આ જે રાગદ્વેષ થઇ રહ્યાં છે, તેની સભાનતા નથી તે અજ્ઞાન છે. દેહને આત્મા જાણી જીવન જીવવું તે અનંતકાળનું ઘોર અજ્ઞાન છે.      

ઉપયોગ બદલાય એ સાધના 

યોગની પ્રવૃત્તિ પ્રમાણે ઉપયોગ બદલાતો રહે છે. યોગની પ્રવૃત્તિ બદલવી એ સાધના નથી ઉપયોગ બદલાય, અંતર્મુખ બની, આત્મા પ્રત્યે વળે એ સાધના છે. એક સમયે ક્રિયાની વિવિધતા હોઇ શકે પણ ઉપયોગ તો એકમાં જ વર્તે છે. ઉપયોગ જે જ્ઞેય ઉપર કેન્દ્રિત થાય તેનું જ્ઞાન આત્મામાં થાય છે.

વર્તે નિજ સ્વભાવનો, અનુભવ લક્ષ પ્રતીત;

વૃત્તિ વહે નિજભાવમાં, પરમાર્થે સમકિત.

વિચારશક્તિના ચમત્કારો 

મનની વિચારશક્તિ જ, અશુભ ઉપયોગને શુભમાં અને શુભ ઉપયોગને શુદ્ધમાં પરિણમાવે છે. પવિત્ર મન યથાયોગ્ય વિનય અને વિવેક કરી શકે છે. આત્મા અને અનાત્માનો વિવેક કરી ભેદજ્ઞાન દ્વારા આત્મા અંતે પરમાત્મા બને છે.    

આકાર થી નિરાકાર, સગુણથી નિર્ગુણ, યોગ થી અયોગી સુધીની આ અંતર યાત્રામાં પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી, સૌને આવકારે છે.

ચાલો નજરાઇ જઈએ 

વિચારશીલ પ.પૂ. ભાઈશ્રી એમ કહેતા હોય છે કે ચિત્ત અધ્યાત્મમય રાખવું. તેમનો આત્મા સતત તેમના મનને, શુભ અને શુદ્ધ ભાવમાં  તથા કાર્યોમાં ધરી રાખે છે. ધીરજ અને આંતર જાગૃતિનો જ્યાં સમન્વય સધાય ત્યાં સમાધિ સહજ પ્રગટે છે. માટે ધીરજ અને આંતર જાગૃતિ એ સમાધિના આધારસ્તંભ છે. પ્રસન્નચિત્ત પ.પૂ.ભાઇશ્રીના સમાધિભાવથી જયારે આપણો આત્મા નજરાશે ત્યારે આપણે પણ એ જ સમાધિભાવમાં સરી જઇશું.

Dubai Celebrates Param Pujya Bhaishree's Amrutotsav

The community in Dubai, UAE, came together to celebrate Param Pujya Bhaishree’s Amrutotsav with the Tejovalay play on Friday 5th October 2018, hosted in the Indian Consulate and with the esteemed presence of Consul General Vipulbhai and many leaders of the Jain and Indian community.

The Tejovalay play was met with rapturous applause, emotional tears and an inner awakening in many of the audience. For a seeker of truth, happiness and spiritual enlightenment, the practical questions being asked and explored in the play really connected within.

Divine awareness - Infinite Peace - અપૂર્વ અંતર જાગૃતિ - અનંત શાંતિ

---

We celebrate Param Pujya Bhaishree's divinity through the wonder of his virtues. Each month a different writer has captured the inspirations drawn from Bhaishree's life that shed light on these beautiful virtues and help us recognise his inner being.

This month we explore Param Pujya Bhaishree's virtues of Divine awareness - infinite peace.

---

Divine Awareness - Infinite Peace

The eternal religion of the soul is to always remain calm and experience unwavering peace. This is the essence of all the spiritual texts. 

Those who hold on to this quintessence, will be able to dwell in peace throughout their lives  and become an embodiment of Joy. In peace lies self-awareness. Knowledge of self-brings boundless joy. This is the perpetual timeless truth.

It's time to transform and change the dreadful past. 

Most of us are either delighted and absorbed or saddened and sucked by our own perception, thoughts, ambitions an emotions. We remain beguiled by our own ego. We are unable to look within. We miss out on our own true self. With joy and enthusiasm either we remain engrossed in worldly pursuits or wistfully keep crying and complaining about our awful destiny. We do exist but exist only externally. We get consumed by the extrinsic maelstrom. Thus, the reincarnation, the torment and torture continue. This has been our mournful past. Under Param Pujya Bhaishree’s pious refuge we want to see that this life becomes a game changer. Inner transformation becomes a reality. Let's start living as a soul and not as a body.

Pure divine infinite peace.

The Nature of our soul is to rest in peace. We find peace as we disengage ourselves from various worldly affairs. To treasure peace, the attention must return to its source. Peace is experienced when body mind and speech, all are at rest. Inner stability and profound equanimity lead us to peace. A responsible attitude that's righteous in every sense is peace. Peace is staying afloat and remaining detached while we perform our worldly duties. Peace prevails when there are no desires or expectations, fears or uneasiness. Harmonious smooth and sweet flow of life is peace. Love originates from peace and peace from Love. They both are universal. Even birds and animals can realise the peace that a saint emanates. All other virtues are embedded in this one single virtue. The peace that Param Pujya Bhaishree manifests is boundless and eternal. To be able to feel and worship His peaceful aura is our greatest blessing and inheritance.

Most of us get upset when we are surrounded by the chaos and the uproar. Enlightened souls like Param Pujya Bhaishree remain untouched. Peace is calming and it alleviates the stress. Yet a worldly soul finds it difficult to bear it for a longer period. He gets suffocated and wants freedom from the isolation. Solitude for a soul seeker is a graceful convenience. It helps him to ascend and reach the pinnacle of spirituality. 

Its self-awareness that gives access to peace and joy.

It is the inward facing path that leads us to awareness of who I am. It is knowledge of our own being. Thoughts and feelings ever keep changing but the knower who knows is constant. The knower is very evident. It is always there behind everything we do or experience. Thus being aware is a continuous experience. 

With deep contemplation and meditation, we clearly understand that we are the knower and the doer. Currently, our existence is embodied. It's through the body that we endure the fruition of the karma which we have ourself bounded. Along with everything else, we can certainly recognise our own presence. 

One can protect oneself with this stable awareness.  The difficulties borne by karma might surround us, we might need to pass through challenges, but this awareness will give us freedom from worry.  Patience and equanimity will be maintained.  Param Pujya Kalidasbhai writes: “As long as the focus remains eternally pure, tell me, how can we be stained by Karma?”  There is infinite peace in the depths of the ocean and such peace can be experienced in daily life by a seeker.  Param Pujya Bhaishree’s life exemplifies this.

The possessor of unique peace:  Lord Mahavir

If anyone can be said to possess unique peace, it is Lord Mahavir.  

His peace and bliss while enduring great austerities and torment are indescribable. 

When the Lord sat on the celestial assembly known as the Samavasaran, the love, compassion  and feelings of Ahimsa radiating from him, reached each and every being present there. 

This love had such a great impact that all living beings forgot their hatred and felt a universal friendship towards each other. Experiencing, abundant peace they remained free of any kind of fear.   

May my inner inclinations become pacified

During his stay at Kavitha, Shrimad would go to the nearby jungles, post midnight and meditate there. Mosquitos would settle on him, in pretty much the same way, as one would drape a blanket. However absorbed in meditation, Shrimad, would have already transcended beyond the body and would purely be absorbed in the nature of the soul, would not be affected by this. While innumerable bites could clearly be visible on his skin, no sign of pain could be evident on his radiant face.

He embodied what he wrote in letter 850:  “May my inner inclinations become so pacified that an old deer might believe my body to be lifeless and rub his head against it to scratch away any itches.”

In another episode, once Param Krupalu Dev had gone to Dharampur. A British political agent had also come there to hunt during the same time. But as long as Shrimad was in the vicinity of that region, the agent did not find any prey at all.  The impact of Shrimad’s unique peace was such that the cruel and heartless inclinations of the British agent were defeated.  This is a miracle of peace, compassion and mercy.

A sacred living temple of peace and bliss

When we think of Bhaishree, then we find so many examples. Unprecedented wakefulness and peace has been woven seamlessly into his life. As the possessor infinite peacefulness, he is never in a hurry. He is always calm, irrespective of the situation whether it is conducive or unconducive, profitable or unprofitable, comfortable or painful, joyous or sad. He is an oasis for mortal beings trapped in mental, physical or social troubles.  When he receives any news, he takes note, maintains supreme composure and responds appropriately. 

Once it so happened that, when Bhaishree was in America for the celebration of Shrimad Rajchandra’s centennial anniversary, his mother’s condition suddenly became serious. On hearing the news, not a single expression on his pious face changed. His eternal peace remained constant. Then, acting as per the need of the hour, he patiently handed the responsibility for the programme and left for India.  

There are times when Bhaishree’s health does not support him. However, in these trying times also he always fulfills all his responsibilities at the Ashram. Nothing can disturb him. Whether things are going as per the plan or not, whether someone criticises him or sings his praises, within the everchanging karmic situations of this ever-changing life, his inner awareness and ocean of peace do not waver. He is an embodiment of eternal peace and bliss. Serenely pious, His sight itself is a pilgrimage for soul seekers.

Below we will explore the fundamental sources of strength for unprecedented awakening and infinite peace.  As we read these inspiring lines, we will see and feel Bhaishrees’s presence being manifested in each and every one of them. These paragraphs below effectively describe ever vigilant Bhaishree’s soul-centred striving, ever since he seeked the shelter of Param Pujya Bapuji. 

The Grace of the True Guru and the Attainment of the Seed of Enlightenment

Encountering a self-realised True Guru in this dark age is the fruit of great punya (merit). It is because of the presence of a True Guru that one can recognise the totally equanimous and detached nature of the Tirthankar Bhagwan, the essence of true religion is also revealed through his teachings. The soul is purified by observing his beneficial commandments, and so the basic fundamentals of our life slowly start changing. When the disciple becomes worthy, the True Guru, by his grace, bestows upon him the Seed of Enlightenment and leads him on the path of meditation.  The ray of concentration which once wandered externally, gathering karma, turns inward towards the soul. Renouncing outward identity and inclination, one dwells inwardly. 

The pacification of the wandering mind/ The pacification of engaging in passing thoughts 

As the mind of a seeker whose quest is purely for moksh is purified, it ceases to engage in passing thoughts.This pure and pious mind, which has now become peaceful, stills itself.  Subtle contemplation by such a mind on the virtues and characteristics of the soul leads to a faith in consciousness itself. As the arising of thoughts and engagement in them diminish, the mind becomes absorbed in the soul’s conscious nature. At this moment, the seeker experiences unprecedented peace and bliss. The lamp of enlightened wakefulness is lit within him.

A state of freedom from sensual hankering

Someone who is deeply content in the bliss of his own nature is disinterested in outer objects.  A soul, whose desire for sensual pleasure is pacified or extinguished, enjoys a unique peace.

Freedom from duality

Someone who is beyond dualities experiences unique peace.  External circumstances do not impact one who has become still in the bliss of consciousness. A person dwelling in the light of inner bliss finds his path even in the depths of darkness. His pure pious life uplifts many others through unprecedented peace, love, compassion and sheer ecstasy. A person who harbours abundant love and universal friendship towards all living beings, treads carefully and causes no pain or suffering to anyone. Such a soul experiences unique peace.

Freedom from comparison

A life, where there is no competition or a desire to be better or appear better than others, where there are no opinions or prejudices, is simple and straightforward. One, who never engages in building his own recognition, experiences the effortless flow of unique peace.

A life of simplicity

A soul, who is content with only that, which  has been attained justly and isn’t bedazzled by the wonders of the world, dwells in peace 

In the shelter of a saint

The soul experiences freedom from worry and fear at the lotus feet of the True Guru.  In serving and caring for him, a unique peace is experienced, because we behold his presence as the living proof and embodiment of infinite peace.

Absence of desire to see and know the world

This related to three entities: The soul, the world and the life.  Once the soul of a seeker has recognised the pain and suffering inherent to this world, he becomes free from worldly life and can experience unique peace.

A life surrendered to God

One, who discharges his duties faithfully, with awareness and without any desire for the fruits of his actions, can be said to have truly surrendered himself to his destiny, to the fruition of karma. Feelings of anger are replaced with utmost peace when there is unshakeable faith in God. A steadfast and elevated soul, who does not dwell on the past and does not think about the future but is fully present in the moment, is the vehicle for unique peace.  Wherever such a great soul travels, all experience peace. 

A person who resides in inner awareness is  continuously surrounded by peace. If one is experiencing inner peace, and if the right perspective has been developed, then one can gain wisdom from everywhere. The peace of Bhaishree’s silence and the silence of his peace are both beyond this world.  If we strive for the peace within his silence, we too will master unprecedented awareness and infinite peace.

અપૂર્વ અંતર જાગૃતિ - અનંત શાંતિ

“સનાતન આત્મધર્મ તે શાંત થવું, વિરામ પામવું તે છે,  આખી દ્વાદશાંગીનો સાર પણ તે જ છે. ”

— શ્રીમદ્દ રાજચંદ્ર, વ્યાખ્યાનસાર, ૧ (૧૮)

જે કોઈ આ સારતત્વને જીવનભર ધરી રાખે છે તેનું જીવન પરમાનંદસ્વરૂપ બની જાય  છે. જ્યાં શાંતિ છે ત્યાં જ્ઞાનનું વેદન છે અને જ્યાં જ્ઞાનનું વેદન છે ત્યાં અઢળક આનંદ અનુભવાય છે. આ સનાતન સત્ય છે.

અનંત શાંતિ 

શાંતિ એ આત્માનો મૂળભૂત સ્વભાવ છે. શાંતિ એટલે કશું ન કરતા માત્ર પોતામાં રહેવું. શાંતિ એટલે સમતા, અંદરની સ્થિરતા. શાંતિ એટલે એક અનોખી પરિપક્વતા, અલિપ્તતા અને અસંગતા. આનંદમય નિર્દોષ જાગૃતિ, જ્યાં કોઈ ભય નથી, કે નથી કોઈ મૂંઝવણ. શાંતિ એટલે નિષ્કામ અને 

નિ:સ્પૃહ ભાવે સહજ વહેતું  પ્રશાંત જીવન. શાંતિ એટલે સ્થિતપ્રજ્ઞતા. અધ્યાત્મના શિખરે પહોંચેલા કોઈ મહાજ્ઞાની પુરુષની આ દશા છે. સાધનાની પરાકાષ્ઠા છે. આ શાંતિમાંથી પ્રગટ થાય છે વિશ્વપ્રેમ. જે પ્રેમને પશુ-પક્ષીઓ પણ અનુr. ભવી શકે છે. તે શાંતિ અનંત છે, અમર્યાદિત અને અસીમ છે, ચીરકાળ રહેનારી છે. આ પૂર્વેના અનંત ભવભ્રમણમાં આવી શાંતિ હજી સુધી અનુભવી નથી. તમામ ગુણોનો નિચોડ, તેનું સત્વ, આ એક ગુણમાં સમાય છે. પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી આવી દિવ્યતમ શાંતિના પર્યાય છે, સજીવન મૂર્તિ છે. તેમની શાંતિને આપણે સહુ અનુભવી શકીએ છીએ અને એ જ આપણું સર્વોત્તમ સૌભાગ્ય છે. શાંતિ પમાડે, તેને સંત કહીએ. 

ઘોંઘાટ અને કોલાહલ હોય ત્યાં અજ્ઞાનીને સ્પષ્ટ અશાંતિ વેદાય છે પણ જેના અંતરનો કોલાહલ શમી ગયો છે તેને બહારની અવ્યવસ્થા, બુમરાણ કે શોરબકોરની કશી જ અસર થતી નથી. અંતરની નિરામય શાંતિમાં તેઓ હર્યાભર્યા સદૈવ પ્રસન્ન રહે છે. બહારની શાંતિ અજ્ઞાનીથી લાંબો સમય સહન થતી નથી જયારે જ્ઞાની તે શાંતિના સથવારે એકાંત અને અસંગ બની અધ્યાત્મના શિખરો ચઢી જાય છે.       

ઇતિહાસને બદલી નાંખીએ, રૂપાંતરિત થઈએ, દેહ મટી આત્મા બનીએ   

સંસાર સુધારવાના પ્રયત્નમાં જોડાયેલો દરેક માનવી, પોતાની દ્રષ્ટિ, વિચારધારા, સ્વપ્નો અને સંવેદનોથી ઘેરાયેલો છે. આ જ તેનો અહમ્ છે. કાં તો તે આનંદ અને ઉત્સાહ સાથે સંસારની માયાજાળમાં ડૂબેલો છે અને કાં તો ખેદ અને દુઃખ સાથે પોતાના નસીબને કોસતો રહે છે. પોતે પોતાને જ ભૂલી ગયો છે. તેનું સમગ્ર અસ્તિત્વ બહારમાં જ રોકાયેલું છે. પોતાનું ખરું અસ્તિવ અંદરમાં રહ્યું છે તે એ જાણતો નથી, અને જાણે છે તોયે, અંદર નજર નાંખવાની ક્યાં એને ફુરસદ છે. માટે ભવભ્રમણ, દુઃખ અને પીડાની પરંપરા ચાલુ જ રહે છે. આ આપણો કરુણ અને દયાજનક ઇતિહાસ છે. ભાઇશ્રીની નિશ્રામાં હવે બાજી બદલાવી નાંખીએ. આપણે રૂપાંતરિત થઈએ. દેહ મટી આત્મા બનીએ.

અપૂર્વ જાગૃતિમાંથી પ્રગટ થતી અનંત શાંતિ 

જ્યાં અપૂર્વ જાગૃતિ અનુભવાય છે ત્યાં જ અનંત શાંતિનું વેદન જીવ કરી શકે છે. આત્મભાવે જીવન જીવવું તેનું નામ અંતર જાગૃતિ. જાગૃતિ એટલે મોહનિદ્રામાંથી જાગવું. અનંત સંસાર-પરિભ્રમણમાં આવી જાગૃતિ આ પહેલાં આવી ન હતી.  દેહમાં હુંપણાનો ભાવ હતો તે હવે નથી રહ્યો. જ્ઞાનભાવનો દીપક પ્રદીપ્ત થયો છે. મન, વચન અને કાયા દ્વારા કાર્યો થઇ રહ્યા છે પણ એ લક્ષ રહે છે કે, હું આત્મા છું. આ પ્રકારની સ્થાયી સભાનતા અને સતર્કતા દ્વારા આત્મા પોતાનું રક્ષણ કરી શકે છે. કર્મકૃત  ઉપાધિઓ આવીને ઘેરી વળે, સંઘર્ષોમાંથી પસાર થવું પડે પણ આ જાગૃતિ નિશ્ચિંતતા આપે છે. ધીરજ અને સમતાને જાળવી રાખે છે. પ. પૂ. કાળીદાસ બાપુ લખે છે, “લક્ષ રહે જ્યાં સુધી નિત્ય નિર્મળ પણે, કરમનો ડાઘ કહો કેમ લાગે?”સાગરના પેટાળમાં અનંત શાંતિ છવાયેલી હોય છે એવી જ શાંતિનો અનુભવ સાધક રોજબરોજના જીવનમાં અનુભવી શકે છે. પ. પૂ. ભાઈશ્રી, એનું જીવંત ઉદાહરણ છે.     

અપૂર્વ શાંતિના પરમ ધારક ભગવાન શ્રી મહાવીર   

અપૂર્વ શાંતિના પરમ ધારક હોય તો તે છે તીર્થંકર ભગવાન શ્રી મહાવીર. ઘોર તપ અને ઉપસર્ગો સહન કરતી વખતે તેમની શાંતિ અને આત્માનો સમાધિ ભાવ અવર્ણનીય હતો. સમવસરણમાં તેઓ બિરાજે છે. જગતના તમામ જીવો માટે તેમના હૃદયમાં પ્રેમ છે. તે પ્રેમમાંથી પ્રગટ થતો અહિંસાભાવ એવો પ્રભાવક છે કે વૈરભાવને ભૂલી તમામ જીવો એકબીજા પ્રત્યે મૈત્રીની લાગણી અનુભવતા થાય છે. ભયરહિત તેઓ નિશ્ચિંત છે, પરમ શાંતિને અનુભવે છે.

મારી ચિત્તવૃત્તિ એટલી શાંત થઇ જાઓ 

કાવિઠામાં મધરાત્રિ પછી, પરમ કૃપાળુ દેવ જંગલમાં જઈને ધ્યાન કરતા ત્યારે મચ્છરો અને અન્ય જંતુઓ જેમ ચાદર  વીંટળાયેલી હોય તેમ વીંટળાઇ જતાં. ધ્યાનમાં જેણે પોતાના દેહને વોસરાવી દીધો છે અને કેવળ આત્મસ્વરૂપે રહ્યા છે, એવા  વિદેહી શ્રીમદ્જીને તેની કોઈ અસર થતી ન હતી. ડંખના અનેક નિશાનો તેમના શરીર ઉપર સ્પષ્ટ દેખાતા, પણ છતાંએ ચહેરા ઉપર તેની પીડા લેશ માત્ર દેખાતી ન હતી. 

પત્રાંક ૮૫૦ માં શ્રીમદ્જી લખે છે, “મારી ચિત્તવૃત્તિ એટલી શાંત થઇ જાઓ કે, કોઈ વૃદ્ધ મૃગ જેના માથામાં ખુજલી હોય તે આ શરીરને જડપદાર્થ જાણી પોતાનું માથું ખુજલી મટાડવા આ શરીરને ઘસે !”

હવાફેર અર્થે પરમ કૃપાળુ દેવ ધરમપુર ગયા હતા. ત્યાંના પહાડી પ્રદેશોમાં એ વખતના પોલિટિકલ એજન્ટ ત્યાં શિકાર અર્થે આવ્યા હતા. પરમ કૃપાળુ દેવ, જ્યાં સુધી તે ભૂમિ ઉપર ઉપસ્થિત હતા ત્યાં સુધી તેમને કોઈ શિકાર મળ્યો નહિ. તેમની અપૂર્વ શાંતિનો પ્રભાવ એવો હતો કે ક્રૂર અને નિર્દય ભાવોએ હાર માનવી પડી. અપૂર્વ શાંતિ, દયા અને કરુણાનો આ ચમત્કાર  હતો.

શાંતિ અને સમાધિનું ભવ્ય જીવંત મંદિર 

ભાઈશ્રીનો વિચાર કરીએ તો કોઈ એક ઉદાહરણ નથી, તેમનું સમગ્ર જીવન આ અપૂર્વ જાગૃતિ અને અનંત શાંતિમાંથી જ પ્રગટ થાય છે. પારાવાર શાંતિના સ્વામી, તેઓ ક્યારેય ઉતાવળ કરતા નથી. પ્રતિકૂળ કે અનુકૂળ, લાભ કે હાનિ, સુખ કે દુઃખ, હર્ષ કે શોક વખતે તેઓ હરહંમેશ શાંત હોય. આધિ વ્યાધિ અને ઉપાધિમાં ફસાયેલા માનવીઓ માટે તેઓ વિસામો છે. કોઈ પણ સમાચાર સાંભળે તેની નોંધ લે અને ઘટતું કરે પણ તેમની સ્વસ્થતા બરકરાર હોય. માતા કુમુદબાની તબિયત ગંભીર છે એ સમાચાર આવ્યા તો દેહવિલય શતાબ્દીનો કાર્યક્રમ બીજાઓને સુપ્રત કરી તેઓ અમેરિકાથી પાછા ભારત આવ્યા. તે સમાચાર સાંભળી  તેમના મુખની કોઈ રેખા સુધ્ધાં ફરી ન હતી. નિરામય શાંતિ એવીને એવી જ રહી હતી. તેમનું સ્વાસ્થ્ય જયારે સારું ન હોય, આશ્રમના કાર્યોની વિવિધ જવાબદારીઓ નિભાવતા હોય, આયોજન પ્રમાણે બધું વ્યવસ્થિત ચાલતું હોય કે ન ચાલતું હોય, કોઈ તેમની નિંદા કરે કે પછી ગુણાનુવાદ, બદલાતા જીવનની બદલાતી કર્મ પરિસ્થિતિઓમાં તેમની એ અંતર જાગૃતિ અને અનંત શાંતિ એવા જ અડોલ રહે છે. શાંતિ અને સમાધિનું તેઓ ભવ્ય મંદિર છે. મુમુક્ષુઓ માટે તેઓ તીર્થ છે.                 

અપૂર્વ જાગૃતિ તેમજ અનંત શાંતિના મૂળ આધાર પરિબળો નીચે પ્રમાણે છે. આ દરેક મુદ્દામાં સાધકોને પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી પ્રત્યક્ષ દેખાશે. પરમ પૂજ્ય બાપુજીનું શરણ ગ્રહ્યા  બાદ, અપ્રમત  એવા પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીએ આત્મલક્ષે જે પુરુષાર્થ શરુ કર્યો તેની આ ગાથા છે. અધ્યાત્મની ચરમસીમાએ પહોંચી ગયા એના યશોગાન પણ આ જ મુદ્દાઓમાં સમાવિષ્ટ છે.       

સદગુરુ અનુગ્રહ, બોધીબીજની પ્રાપ્તિ 

આ પંચમકાળમાં આત્મજ્ઞાની સદગુરુ મળવા એ બહુ મોટી પુણ્યાત્મક ઘટના છે. નિર્ગ્રંથ સદગુરુ મળતાં સાચા દેવમાં રહેલી વીતરાગતા તેમજ સાચા ધર્મની ઓળખ થાય છે. સદગુરુના ઉપદેશનું શ્રવણ, મનન અને નિદિધ્યાસન થતા, તત્વ ની ઊંડી વિચારણા શરુ થાય છે. તેમની કલ્યાણકારી આજ્ઞાઓને અપૂર્વ રુચિથી પાળતા આત્મા વિશુધ્ધ થતો જાય છે. જીવન મૂળથી બદલાય છે. જયારે શિષ્ય લાયક બને ત્યારે શ્રી સદગુરુ અનુગ્રહ કરી બોધીબીજની, ધ્યાન-સાધનાની પ્રાપ્તિ કરાવે છે. જે ઉપયોગ બહારમાં રહી કર્મોથી મલિન થતો હતો તે હવે પાછો આત્મા તરફ વળે છે. બહિરાત્મભાવ ત્યજી શિષ્ય અંતરાત્મભાવમાં નિવાસ કરતો થાય છે.           

જો સંકલ્પ-વિકલ્પ શમી જાય 

કેવળ મોક્ષનો અભિલાષી છે એવા સુશિષ્યનું મન પવિત્ર થતું જાય છે. ધર્મરંગથી રંગાયેલું પવિત્ર મન શાંત અને સ્થિર બનતું જાય છે. આત્માના ગુણ અને લક્ષણનું સૂક્ષ્મ ચિંતન થતાં ઉપયોગની પ્રતીતિ થાય છે. મનના સંકલ્પ તેમજ વિકલ્પ શમી જતાં મન આત્માના જ્ઞાનભાવમાં વિલીન થઇ જાય છે. આવી ક્ષણે સાધક અપૂર્વ શાંતિ અને સમાધિનો અનુભવ કરે છે. તેનાં અંતરમાં જ્ઞાન જાગૃતિનો દીવો પ્રદીપ્ત થાય છે.    

વિષયો પ્રત્યેની અપ્રયત્ન દશા વર્તે 

સ્વરૂપસુખથી જે પરિતૃપ્ત છે તેને પરપદાર્થની નિ:સ્પૃહતા વર્તે છે. ઇન્દ્રિયોના સુખભોગ માટેની ઈચ્છા જેની ઉપશમિત અથવા ક્ષય થઇ છે, એવા આત્માને અપૂર્વ શાંતિનું વેદન થાય છે.   

દ્વંદ્વોથી મુક્ત થાય 

દ્વંદ્વોથી જે પર છે તે અપૂર્વ શાંતિને માણી શકે છે. જ્ઞાનના આનંદમાં જે સ્થિર છે એને બહારની પરિસ્થિતિઓ અસર કરતી નથી. અંતરમાં ઉલ્લાસના તેજ ભર્યા હોય તેને ઘોર અંધકાર વચ્ચે પણ માર્ગ મળી જાય છે. અપૂર્વ શાંતિ, પ્રેમ, કરુણા અને સમાધિભાવમાં તેમનું પવિત્ર જીવન અનેકને પાવન કરે છે. જગતમૈત્રી અને નિર્વૈરબુદ્ધિ જ્યાં પ્રખર રીતે પરિણમે છે ત્યાં કોઈને દુઃખ કે પીડા ન પહોંચે તેની કાળજી લેવાય છે. આવા  આત્માને અપૂર્વ શાંતિ વેદાય છે.      

તુલનાત્મક દ્રષ્ટિથી મુક્ત થાય  

જ્યાં હરીફાઈ નથી, અન્યથી સારા થવાનો કે દેખાવાનો ભાવ નથી, જ્યાં અભિપ્રાય કે પૂર્વગ્રહ નથી, સરળ અને દંભ રહિતનું જીવન છે, પોતાના વ્યક્તિત્વ નિર્માણના પ્રયત્નમાં લેશ માત્ર જોડાવાપણું નથી, ત્યાં અપૂર્વ શાંતિ સહજ વહેતી રહે છે.  

સાદગી ભર્યું જીવન જીવે 

નિયતિ દ્વારા જે પ્રાપ્ત થયું છે તેમાં જ જેને સંતોષ છે, જગતની ચમકદમક જેને આંજી શકતી નથી તેનો આત્મા શાંતિ માં નિવાસ કરે છે.   

સંતના શરણમાં રહે

સદગુરુના શરણમાં જીવ નિશ્ચિંતતા અને નિર્ભયતા અનુભવે છે. તેમની સેવા અને સુશ્રુષામાં જીવ અપૂર્વ શાંતિનો અનુભવ કરે છે, કારણ કે અનંત શાંતિનું પ્રત્યક્ષ જીવંત અવલંબન, સાક્ષાત સામે વિદ્યમાન છે. 

જ્યાં જગતને જોવાનો કે જાણવાનો અભરખો નથી 

જીવ, જગત અને જીવન આ ત્રણ તત્વ છે. એક વાર આ દુઃખમય અને શોકસ્વરૂપ જગતને જાણી લીધું પછી જે સાધક આત્મા તે લૌકિક જીવનમાંથી નિવૃત થાય છે તે અપૂર્વ શાંતિને અનુભવી શકે છે.     

ઈશ્વરને સમર્પિત થયેલું જીવન.  

નિષ્ઠા અને જાગૃતિપૂર્વક જે પોતાના કર્મોને નિભાવે છે અને ફળની ઈચ્છા નથી રાખતા તે ખરા અર્થમાં પોતાની નિયતિને, પોતાના ઉદયને સમર્પિત થયા છે. પરમાત્મામાં અખંડ શ્રધ્ધા છે ત્યાં કોઈ ઉકળાટ નથી, કેવળ પરમ શાંતિ છે. ભૂતકાળને જે વાગોળતા નથી અને ભવિષ્યની જે ચિંતા કરતા નથી, કેવળ વર્તમાનની ક્ષણમાં શાશ્વત   છે તે સ્થિતપ્રજ્ઞ આત્મા અપૂર્વ શાંતિના વાહક છે. આવા મહાત્માઓ જ્યાં જાય ત્યાં સર્વને શાંતિ વેદાય છે.      

જે જાત સાથે જીવે છે, શાંતિ તેને સદૈવ વરેલી રહે છે. પાંદડે પાંદડે તત્વજ્ઞાન જ પથરાયેલું છે. જો અંતરમાં અનંત શાંતિ વેદાતી હોય અને જો દ્રષ્ટિ કેળવાયેલી રહે તો આ જગતમાં એક એક જગ્યાએથી જ્ઞાન મળે. ભાઇશ્રીના મૌનમાં રહેલી શાંતિ અને શાંતિમાં રહેલું મૌન અલૌકિક છે. તેમના મૌનમાં રહેલી એ શાંતિના આપણે ઉપાસક થઈએ. આરાધના કરીને આપણે પણ તે અપૂર્વ જાગૃતિ અને અનંત શાંતિના સ્વામી બનીએ. ૐ શાંતિ: શાંતિ: શાંતિ:    

---

Moments of Insight:

Divine awareness - Infinite Peace - અપૂર્વ અંતર જાગૃતિ - અનંત શાંતિ

A seeker must always contemplate deeply and subtly on the nature of things. Contemplation means the effort put in to understand and grasp, the qualities, the defining characteristics and the very nature of a substance. A seeker whose mind has become still in observing his practice, possesses the power to contemplate subtly and for a while. Righteous and elevated striving can transform faith into experience. One can become a pure soul when the false identity with the body gets healed.  

Contemplation will lead to clarity and certainty on the nature of the soul.

When contemplation reaches the point of experience, it becomes an integrated experience.  There then remains no need for thought, for the very object of our thoughts has been experienced.  

Now the striving is to be directed at lengthening the flow of experience.  

True inner asceticism can be achieved when we reside in pure consciousness itself, i.e in one’s own nature.  Our own nature, is the harmonious union of the three jewels of conduct, perception and knowledge.  It is only in the human form that such striving can take place, but in order to achieve this patience and perseverance, effort and faith, renunciation and awareness will be needed.

Let us not fritter away this noble and extremely rare human birth through our mundane acts.  One who already has wealth but is constantly engaged in striving to attain more wealth is truly poor and foolish. Such a person never retires.  Moreover, he satisfies himself by thinking that gathering mere details is collecting wisdom.  He hence engages in knowing and understanding many subjects, rather than dedicating himself to grasping a single subject deeply, and being deeply absorbed and influenced by it.     

One who seeks, who thirsts, will find all.  A firm resolve to know and experience the highest truth is needed.  Behind this resolve lies a firm faith:  “Divinity is within me.  Even though in this present moment, I am intellectually connected to the body, but I am not this body, for I am the soul, God.  I will make good use of the energy awakened within me to overcome all obstacles and difficulties.”    

If there is one noble thought in this world, then it is that divinity is within me.  This not merely a thought, but is a truth for all souls.  This truth has been revealed through the ages by enlightened saints like Bhaishree.  There is immeasurable power within us.  Let us manifest it within this very lifetime.

Inner awakening is the striving and incomparable peace is its fruit.

For saints it is but naturally easy to remain in the flow of inner light, while we all lose ourselves in the activities driven by our mind, speech and body. 

While we might not have experienced the soul, we have certainly experienced the bitter fruits of impatience and distress.  Let’s resolve: “I will not make haste; I will build tolerance; while daily life will present a variety of circumstances, I will pass through them, remaining still and joyful; I will walk in a measured way, eat slowly, and not hurry when driving my car; I will lovingly wait for anyone who delays me; whatever someone comes to tell me, I will listen to them calmly; I will remain peaceful if someone criticises me or is angry towards me; I will deliberate over all decisions.  I will live a life both cultivated and disciplined.”

I will remained awakened within, taking inspiration from the living example of Bhaishree’s life, and enjoy the abundant experience of infinite peace within.

પ્રથમ તો મુમુક્ષુએ તત્વનું ભાવવાહી સૂક્ષ્મ ચિંતન કરવું રહ્યું. ચિંતન એટલે કોઈપણ પદાર્થને, દ્રવ્યને તેના ગુણ, લક્ષણ અને ધર્મથી ઓળખવનો અને પામવાનો પ્રયત્ન કરવો. જેનું મન સાધનામાં સ્થિર થયું છે તે સાધક આત્મા સૂક્ષ્મ અને લાંબા સમય સુધી ચિંતન કરવાની શક્તિ ધરાવે છે. અંતરની પ્રતીતિને અનુભૂતિમાં લઇ જવાનો, સમ્યક પરાક્રમ કરવાનો, દેહ મટી આત્મા બનવાનો આ અતિ મહાન કાર્ય છે.  આ ચિંતન દ્વારા આત્માનો નિર્ણય અને નિશ્ચય થાય છે. ચિંતન જયારે તત્વના અનુભવ સુધી પહોંચે ત્યારે  તે અનુભવમાં સમાઈ જવાનું છે. વિચાર કરવાની હવે આવશ્યકતા નથી. જેનો વિચાર કરતા હતા તેનો અનુભવ થઇ ગયો. હવે તે અનુભવની  ધારા  લાંબી  ચાલે એ પુરુષાર્થ કરવાનો રહ્યો. શુધ્ધ ઉપયોગમાં, સ્વભાવમાં રહેવું એજ ભાવ ચારિત્ર છે, દર્શન જ્ઞાન અને ચારિત્રની રત્નત્રય એકતા છે. મનુષ્યના ભવેજ તે પુરુષાર્થ શક્ય છે. ધીરજ અને ખંત, મહેનત અને નિષ્ઠા, ત્યાગ અને જાગૃતિ જોઈશે.

ઉત્તમ અને અતિ દુર્લભ એવા મનુષ્ય ભવને  રોજિંદા વ્યવહારિક કાર્યોમાં  આપણે ન ખર્ચી નાખીએ. સંપત્તિ  હોય છતાં જે સંપત્તિને મેળવવાના પ્રયત્નોમાં સતત જોડાયેલો  રહે છે તે ખરેખર, દિન, દરિદ્ર અને મૂઢ છે. નિવૃત્તિ નથી લેતો અને બીજું કે એક વિષયને ધરી રાખવાને, તેને સંસ્કારિત કરવાને બદલે  અનેક વિષયોને જાણવા અને સમજવાના પ્રયત્નોમાં જોડાઈ,  માહિતી મેળવી તેનેજ જ્ઞાન સમજીને સંતુષ્ઠ થઇ રહ્યો છે.

જે ખોજી છે, પિપાસુ છે, તેને બધું મળી રહે છે. પરમ સત્યને જાણવાનો અને માણવાનો સંકલ્પ જોઈએ. તે સંકલ્પની પાછળ એક દ્રઢ શ્રધ્ધાન રહ્યું છે કે મારામાં ઈશ્વર રહેલો છે. વર્તમાને, ભલે હું માનસિક રીતે દેહની સાથે જોડાયેલો છું પણ હું દેહ નથી જ  હું આત્મા પરમાત્મા છું. જે શક્તિ ઉજાગર થયેલી છે તેનો પૂર્ણપણે સદુપયોગ કરી હું તમામ અવરોધો અને મુશ્કેલીઓને ટાળીશ જ.

જો આ સંસારનો કોઈ શ્રેઠ વિચાર હોય તો એ છે કે મારામાં પરમ દિવ્યતા રહેલી છે. આ કેવળ વિચાર નથી પણ તમામ જીવાત્માઓનું સત્ય છે. ભાઈશ્રી જેવા જ્ઞાની પુરુષ દ્વારા યુગે યુગે આ મહાન સત્ય પ્રગટતું રહ્યું છે. આપણી અંદર અમાપ શક્તિ રહેલી છે તે શક્તિનો આવિર્ભાવ  આજ ભવે કરીયે 

અંતર જાગૃતિ એ પુરુષાર્થ છે અનન્ય શાંતિ એ તેનું ફળ છે. પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી જેવા સંત માટે જ્ઞાનધારામા રહેવું એ સહજ છે, જયારે આપણે, યોગમાં અને યોગ દ્વારા થતા કાર્યોમાં  ખોવાય  જઈએ છીએ.

ભલે આત્માનો અનુભવ નથી પણ અધિરજ અને અશાંતિના કડવા ફળનો અનુભવ તો છેજ. સંકલ્પ કરીએ કે હું ઉતાવળ નહિ કરું. મારી સહનશીલતા વધારીશ. રોજિંદા જીવનમાં એવા અનેક પ્રસંગો આવતા રહે છે પણ હું સ્થિર અને પ્રસન્ન રહી તેમાંથી પસાર થઈશ. હું ધીમેથી  ચાલીશ, શાંતિથી ખાઈશ, ગાડી ચલાવતા ઉતાવળ નહિ કરું, કોઈની રાહ જોવી પડે તો હું પ્રેમપૂર્વક તેની રાહ જોઇશ, કોઈ કઈ કહેવા  આવે તોહ હું તેની વાત શાંત ચિત્તે સાંભળીશ. કોઈ મારી નિંદા કરે મારી ઉપર ગુસ્સે થાય તોપણ હું શાંત રહીશ, વિચાર પૂર્વક તમામ નિર્ણયો લઈશ. હું  કેળવાયેલું  સંયમિત જીવન જીવીશ. 

ભાઈશ્રીના જીવનનું અવલંબન લઇ હું અંદરમાં જાગતો રહીશ અને અનંત શાંતિના પ્રચુર અનુભવને માણતો રહીશ. 

Paryushan Mahaparva 2018

6 - 13th September 2018

---

You can listen to the Bruhad Alochana here.

---

Swadhyay - Video recordings.

Day 1 - 6th Sept - Morning - Verse 105

Day 1 - 6th Sept - Afternoon - 105

Day 2 - 7th Sept - Morning - Verse 106

Day 2 - 7th Sept - Afternoon - Verse 107

Day 3 - 8th Sept - Morning - Verse 108

Day 3 - 8th Sept - Afternoon - Verse 109

Day 4 - 9th Sept - Afternoon - Verse 110

Day 5 - 10th Sept - Afternoon - Verse 110

Day 6 - 11th Sept - Afternoon - Verse 111

---

During the holy festival of Paryushan, we are inspired to reflect, seek forgiveness for transgressions and spend 8 days in quiet inner stillness.

Dushkrut Garha - sincere repentance for ones transgressions. The Jain religion summarises the desire of seeking forgiveness in two beautiful words, "Michami Dukkadam". Param Pujya Bahishree often descirbes these words when explaining the 'Panch Sutra nu Pehlu Sutra' sacred Jain text - 

MICHAMI DUKKADAM

MI : Stands for gentle at heart. One should cultivate a tender and humble heart.

CHA : Stands for giving up of transgressions

MI : Stands for always remaining within the boundaries of dharma

DU : Stands for cursing one's soul for all the offenses that it has committed in the past.

KKA : Stands for renouncing all the four passions (anger, ego, deceit and greed)

DAM : Stands for adopting equanimity and tranquility and thereby overcoming worldly existence.

મિચ્છા મિ દુક્કડં

મિ :  મૃદુમાર્દવપણા ના અર્થમાં છે, હૃદય કોમળ અને અહંભાવ વિનાનું કરવું 

ચ્છા : દોષનું છેદન 

મિ : મર્યાદામાં રેહવું, ધર્મની મર્યાદામાં રેહવું 

દુ : દુગંછા કરું છું, દુષ્કૃત્યો કરનાર મારા આત્માની દુગંછા, ઘૃણા કરું છું 

ક્ક : મરાથી કરાયેલા તે પાપ કષાયનો ત્યાગ કરી 

ડં : ઉપશમભાવથી આ સંસારને ઉલંઘી જઉં છું 

Peaceful endurance - ઉદયને અનુસરતું જીવન

---

We celebrate Param Pujya Bhaishree's divinity through the wonder of his virtues. Each month a different writer has captured the inspirations drawn from Bhaishree's life that shed light on these beautiful virtues and help us recognise his inner being.

This month we explore Param Pujya Bhaishree's virtues of Peaceful Endurance.

---

Peaceful Endurance

Shrimad Rajchandra has stated in the ‘Six affirmations’ that each and every element in this universe including consciousness is engaged in some form of action or expression. Fundamentally, each element is the doer of its own existence, but externally it is the doer of certain actions too. While our pure consciousness is incarnated in the material world and is identified with a body, its actions certainly have repercussions. These repercussions, some of which may be experienced within moments, while others over the course of several lifetimes are what we call the fruition of karma. The ignorant soul, not recognising the events of one’s life as the fruition of his own past actions, engages in further bondage through thoughts and deeds of attachment and aversion and so the vicious cycle continues. Only the wise, enlightened beings have awakened to the virtuous path that can break this vicious cycle. They have realised that to break free from this cycle requires one to live their life in accordance with whatever their karmic destiny throws at them and to joyfully welcome it as the fruits of our own actions that have arisen only so that they may pass away.

This radical acceptance slowly but steadily depletes these karmic reserves and in turn, the soul becomes lighter and stronger to further deal with whatever destiny throws at them. In joyful acceptance lies the great key to breaking free from these bondages. Param Pujya Bhaishree’s life is a marvellous example of this truth. One sees not the least of resistance to whatever arises in his life, good or bad, favourable or unfavourable, desirable or undesirable. All we see in him is graceful acceptance and conscious dealing with whatever needs to be attended to.

Param Pujya Bhaishree was a young man of just thirty-three, when he had a chance encounter with the enlightened saint and his future Guru Param Pujya Bapuji, as the later had come to Mumbai upon the insistence of some seekers. After this meeting as time passed, an inexplicable, ineffable devotion swelled within him and deep within him, he knew that he had met his true Guru.

Despite being a householder with a business to manage and a large family including three young boys and his parents to support, Bhaishree knew his life had reached an inflection point and that he had to follow his heart’s calling. With all his love and dedication, he surrendered unto Bapuji and adopted his instructions for spiritual progress. Bapuji had always urged his disciples, to perform their duties to the hilt. Hence following his gurus directions, Bhaishree strived to maintain a perfect balance between his duties and spirituality. But the cosmic dice of destiny was determined not to leave this seeker alone without testing his commitment.

On the very same day as his ‘arpanta’ ie his initiation into the path by Bapuji, a fire broke out in velvet-fabric manufacturing factory that Bhaishree used to manage. Much of the plant, equipment and inventory was left destroyed by the flames. As the news of this devastating incident broke, Bhaishree fell into a deep silence. Destiny had brought him to a crossroad. Two paths lay ahead of him, such a profound conundrum. On one hand was fear, panic & resistance. On the other joyful acceptance.

Bhaishree however was not one whose faith was to be shaken by the winds of change. Unperturbed inner-peace and composure were like the warp and weft that made up his very being from a very young age. Not only did he wholeheartedly accept what had occurred, this incident only went on to further strengthen his faith towards Bapuji and the path. Without the least amount of regret or remorse and with a smiling face in the midst of all of this. All along this process, he did not let his commitment to progressing on the path waver even a bit. On the contrary, he continued to progress by leaps and bounds. Silently he fought this internal battle, and emerged victorious without letting anyone in his family feel his pain. Little did anyone around ever know the tremendous internal transformation that was going through his being.

Allowing one’s life to unfold in accordance with whatever destiny throws at us is a very powerful practice in itself that can unlock numerous portals on the spiritual path. Resistance to life, resistance to what the present moment holds is the very way by which the ego keeps its stronghold upon us and prevents us from experiencing our true nature. A river never resists whatever comes along in its path. It delicately meanders along the land, in a graceful manner and eventually reaches and merges with the ocean. In the process, it nourishes the entire world and sustains all living beings. If our lives were to unfold in this very manner of the watercourse way, then steadily but surely we will reach, the ocean of infinite bliss and unconditional fulfilment, which lies deep within our true self. Bhaishree’s life holds testament to this very truth in the highest possible manner.

Just a few months after the above incident, there took place another seemingly minor incident, but one that had very deep repercussions on Bhaishree’s spiritual progress. In those days, the Raj Saubhag Ashram was located in an old and unoccupied house, which used to belong to Pujya Chotabhai Desai, who was Bapuji’s Guru. At every given opportunity, Bhaishree would find time to stay in the Ashram close to Bapuji. As with many tropical villages, the place was infested with flies and other such insects. One fine day as Bhaishree sat in meditation a fly flew over and perched itself on his face! As it wandered around all over and created a major distraction and irritation, Bhaishree was faced with two choices. Succumb to the most basic, involuntary and irresistible urge to tap it away so as to continue to meditate in peace and to avoid fearful thoughts of infections etc. Or to let go of all resistance and accept whatever life has thrown in this moment with unconditional love. Miraculously the young seeker in Bhaishree overcame the most basic of human urges and decided to accept life as it unfolds in all its glory. And in that moment of divine, unconditional acceptance the universe smiled and new doors were unlocked. A sudden realisation dawned upon Bhaishree – he was aware of the sensation of the fly on his face because his attention was drawn to it. As the fly walked around all over his face, his ray of attention followed it around and threw light upon that sensation. The sensation was not aware of itself or capable of making itself known, but it was this conscious attention that could enlighten that sensation! This attention was distinctly different from the body, indeed the body was an object of awareness within that conscious attention. And this attention was under his command, for he could draw it back into meditation by simply willing so. Lo and behold, in that very instance, out of his acceptance of the moment, Bhaishree attained the realisation that all of his experiences - both internal and external - were possible because of this ray of conscious attention. In other words, he attained unshakeable faith in the existence of consciousness. All of this was simple through the acceptance of the moment as it unfolded. Instead of cursing the fly for causing disturbances, Bhaishree instead ended up thanking it - for it had led to a fierce concentration of his ray of attention and in-turn its actualisation! The wise have always said that realisation of consciousness is the thread which will lead one to experience the pure Self. After all, how far can one be from the Sandalwood tree once one had spotted its fragrance; how far can one be from the fire, once its warm caress has been felt. So also this incident became the proverbial spark that would light up the haystack and lead Bhaishree to the full experience of the Divinity that lay within and which was indeed the source of that conscious ray of attention.

Such is the power of accepting whatever arises without resistance. It is in flowing upstream that we expend our energy and find only frustration. Flowing downstream requires absolutely no effort, just loving acceptance and unconditional surrender to what is. Since those early experiences, Bhaishree’s entire life has blossomed into an exemplary, graceful ballet of accepting life exactly as it unfolds from moment to moment.

Within a few short years of meeting Bapuji, Bhaishree had attained the zenith of spirituality and seeing him as the most worthy ambassador of the eternal path, Bapuji declared him as his spiritual successor. Since that day on, at a young age of 50 years following his gurus agnya Bhaishree has left his personal life unfold without much interference from his side. If nature can take care of all her flora and fauna, why should we have to worry about our basic needs. With this principle at heart and considerable support and love from his brothers and family, he slowly withdrew himself from his business and family duties and dedicated himself in service to the Ashram and the multiplying numbers of spiritual seekers.

Perhaps Bhaishree’s greatest act of acceptance has been that, of unconditionally welcoming all those who came to the Ashram seeking spiritual growth. People from numerous backgrounds, preconceived notions, ideologies, tendencies, tempers and expectations would turn up from time to time. Some drank a few sips from the oasis and moved on, some stayed longer. Many would try and impose their ideas right from the smallest of things to the grandest and try to make to make dramatic changes. Yet all were embraced with the same love by Bhaishree. Masterfully, Bhaishree has walked the tightrope of growing the Ashram without ever deriding anyone’s point of view. He always listens to everyone’s ideas with rapt attention and welcomes them to work and develop those ideas. Despite knowing fully well that some of these people and their ideas would cause nothing but trouble, he has still wholeheartedly accepted all their suggestions and allowed them to take their due course. In doing so, each and everyone has felt welcomed and has received the necessary lessons that they were meant to learn. Equally the Ashram has continued to grow and numerous souls have continued to benefit spiritually.

Often, people would react rudely, speak ill or act in a derogatory manner. It would have been easy for Bhaishree to sever such connections, or at the very least react from a place of righteous anger. Bhaishree however has so deeply internalised his unconditional acceptance of life’s ebbs and flows, that not only did he remain unmoved but he continued to shower his love upon those very people. Even the most parched of fields will eventually bear fruit when showered by the Sun’s light. So also, eventually everyone’s hearts would melt and sooner or later they would be enamoured by Bhaishree’s divine inner state.

External circumstances may be accepted and dealt with by many, but few can remain unflinching when it comes to bodily ailments. With his advancing age and extensive travel, Bhaishree’s health would often face severe trials. Not once though, did he ever make any attempt to seek relief from them. On the contrary, he would continue with his duties to the best of his capabilities, not skipping a single meeting or discourse. Followers would arrange doctors and medical treatments, and he would accept them without any resistance. Never was there anything in him but unconditional acceptance to the flow of life. Deep within he knew that he was only experiencing the fruits of his own past actions, and like waves on the ocean all these experiences would soon subside but the knower behind them would remain unaffected.

Truly, the lessons from Bhaishree’s life are numerous, but none is more powerful that his unconditional acceptance of destiny’s passes. Resistance to whatever arises is easy. Regret and remorse are natural. Weeping & wallowing in sorrow seem normal. Turning one’s face away and spiritually bypassing one’s destiny is a natural escape route. But accepting what is, in the loving embrace of open, empty, luminous awareness is only for the valorous few. In showering our loving awareness upon the most painful, unexpected and traumatic of experiences lies the great doorway to awakening. For it is in this brave act that the spiritual seeker has stood their ground and has invoked the courage to see the illumination beyond all dualities of darkness and light, favourable and unfavourable, pleasant and unpleasant, good and bad. In accepting and flowing along with life, Bhaishree has manifested abundance without any possessions, bliss without any limitations, love without any boundaries, unity without any divisions and existence without any resistance. This great penance of unconditional acceptance is experienced by all of us in Bhaishree through his childlike, pristine innocence and mirth at all times, one that is untouched by the world.

By observing Bhaishree’s divine conduct, we can also inculcate this virtue of joyous acceptance of karmic fruition in our lives. To start with, we need to deeply imbibe the understanding that our entire life is a reflection of nothing but our own past actions. Everything from our physical bodies, health, intellect, wealth, family, status, problems, successes etc are a direct result of our past actions. At each juncture, life will throw at us whatever is due at that moment. Now if we were to rejoice in favourable situations and resent in unfavourable ones, then this course of action will only lead to more karmic bondage and further slow our spiritual progress. Instead, by the grace of the Guru, we have the capacity in us to accept with equanimity whatever has been handed to us, and consciously go about doing whatever is necessary. In doing so, we let go of what has arisen and prevent further bondage. The harder the circumstances, the greater must be our resolve to adhere to unconditional acceptance. Shrimad Rajchandra has pointed out that the wise spiritual adepts actually seek out difficult circumstances, for it is in such adverse conditions that they are able to summon the strength to delve deeper in their spiritual practice. Observing Bhaishree’s life unfold in this manner, as also reflecting upon the various trying incidences in his life is a powerful tool for us to inculcate this virtue. But most of all, it is Bhaishree’s magnanimous love towards all of us that shall be our pillar of support as well as guiding light to strive on, no matter where life takes us.

‘Row, row, row your boat,
Gently down the stream,
Merily, merily, merily, merily,
Life is but a dream’

ઉદયને અનુસરતું જીવન

દરેક જીવાત્મા પોતાના આયુષ્ય દરમિયાન પળે પળે વિવિધ પ્રકારની પરિસ્થિતિઓમાંથી પસાર થાય છે. જીવન એ વિવિધ પ્રકારના અનુભવોની હારમાળા છે. જે દેહ ધારણ કર્યો છે અને જે કાંઇ તે દેહ દ્વારા એ ભોગવે છે તે તમામ તેના જ પૂર્વે કરેલા કર્મોનું ફળ છે. વર્તમાનની દરેક ક્ષણમાં જે ઉદભવે છે તે જીવનો ઉદય છે. કર્મધારામાં, એક પછી એક ઉદયો વિદ્યમાન થતાં રહે છે. તે ઉદય આત્માની ઈચ્છા પ્રમાણે નહિ પણ કર્મના પરિપાક સ્વરૂપે પરિણમે છે. એક માત્ર મનુષ્યભવમાં, પૂર્ણ ખીલેલું સંજ્ઞિ મન હોવાથી તે ઉદયને કઈ રીતે નિભાવવો, સાખવો કે વેદવો તેની સ્વતંત્રતા પ્રાપ્ત છે. આ સત્તા તેનું સૌથી મોટું સદભાગ્ય છે. જ્ઞાની મહાત્માઓ, પોતાની ઈચ્છાઓનો નિરોધ કરીને, જ્ઞાનનાભાવના ઉલ્લાસમાં રહીને, જીવનની દરેક ક્ષણને સમભાવે જીવે છે અને તેનું જ નામ “વિચરે ઉદય પ્રયોગ” છે.  જ્ઞાનીનાં ચારિત્રનું આ અપ્રતિમ લક્ષણ છે.  જ્ઞાની આત્મધર્મમાં રહી કર્મ ભોગવે છે જયારે અજ્ઞાની દેહમાં ઓતપ્રોત હોવાને કારણે કર્મ ભોગવતી વખતે રાગ અને દ્વેષ કરીને ફરી પોતાના આત્માને બાંધે છે.

છ પદના પત્રમાં શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી કહે છે કે સર્વ દ્રવ્ય પરિણામ ક્રિયા સહિત જ જોવામાં આવે છે. નિશ્ચયથી તે દ્રવ્યો સ્વ- સ્વરૂપનાં કર્તા છે પરંતું વ્યવહારથી તે બાહ્ય ક્રિયાનાં કર્તા છે. જ્યાં સુધી આત્મા દેહધારી છે અને જગતમાં પરિભ્રમણ કરે છે ત્યાં સુધી અવશ્ય તે પોતાના કરેલા કર્મના ફળનો ભોક્તા છે. તે ફળના પરિણામ અલ્પ ક્ષણોમાં પણ ભોગવાય છે અથવા ઘણાં ભવાંતરે ભોગવાય છે. જ્ઞાની શાંત ભાવે પોતાના ઉદયને સ્વીકારે છે, ન કોઈ ફરિયાદ કે ન કોઈ અંતરમાં ઉકળાટ. સ્વીકારની આવી ઉત્કૃષ્ટ  ભાવના હોવાથી સત્તામાં રહેલા કર્મો શિથિલ થતાં જાય છે અને સામે આવતા કર્મના ઉદય સામે લડવા માટે આત્મા સશક્ત બનતો જાય છે. શાંત સ્વીકારની ભાવનામાં કર્મની શૃંખલાને જીતવાની ચાવી રહેલ છે. પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીનું જીવન આ જ સિદ્ધાંતને દર્શાવતું એક ઉત્તમ ઉદાહરણ છે. વ્હાઇશ્રીની દ્રષ્ટિ સંજોગોમાં કે પર પુદ્દગલમાં અટવાતી નથી પણ સ્વભાવમાં સ્થિર થાય છે. વૃત્તિઓને જ્ઞાનભાવમાં વિલીન કરી પરિણતીને સમતુલ્ય રાખી તેઓ દ્વંદ્વ થી મુક્ત રહે છે.  તેમના જીવનમાં જે કંઈ પણ થઈ રહ્યું છે - સારું કે નરસું,  શાતાજન્ય કે અશાતાજન્ય,  ઉચિત કે અનુચિત - તે પ્રત્યે તેઓને બિલકુલ પણ પ્રતિકાર ભાવના હોતી નથી. માત્ર સ્વીકાર ભાવના તથા તે પરિસ્થિતિમાં જે જે યોગ્ય છે તે તે તેઓ સાવચેતપણે કરતા રહે છે.

માત્ર 33 વર્ષની ઉંમરે, મુંબઈમાં, પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીનો ભેટો તેમના ગુરુ, જ્ઞાની સંત પરમ પૂજ્ય બાપુજી સાથે થયો હતો. શરૂઆતમાં આ મેળાપ એ તેમના માટે એક સામાન્ય મુલાકાત હતી, ભાઇશ્રીને ખ્યાલ ન આવ્યો કે મોક્ષનું બીજ બાપુજી તેમના અંતરમાં રોપી ગયા, પણ સમય જતાં ભાઇશ્રીના હૃદયમાં બાપુજી પ્રત્યેનું એક અવર્ણનીય આકર્ષણ ઊભું થતું ગયું અને તેઓ જાણી ગયા કે આ જ મારા તારણહાર, મારા સદગુરુ  છે. 

સંયુક્ત પરિવારમાં સહુની સાથે રહેતા ભાઇશ્રીને અનેકવિધ ગૃહસ્થ જવાબદારીઓ હતી. કૌટુંબિક વ્યવસાયમાં કાર્યરત એવા ભાઇશ્રીએ પોતાના ભાઈઓની સાથે રહીને માતા-પિતાની સારસંભાળ  લેવાની  હતી. લૌકિક અને ભૌતિક જીવનમાં અલૌકિક વિચારધારાએ સામ્રાજ્ય જમાવ્યું. જીવનનો અભિગમ બદલાતા બધું બદલાવા લાગ્યું. અપૂર્વ ઉલ્લાસ ભાવ સાથે તેઓ તન-મન-ધન અને આત્માથી પ.પૂ. બાપુજીને સમર્પિત થયાં તથા તેમની આજ્ઞાને શિરોધાર્ય કરીને સાધનાની શરૂઆત કરી. 

ઉત્તમ સાધકની પરીક્ષા લેવા માટે  નિયતિ હરહંમેશ તૈયાર હોય છે. એવું બન્યું કે જે દિવસે ભાઈશ્રી બાપુજીને અર્પણ થયા, તે જ દિવસે  તેઓના કાપડનાં કારખાનામાં આગ લાગ્યાના સમાચાર આવ્યા.  આગને લીધે કારખાનામાં ખૂબ નુકશાની થઈ હતી. આવા સમાચાર આવ્યા છતાં પ.પૂ. ભાઈશ્રી શાંત જ રહ્યાં. ભય, ખેદ, દુઃખ કે ક્રોધ - તેમાનું કશું તેમને ન થયું. અસ્વીકાર કે પ્રતિકાર કરવાને બદલે તેમણે પરિસ્થિતિનો  શાંત સ્વીકાર કર્યો.

જે બને છે તે ન્યાયયુક્ત બને છે એવો ભાવ તેઓ સતત ધરાવતા. સતદેવ સતગુરૂ અને સતધર્મમાં તેમની શ્રદ્ધા અડગ હતી. આંતરિક શાંતિ તથા સૌમ્ય પ્રકૃતિ તો નાનપણથી જ તેમના જીવનમાં વણાયેલી હતી. કુટુંબ પરિવારની સાથે રહીને હસતા મુખે ભાઇશ્રીએ પોતાના કારખાનાનું ફરી નવનિર્માણ કર્યું. આ આખી પ્રવૃત્તિમાં તેઓએ પોતાની સાધનાને ગૌણ થવા ન દીધી. ખૂબ જ વેગથી તેઓ સાધનામાં પ્રગતિ કરતા રહ્યા. તેઓના હૃદયમાં સર્જાઈ રહેલા અદભુત આધ્યાત્મિક પરિવર્તનને તેમના ગુરુ સિવાય કોઈ જાણી શક્યું નહિ. 

જીવનનું તપ એ છે કે કર્મના ઉદયને વધાવી, આનંદપૂર્વક લયબદ્ધ રીતે વહેતા રહેવું. આવું પ્રશાંત જીવન જ્યાં વહે ત્યાં અધ્યાત્મના દરવાજાઓ આપોઆપ ઉઘડતા રહે છે. જીવનનો શાંત સ્વીકાર એ સમર્પણ છે જયારે તેનો વિરોધ એ અહંભાવને પોષણ આપે છે તથા જીવને પોતાના સાચા સ્વરૂપની અનુભૂતિથી દૂર રાખે છે. સાગર તરફ વહેતી નદીના પંથમાં જે કંઈ પણ આવે છે તે પ્રત્યે તેને કોઇ અરુચિ, અણગમો કે દ્વેષ નથી. બધા જ અવરોધોને ઓળંગી જઈ તે નદી પોતાના પ્રવાહને વહેતો રાખે છે અને અનુક્રમે તે સાગરમાં જઈ ભળી જાય છે. અવરોધો વચ્ચે વહેવા છતાં તે નદી સમસ્ત સૃષ્ટિને પોષણ આપે છે તથા આખી જીવાયોનીને સહાયક બને છે. જો આપણું જીવન પણ આ જ પ્રમાણે ઘડાશે તો અનુક્રમે આપણે પણ આપણી અંદર રહેલા શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપી અનંત મહાસાગરમાં ભળી જઈશું. જ્ઞાનધારામાં રહીને કર્મધારાને પ્રેમપૂર્વક ભોગવી લેતા ભાઈશ્રી, પ્રયોગાત્મક રીતે દિવ્યજીવન જીવીને સહુને તેવું જીવન જીવવા માટે પ્રેરી રહ્યા છે.

શાંત સ્વીકારની આ ભાવનાને કારણે ભાઇશ્રીને ધ્યાન સાધનામાં આત્માનો ઉપયોગ લક્ષાયો. વર્ષ 1977 થી 1985 સુધી, શ્રી રાજ સોભાગ સત્સંગ  મંડળની બધી જ પ્રવૃતિઓ, સાયલા ગામમાં આવેલા ગુરુવર્ય પૂજ્ય છોટા બાપુના જૂનાં મકાનમાં જ ચાલતી. વ્યવસાયમાંથી નિવૃત્તિ લઇને ભાઈશ્રી અનેકવાર સાયલા જતા અને બાપુજીની નિશ્રામાં પોતાની સાધનામાં રક્ત રહેતા. 

તે કાળે સાયલામાં માખીઓ તેમજ મચ્છરોનો ખૂબ ઉપદ્રવ રહેતો. એક વેળા એવું બન્યું કે ભાઈશ્રી ધ્યાનમાં બેઠા કે એક માખી તેમના મુખ ઉપર આવીને બેઠી અને પછી મુખ ઉપર ફરવા લાગી. આંખ બંધ  કરીને ધ્યાન કરતા પ.પૂ.ભાઈશ્રી સમક્ષ બે ઉપાય હતા - કાં તો તે માખીને ઉડાડી દેવી કે જેથી શાંતિથી ધ્યાન થાય, અથવા તો કઈ પણ ન કરતા શાંતભાવે માખીનો સ્વીકાર કરવો. પ.પૂ.ભાઇશ્રીએ કર્મના ઉદયને આધીન થતાં જે કાંઈ થઈ રહ્યું હતું તેના દ્રષ્ટા બનવાનું પસંદ કર્યું. અને તે જ દિવ્ય પળે ભાઇશ્રીના અંતરમાં પ્રકાશ થયો કે ઉપયોગ તે તરફ જવાથી જ માખીના સ્પર્શનું જ્ઞાન થઇ રહ્યું છે. જેમ તે માખી ફરતી હતી તેમ તે ઉપયોગનું કિરણ તે તરફ દોરાતું હતું. માખીનો સ્પર્શ સ્વયં પોતાને જણાવવા સમર્થ નહતો પરંતુ આત્માના જ્ઞાન ઉપયોગમાં રહેલ ચૈતન્યતાના ગુણ વડે તે સ્પર્શની અનુભૂતિ થઈ રહી હતી. તે ઉપયોગ તો દેહ આદિથી સ્પષ્ટ ભિન્ન છે, વળી દેહ આદિ તમામ જ્ઞેય પદાર્થો છે તે આ ઉપયોગ વડે જણાય છે. જો ધારીએ તો આપણે તે ઉપયોગને વાળી, ફરી ધ્યાનમાં જોડી શકીએ છીએ. ધ્યાનની એ ધન્ય ક્ષણે ભાઇશ્રીને ઉપયોગની પ્રતીતિ થઈ ગઈ! એમ સ્પષ્ટ ખાતરી થઈ કે અંદર બાહરના જે પણ અનુભવો થઇ રહ્યા છે તે સર્વ માત્ર સ્વ-પર પ્રકાશક એવા ઉપયોગ વડે જ જણાઈ રહ્યા છે! માત્ર શાંત સ્વીકારને કારણે આવો ઉત્તમ જ્ઞાન અનુભવ થયો. તે માખી પ્રત્યે દ્વેષ ન કરતા ઊલટાનું ભાઇશ્રીએ તેનો આભાર માન્યો કારણ કે તેના જ સ્પર્શ વડે ઉપયોગ કેન્દ્રિત થયો અને તેથી તેની પ્રતીતિ થઇ! અનાદિકાળથી જ્ઞાનીઓ કહેતા આવ્યા છે કે ઉપયોગ વડે આત્મા સુધી પહોંચાય છે. આખરે ચંદનની સુવાસ આવ્યા પછી તે ચંદન વૃક્ષથી કેટલા દૂર રહી શકાય? એ જ પ્રમાણે આ ઉપયોગની પ્રતીતિ થવાથી અનુક્રમે ભાઈશ્રીને આત્માનો સાક્ષાત્કાર થયો.

ઉદયને આધીન ન થતાં સાક્ષીભાવે ઉદયને અનુસરતા રહેવું એ ભાઇશ્રી માટે સહજ થઇ ગયું. જીવનનો પ્રવાહ ગમે તેવો વેગવંતો હોય પણ ભાઈશ્રી તેમાં ડૂબ્યા વગર વહેતા રહે છે. જગતને બદલવામાં, તેની વિરુદ્ધ તરવામાં આપણી શક્તિઓને શું કામ વેડફી નાખવી? એનાં કરતા આપણે સ્વયં બદલાઇ જવું. જ્ઞાન દર્શન અને ચારિત્રની અભેદતા અને અંતરની વીતરાગતામાં ભાઈશ્રીનો આત્મા અડોલ થઇ કર્મના ઉદયને અનુસરતો રહ્યો. જે જીવનમાં  કર્મના ઉદયનો પ્રભાવ નથી ત્યાં કોઈ આવેશ કે ઉશ્કેરાટ નથી, ફક્ત શાંત સ્વીકાર અને સમર્પણતા છે. પોતાના સાધક જીવનની શરૂઆતમાં બનેલી આવી ઘટનાઓ થકી ભાઈશ્રીનું જીવન પળે પળે ઉદયને અનુસરતું રહ્યું અને તેમનો આત્મા કર્મોથી મુક્ત થતો ગયો. શાંત સ્વીકાર એ સકામ નિર્જરા છે.

બાપુજીને અર્પણ થયા બાદ થોડાં જ વર્ષોમાં ભાઈશ્રી આધ્યાત્મના ઉચ્ચ શિખરે પહોંચી ગયા હતા. તેમના સર્વ ગુણોનું મૂલ્યાંકન કરી બાપુજીએ તેમને પોતાના આધ્યાત્મિક વારસદાર તરીકે જાહેર કર્યા.  તે દિવસથી ભાઇશ્રીએ પોતાના નિજી જીવનને સંપૂર્ણપણે કર્મના ઉદયાધીન કરી દીધું. આ સમયે ભાઇશ્રીની ઉમર 50 વર્ષની હતી. તેમના સંતાનો પણ હવે સાવ નાના ન હતા. ભાઈઓનો સાથ હતો તેથી તેઓ પોતાના કુટુંબના જીવનનિર્વાહ માટે નિશ્ચિંત હતા અને સાથોસાથ મનમાં તેઓ વિચાર કરતા કે સૃષ્ટિમાં રહેલ સર્વ જીવોને પોત-પોતાના કર્મોદય પ્રમાણે ભરણપોષણ મળી રહે છે, તો આપણે શા માટે  તેની ચિંતા કરવી? - આ સિદ્ધાંતને અનુલક્ષી તેઓ અનુક્રમે પોતાની વ્યવહારિક અને કાર્યકારી ફરજોથી ધીમે-ધીમે નિવૃત્ત થતાં ગયા. પોતાના સમસ્ત યોગક્ષેમને આશ્રમ તથા મુમુક્ષુઓની આધ્યાત્મિક ઉન્નતિ માટે સમર્પિત કર્યું. સ્વ-પર કલ્યાણ એ જ જીવનનો ઉદેશ બન્યો. 

પ.પૂ. ભાઇશ્રીના જીવનમાં ડોકિયું કરીએ ત્યારે જણાય કે શાંત સ્વીકારની ભાવના કેટલી અધિક તેમનામાં વિકસેલી હતી. તેઓ આશ્રમમાં આવેલ દરેક જીવને ઉલ્લાસથી આવકાર આપતા. ચિત્ર-વિચિત્ર પ્રકૃતિઓ ધરાવતા, વિધ વિધ મત-મતાંતરોમાં માનતા, જુદી-જુદી આશાઓને લઈને અનેક વ્યક્તિઓ આશ્રમમાં આવે છે. તેમાંનાં અમુક વ્યક્તિઓ સાધના માટે લાંબા કાળ સુધી આશ્રમમાં રહે છે. તેમાંના કોઈક આડંબરભર્યું જીવન જીવી પોતાનું વર્ચસ્વ સ્થાપવાના પ્રયત્નો પણ કરે છે, છતાં તે સર્વને ભાઈશ્રી તરફથી એકસરખો પ્રેમ પ્રાપ્ત થતો રહે છે. આશ્ચર્યજનક વાત એ છે કે કોઈનું મન દુભાય નહીં એ રીતે ભાઈશ્રી વ્યવહાર કરે છે.  અમુક વ્યક્તિઓ દૂધમાંથી પૂળા કાઢી માત્ર સલાહ અને સૂચનો આપતા રહેશે એમ જાણતા છતાં ભાઈશ્રી શાંતપણે તેઓને સાંભળે અને સહન કરે. પ.પૂ. ભાઈશ્રીનાં આવા કરુણાસભર વલણથી તે વ્યક્તિઓનું અપમાન પણ ન થતું  અને તેઓ સ્વયમ પોતાની ભૂલ જાણી પોતાની પ્રકૃતિને બદલતા. ભાઇશ્રીની નિરામય શાંતિ અને પ્રસન્નભાવ થકી આશ્રમની ખૂબ ઉન્નતિ થતી ગઈ અને વધતી સંખ્યામાં અનેક જીવો આધ્યાત્મિક માર્ગે પ્રગતિ પામતા ગયાં.

પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીનું ઉદયાધીન પવિત્ર જીવન

ઘણી વખત એવું પણ બનતું કે લોકો અનુચિત વ્યવહાર કરતા. આવી પરિસ્થિતિમાં સામાન્ય વ્યક્તિ કાંતો તે લોકો સમક્ષ ક્રોધજનિત વ્યવહાર કરે અથવા તો આવી વ્યક્તિઓ સાથે સંબંધ તોડી નાંખવારુપ સહેલો રસ્તો પસંદ કરે, પરંતું એમ ન કરતાં ભાઈશ્રી તો તે વ્યક્તિઓ પ્રત્યે અસીમ પ્રેમ વરસાવતા રહ્યાં! ભાઇશ્રીનાં આવા નિઃસ્વાર્થ અને કરુણાસભર પ્રેમનો અનુભવ તથા તેમની ઉચ્ચ દશાની પ્રતીતિ થતાં તે જ વ્યક્તિઓના હૃદયમાં ભાઈશ્રી પ્રત્યે પ્રેમ અને ભક્તિ ઉભરાવા લાગી!

બાહ્ય પરિસ્થિતિઓનો સહજ સ્વીકાર એ કદાચ સરળ હોઇ શકે, પણ જ્યારે શારીરિક તકલીફ આવે ત્યારે ઉદયાધીન વર્તવું એ ઘણું કઠિન છે. જેમ જેમ પ.પૂ.ભાઈશ્રીની ઉંમર વધતી ગઈ તથા દેશ-પરદેશની ધર્મ યાત્રાઓ પણ વધતી ગઈ તેમ તેમ તેમને શારીરિક મુશ્કેલીઓનો પણ સામનો કરવો પડ્યો. આવી પરિસ્થિતિઓમાં પણ ગમે તેટલી તકલીફ હોય, છતાં તેઓ એક પણ સત્સંગ અથવા આયોજિત મુલાકાતોમાં પોતે ગેરહાજર રહ્યાં નથી. પોતાના જીવનને કર્મના ઉદય પ્રમાણે વહેવા દેવું એ જ એમની અહર્નિશ સાધના હતી. હૃદયમાં તો એવી ભાવના સ્થિર હતી કે જે થઈ રહ્યું છે તે મારા જ પૂર્વે કરેલા કર્મના ફ્ળ છે અને હું તો માત્ર તેનો જોનાર અને જાણનાર છું.

ખરેખર, ભાઈશ્રી તો અગણિત ગુણોના ભંડાર છે પણ તેમાં શિરોમણી ગુણ જો કોઈ હોય તો તે છે ઉદયને અનુસરતું જીવન. સામાન્ય રીતે, જે થઈ રહ્યું હોય તે પ્રત્યે સહજ ભાવ-અભાવ થતો હોય, ઘણી વાર ખેદ તો અમુક સંજોગોમાં ખૂબ હર્ષની લાગણીઓ અનુભવીએ, અને તે સહેજેે જાહેર પણ થઇ જાય. અજ્ઞાની જીવ માટે રડવું અને કજીયા કરવા એ સ્વાભાવિક છે. વિપરીત પરિસ્થિતિઓમાં પોતાનું મોઢું ફેરવી નાખવું અને ભાગ્યોદયથી દૂર ભાગવાનો પ્રયત્ન તો સામાન્ય બાબત છે. પરંતુ જે થઇ રહ્યું છે તેને જેમ છે તેમ જ પોતાના અનંત, અસીમ, ચૈતન્ય સ્વભાવથી આવકારવું એ તો વિરલા જીવોનું જ કામ છે. જીવનની દરેક દુઃખદાયક ઘટનાઓમાં શાંત સ્વીકારની ભાવના રાખવી એ આધ્યાત્મિક ઉન્નતિના ભવ્ય પગથિયાં છે. ઉદયને અનુસરતું જીવન જીવવાથી સાધકમાં દિવ્ય શક્તિ સ્ફૂરાયમાન થાય છે અને તેથી તે સર્વ દ્વન્દ્વોથી ઉપરામ, ઉદાસીન થાય છે. પ.પૂ. ભાઈશ્રીના મુખ ઉપર સદૈવ રહેતા પ્રેમભર્યા નિર્દોષ સ્મિત દ્વારા તેમનો આ શાંત સ્વીકારનો મહાન ગુણ  અનુભવાય છે. 

ઉદયને અનુસરતું જીવન જીવવા માટેની કૂંચીઓ

પ.પૂ.ભાઇશ્રીના આવા દિવ્ય ચારિત્રને જોઈ આપણે પણ આપણું જીવન ઉદયને અનુસરતું બનાવી શકીએ છીએ. તે માટે સૌ પ્રથમ તો આપણે એવો નિશ્ચય કરવો પડશે કે આપણી આખી જિંદગી માત્ર આપણા પૂર્વે કરેલા કૃત્યોના ફળસ્વરૂપે જ ચાલી રહી છે. 

આપણું સમસ્ત અસ્તિત્વ, આપણું શરીર, સ્વાસ્થ, બુદ્ધિમતા, ધન-ધાન્ય, કુટુંબ, સત્તા, પરિસ્થિતિઓ ઇત્યાદિ બધાં જ આપણા પૂર્વે કરેલા કર્મોના પરિણામો છે. માટે જો, જીવનની કોઈ પણ પરિસ્થિતિમાં આપણે રાગ-દ્વેષ કરીશું તો નવા કર્મો બાંધતા જ રહીશું અને સાથે આપણી આધ્યાત્મિક પ્રગતિ પણ અટકેલી રહેશે. પરંતુ ગુરુકૃપાથી આપણામાં એવી શક્તિ છે કે આપણે સમભાવથી જે થાય છે તેને વેદી શકીએ. એ પ્રમાણે કરવાથી ઉદયમાં આવેલાં કર્મો ખરતાં જશે અને નવા કર્મો બંધાશે નહીં. જેટલી કઠિન પરિસ્થિતિ તેટલો મજબૂત આપણો શાંત સ્વીકારનો ભાવ હોવો જોઈએ.  

શ્રીમદ રાજચંદ્રજી કહે છે કે જ્ઞાનીઓ તો વિપરીત પરિસ્થિતિઓને ઈચ્છે છે કારણ કે તે પરિસ્થિતિમાં તેઓ વિશેષ આત્મઉન્નતિ સાધી શકે છે. ભાઇશ્રીના જીવનના દ્રષ્ટાંતો તથા તેઓનો આપણા પ્રત્યેનો નિષ્કામ પ્રેમ એ આપણને આપણું જીવન ઉદય અનુસાર જીવવાની શક્તિ આપે છે. 

જીવનશૈલીમાં બદલાવ લાવીએ 

અભિપ્રાય કે પ્રતિભાવ ન આપવો અને કોઈ પ્રતિક્રિયા પણ ન કરવી. જે કંઈ કરવું પડે તે જાગૃતિપૂર્વક સમભાવ જાળવીને કરવું.

ધીરજ અને ગંભીરતાના, સહનશીલતા તેમજ ક્ષમાના ગુણોને જીવનમાં વિકસાવતા રહીએ.   

વૈરાગ્ય અને ઉપશમભાવ જગાડે એવી 16 ભાવનાઓનું ચિંતન કરતા રહીએ. 

ઈચ્છાઓ અને અપેક્ષાઓ ન સેવીએ.

સાદગીભર્યું સરળ જીવન જીવીએ.     

ઇન્દ્રિયોને સંયમિત રાખીએ.  

સંસારી મનોરથો ન સેવીએ.

ઝાઝાનો સહવાસ ન સેવતા, એકાંત અને અસંગતાનો મહાવરો કેળવીએ. 

તત્વચિંતન દ્વારા ઉત્તમ પ્રજ્ઞા કેળવીને જ્ઞાતાભાવમાં રહેવાનો પુરુષાર્થ કરીએ.

---

Moments of Insight: Peaceful Endurance

Some of us might think of living life in accordance with karmic fruition as a sort of submissive, fatalistic practice of self-denial. But the truth is, in fact, quite contrary. Karma works in numerous ways. Often, the act of acceptance requires us to step out of our comfort zone, summon up every fibre of courage and venture into the unknown to pursue our true purpose in life.

A courageous person braces for bad times with fortitude whereas a gnani (self-realised soul) embraces bad times with a smile. Param Pujya Bhaishree’s life is a stunning example of such courageous acceptance and the resulting blessings that flowed from it.

Bhagwan Mahavir sought and solicited atonement for his past sins. Eschewing the lap of luxury he was born into, he deliberately walked into alien lands where he was ridiculed, abused, beaten, mauled and tortured for 12 and half years. Yet, not for a moment did he flinch or have second thoughts or turn back to the comfort of a cosy life. Not for a moment did he lose his equilibrium. He remained compassionate towards his tormentors; he remained a picture of total calm, radiating peace even as they rained blows on him and hammered nails in his ears. 

Having accumulated a heavy karmic baggage from his previous births, this was his penance. He suffered unspeakable torture with a serene grace stemming from the fountain of spiritual abundance that coursed unfettered within him. All that mattered to him was his goal – that of salvation (moksh). Each adversity was, to him, a boon in disguise, taking him closer to his goal by clearing the path of his bad karmas. His was not an antithetical approach of zero resistance but a pro-active approach of joyful endurance.  
Param Krupalu Dev Shrimad Rajchandra had a promising future awaiting him. His extraordinary ability to attend to a hundred things at the same time (shatavdhan) brought him widespread acclaim and enthusiastic invitations for performances. He was feted, honoured and admired. An ordinary person would have got readily sucked into the dazzle of fame and wealth. But Shrimadji remained completely unmoved and unruffled by such temptations. To him, these demonstrations of mental prowess were but a tiny glimpse into the power of the soul. Renouncing the lure of the limelight, he pursued his goal of self-realisation zealously.

To Bhaishree, such expression of admiration is more agonizing than flattering. In his sublime humility, he mentally surrenders all praise to his guru. He goes inward, and conceives that the appreciation is directed at Bapuji. Whenever Bhaishree enters the Kalyan hall in the ashram, he is greeted by devout mumukshus with three pranams. At such moments, Bhaishree almost invariably closes his eyes in meditation, and, after adding his own salutations, offers the devotional expressions of the mumukshus to Bhagwan Mahavir, Krupalu Dev and Bapuji.

Ditto for individual pranams. Typically, Bhaishree folds his hands even before the person greeting him does so. He has no desire for veneration and admiration, or even the notional superiority of being a Guru. Having evolved above the most treacherous and trickiest of human frailties, he is extremely vigilant about never slipping into the quicksand of flattery and maintaining his detachment in all circumstances – good and bad.

The manifestation of all karmas, bad as well as good, is treacherous and a gnani does not make the fatal mistake of identifying with either. He owns nothing that belongs to this world.

એક બહાદુર અને હિંમતવાન વ્યક્તિ, મક્કમ મનોબળ સાથે  મુશ્કેલીઓનો સામનો કરે છે, જ્યારે આત્મજ્ઞાની મહાત્મા મુશ્કેલીઓને  પ્રેમપૂર્વક આવકારે છે! બન્નેના વલણ સકારાત્મક છે છતાં, બન્નેનાં આશય અને લક્ષ તદ્દન જુદાં છે. એકને જીવનમાં યશસ્વી થવું છે તો એકને કર્મોથી મુક્ત. એકને સંસારમાં સફળ થવાનો હર્ષોલ્લાસ છે તો એકને તે સંસાર પાર ઉતરવાનો આનંદ છે.   

મોક્ષને ઇચ્છતા અધ્યાત્મયોગી પુરુષો, કર્મકૃત ઉદયને  શાંતભાવે સ્વીકારી લે છે. સમભાવમાં સ્થિર થઇ તેમાંથી સંવર અને નિર્જરાના પરિણામો કેળવીને પસાર થતાં રહે છે. આમ હોવા છતાં, ઉદયમાં જ્યારે શુભ કર્મો ઉત્કૃષ્ટ ભૌતિક સુખ લઈને સામે ઉભા રહે છે ત્યારે તેઓ ઉદીરણા કરીને તપ અને ત્યાગનો, કષ્ટ સહન કરવાનો માર્ગ ગ્રહણ કરે છે. અબાધિત કાળના અનંત કર્મોને એક ભવમાં ભોગવી લેવાનું શૌર્ય તેમના આત્મામાં ભરપૂર રહેલું હોય છે. ઘોર અશુભ કર્મો ઉદય સ્વરૂપે સામે આવે છે પણ નતમસ્તક થઇ ચાલ્યા જાય છે. આત્માની અમૃતધારામાં નિવાસ કરતા મહાપુરુષોને કર્મોદયનું ઝેર ડંખી શકતું નથી.        

પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી કહે છે કે, જ્ઞાનીપુરુષ પોતાનાં અશુભ કર્મોને ખપાવવા માટે તેનાં ફળરૂપ ઉદયની આતુરતાપૂર્વક રાહ જોતાં હોય છે. તેઓ તેને અંતરના આનંદ સાથે વધાવે છે અને પરિણામે તેઓ પોતાના આત્મા ઉપર રહેલા કર્મરૂપી આવરણને ઝડપથી દૂર કરી શાશ્વત સુખના ધામ, "મોક્ષ" તરફ પ્રયાણ કરે છે.

ભગવાન મહાવીરે રાજમહેલને છોડી, ત્યાગનો માર્ગ ગ્રહણ કર્યો. ઉપસર્ગોની અગનવર્ષામાં સામે ચાલીને નીકળી પડ્યાં. તપ, સાધના અને ધ્યાનનો અપ્રમત્ત પુરુષાર્થ આદરી, હૃદયમાં પ્રેમ, કરુણા તેમજ મૈત્રીભાવને ધારણ કરી કર્મક્ષયના પંથે આગળ વધવા લાગ્યા. એક પછી એક, અનેક ઘોર ઉપસર્ગો શરુ થયાં. આપત્તિઓની આંધી વચ્ચે ભગવાને સમતાનો દીપક પ્રજ્વલ્લિત રાખ્યો. દેહની સંભાળ ન લેવાનો સંકલ્પ ભગવાને દીક્ષા લીધી ત્યારથી જ કર્યો હતો.

ઉપસર્ગો દરમિયાન ઘૃણા, તિરસ્કાર, માનસિક યાતના, પરાકાષ્ઠાની શારીરિક પીડા અને પારાવાર દુઃખ તેમણે હસતા મોઢે સહન કર્યા. કાનમાં ખીલાં ઠોકાયા, પગમાં ખીર રાંધવામાં આવી, અણીદાર શસ્ત્રોથી અનેકવાર હણાયા, હાથી, સિંહ જેવા હિંસક પશુના રૂપ ધરી યક્ષોએ તેમને ખૂબ સતાવ્યા છતાં, તેઓ ધ્યાનમાં અચલિત રહ્યા.  જ્યાં ઉપસર્ગો થવાની સંભાવના હતી તેવા ક્ષેત્રોમાં તેઓએ સામે ચાલીને વિહાર કર્યો! સાડા બાર વર્ષ સુધી ઘોર તપશ્ચર્યા કરીને, ઉપસર્ગોમાં અડોલ રહીને, તેમની દિવ્યતમ જ્ઞાન ચેતનાએ કર્મોને ભસ્મીભૂત કરી નાંખ્યાં.

તેમના ચિત્તમાં પ્રત્યેક આત્મા માટેનો અસીમ કલ્યાણ ભાવ હતો.  તેમના સંયમી આત્માએ, આત્મશક્તિના પ્રચંડ પ્રભાવનો વિશ્વને પરિચય આપ્યો. તેમના આત્માની ગુણસમૃદ્ધિનો સ્પષ્ટ ખ્યાલ તેમની સહનશીલતા અને ક્ષમાના ભાવોમાંથી પ્રગટ થાય છે. પોતાના ઉદયને તેમણે આવકાર્યો અને કર્મોને હંફાવી દીધા. અંતે કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કરી સર્વજ્ઞનું બિરુદ પ્રાપ્ત કર્યું. ભવતારક તીર્થંકર બનીને તેમણે અનેકને તાર્યા અને તારી રહ્યા છે.

શતાવધાનના પ્રયોગ બાદ પરમ કૃપાળુ દેવ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીને, અતિ ઉજ્જવળ ભવિષ્ય આવકારી રહ્યું હતું. તેઓમાં રહેલી શતાવધાન કરવાની અદ્ભૂત અને અસામાન્ય ક્ષમતાને કારણે તેઓને વૈશ્વિક પ્રશંસા અને પ્રસિદ્ધિ પ્રાપ્ત થઇ. મુંબઈના ઉદ્યોગપતિઓ તથા અન્ય પ્રતિષ્ઠિત વર્ગ તેમની સાથે સંબંધ બાંધવા તત્પર હતા. વવાણીયાથી મુંબઈ આવેલા શ્રીમદ્ માટે મુંબઈમાં ઠરીઠામ થવા આ સંબંધો ખૂબ ઉપયોગી સાબિત થાય એમ હતા છતાં, પરમ વૈરાગી અને નિ:સ્પૃહી શ્રીમદે તે પુણ્યવંત ઉદયને પીઠ બતાવી સાદગીભર્યું નિર્મળ જીવન જીવવાનો સંકલ્પ કર્યો. દેશ વિદેશમાંથી તેઓમાં રહેલ અસાધારણ અવધાન શક્તિને પ્રદર્શિત કરવા માટે આવેલા અનેક આમંત્રણોનો અસ્વીકાર કરીને આધ્યાત્મિક પુરુષાર્થમાં જોડાયેલા રહ્યા. એક સામાન્ય વ્યક્તિ ખ્યાતિ અને સંપત્તિની વિલાસી ચમકદમકથી અંજાઈને સહેલાઈથી તે તરફ ખેંચાઈ જાય છે, પરંતુ શ્રીમદ્જી તો આવા પ્રલોભનોથી તલભાર પણ વિચલિત ન થયાં. તેમનાં માટે તો આ માનસિક કૌશલ્યનું પ્રદર્શન એ આત્માની અનંત શક્તિઓની ખૂબ જ નાનકડી એક ઝાંખી હતી. પ્રસિદ્ધિથી દૂર રહેવાનું નક્કી કરી તેઓએ ખૂબ ઉમંગ અને ઉત્સાહથી પોતાના મુખ્ય લક્ષ - આત્મજ્ઞાન માટે પુરુષાર્થ વધાર્યો.

પ.પૂ. બાપુજીએ આધ્યાત્મિક જવાબદારી સોંપી તે દિવસથી દાસાનુદાસ ભાવે પ.પૂ. ભાઈશ્રીએ પોતાનું જીવન આશ્રમ તેમજ મુમુક્ષુના કલ્યાણ અર્થે સમર્પિત કર્યું છે. પ.પૂ. ભાઈશ્રી જયારે જ્યારે પોતાની પ્રશંસા સાંભળે છે ત્યારે તેઓ અંતરમાં મૂંઝાય છે. ફરી ફરીને, જીવનભર, પોતાના ગુણગ્રામ સાંભળવા એ પણ એક પ્રકારનો પ્રતિકૂળ ઉદય છે. તેઓ સ્વરૂપમગ્ન બની જાણે બાપુજીની વાત ચાલતી હોય એવી રીતે બેઠા હોય. સદૈવ ઉત્કૃષ્ટ લઘુતા ભાવમાં નિવાસ કરતા પ.પૂ. ભાઇશ્રી, સ્વાધ્યાય માટે કલ્યાણ હોલ ￰પધારે ત્યારે સહુ તેમને ત્રણ નમસ્કાર કરે. એ સમયે ભાઈશ્રી પોતે ધ્યાનસ્થ ભાવે આંખ બંધ કરી લે છે. જે અહોભાવથી મુમુક્ષુઓ વંદન કરે છે તેમાં પોતાના ભાવો  ઉમેરી ભગવાન મહાવીર, કૃપાળુ દેવ અથવા તો બાપુજીને તે વંદન અર્પણ કરી દે છે. આવા ઉદયને તેઓ ખૂબ જાગૃતિપૂર્વક વેદે છે. લેશ માત્ર પૂજાવાની કામના નથી એવા ભાઇશ્રીને “હું ગુરુ છું, આ શિષ્યો છે” એવો ભાવ નથી. પોતાની સાધના કરે છે અને સ્વ-કલ્યાણ ભાવ સાથે પર-કલ્યાણ આપોઆપ થઇ રહ્યું છે, એવી ￰ભાવના રાખીને બધાંને પ્રેમથી મળે પણ છતાં અસંગ અને અલિપ્ત રહે.

ભલે કર્મને અનુસરતું જીવન જીવે છે, છતાં જ્ઞાનીઓ શુભ કે અશુભ, કર્મોનો￰ વિશ્વાસ કરતા નથી. દરેક કર્મ એ સંસાર છે, માયા છે. વર્ષોની સાધના પળમાં ધૂળધાણી થઇ જાય. મોટાભાગે સામાન્ય જીવ કર્મોની માયાજાળમાં ફસાઇને છેતરાઈ જાય છે. જ્ઞાનીપુરુષો સદાય સાવચેત રહે છે, એકાંતે જે શોક અને દુઃખરુપ હોય તેનું મૂલ્યાંકન તેઓ કરતા નથી. તેઓ એક પોતાના આત્મા સિવાય જગતની કોઈ વસ્તુ કે પદાર્થમાં મારાપણાનો ભાવ રાખતાં નથી. આત્માની મસ્તીમાં ઉદયને અનુસરતા  રહે છે.

When students turn teachers

Many primary students studying in the schools in Sayla Taluka lag behind their classmates in reading, writing and mathematics.  70 girl students studying in schools run by Raj Saubhag Ashram Sayla offered to tutor extra classes to help these students cope, taking the load off from the State Government.  Over 2000 students from 65 schools in 35 villages are receiving extra coaching in this novel initiative where students have turned teachers.  This is their way of giving back to the society – a valuable lesson they were taught in school.

The primary students that will receive extra coaching hail from Kashipara, Naliya, 4 schools in Sudamada,  9 primary schools from Sayla, Navaniya, Khitala among others.

The girl students who have benefitted from a hugely subsidised education in L M Vora College, have volunteered to take extra classes on the weekends. Along with the coaching classes, they are making progress and report cards to monitor the progress of each child.

Tejal Aal and Payal Katosana say: “It is our goal and earnest desire that every student reaches 100% of their potential, and they are able to read, write and calculate effortlessly.”

Applauding their initiative, Principal and Director of Prem ni Parab project, C K Vyas said: “This Prem ni Parab project has been instrumental in imparting quality education to over 25,000 students in the region. And now these college students are using their spare time to coach underperforming students and nurture their growth right from the beginning.”