Vegan provision at Raj Saubhag Ashram

The catering team led by manager Jayesbhai is helping to provide for vegan diets. The catering in the Ashram is jain vegetarian, however an increasing number of our mumukshus are also vegan.

There are many reasons for a vegan diet: animal welfare, health, climate change are to name a few. You can read about animal welfare in our maitri moves article by clicking here.

Although the ashram cannot guarantee to provide for vegan diets at all times, it is making an effort to do so.

When you arrive at the ashram please speak personally to Jayeshbhai (Kitchen Manager) in the kitchen and let him know you are vegan and the duration of your stay. His mobile number is +918264250982.

Breakfasts:

Please ask for the khakhra without ghee. On most days breakfast is vegan. When there is upma then seperate vegan upma can be requested.

Lunch:

Lunches usually consist of rotli, dal, rice, shak. There is rotlis without ghee on all days and you can request for rotla without ghee too. On days that there is kadhi and a dairy based shak they will make you an alternative. Jayeshbhai will ensure that there is a vegan shak available to you on all days.

Dinner:

Dinner is usually lighter and mostly vegan. The kitchen will make you vegan idli and khichri without ghee on those relevant days, or a vegan alternative if there are other non vegan dishes on the menu.

Soya Milk

Jayeshbhai is also happy to order you soya milk from Rajkot and Ahmedabad. This is normally the sofit brand and costs approx Rs 110 - 120 per litre carton.

Fruit

You can order fruit from the ashram office. What is available depends on the season but the ashram staff will help you find what you need from Sayla town, and will often go and get it for you if they have time. Fruit is sometimes provided at lunchtimes. It is there daily during ekant maun shibirs, but at other times it depends on ashram members sponsoring the fruit. Depending on the number of people staying in the ashram this sponsorship may be from Rs 300 - 500 per day, so if you feel generous then you can sponsor fruit for the whole ashram.

This is a new initiative and a learning process for the kitchen. They welcome feedback and encouragement and appreciate your positive feedback too. This is something that the kitchen team have done from their own initiative and very welcome to the vegans among us so thank you to the team. Please ask for clarification at meal times if you are unsure of ingrediants, Jayeshbhai is the person to ask and he understands veganism well.

We would also recommend you keep some personal provisions in case you require them. Porridge, nuts, chocolate, fruit and dry snacks may be useful to keep.

* Please note that the milk and ghee used in the Ashram is from the Ashram cows which are very well kept and looked after. Dairy products may be necessary for some poeple in their diets for health and the Ashram is not advising this diet over others as these decisions are a personal choice.

Patience, Tolerance & Forgiveness - ધીરજ, સહનશીલતા, ક્ષમા

---

We celebrate Param Pujya Bhaishree's divinity through the wonder of his virtues. Each month a different writer has captured the inspirations drawn from Bhaishree's life that shed light on these beautiful virtues and help us recognise his inner being.

This month we explore Param Pujya Bhaishree's virtues of Patience, Tolerance and Forgiveness.

---

Patience, Tolerance & Forgiveness

“An eye for an eye only ends up making the whole world blind.”

— Mahatma Gandhi

It was the month of May, and the Indian summer was at its peak. Param Pujya Bhaishree was to grace our house. There was complete chaos and everyone was running around. Amidst this mayhem, I stood on tip toe, and peeped out of a tiny window in our living room. It was roughly 12 noon; that was the first time I saw Bhaishree. Clad in a simple white jabha lehenga, He sat quietly on a garden bench even as the sun cast its golden rays on his face. Every few minutes, he kept wiping the  beads of sweat cropping up on his face with the perfectly folded white handkerchief in his pocket. I watched him for a while and wondered, “Why won’t he come up and wait in the comfort of an airconditioned room.” However, in spite of repeated requests from my anxious family members, an unruffled Bhaishree continued to wait patiently in the blazing sun for all his disciples to arrive. It was only when they all arrived that he entered our home. His stance towards the disciples who had come late amazed me further. Bhaishree greeted each and every one of them with his characteristic warmth and  sweetness. There was no trace of annoyance or irritation on his face. This was my first meeting with him. Never before had I seen an important person wait so patiently and calmly. That day sitting tranquilly on the garden bench Bhaishree had made his way into my heart.

Patience, tolerance and forgiveness are interconnected virtues.

Patience is equanimity on a stretch. Patience is to wait for the bud to bloom and become a flower. Patience is to believe that everything shall happen when it is suppose to happen. Patience is remaining a peaceful witness. Patience is to be rather than to do.

Patience needs to be woven in our mundane activities like, keeping our cool,  when waiting in a queue that doesn't seem to move,  waiting for the traffic to clear, when you have a flight or train to catch or waiting for an elevator when running late. Such moments leave us feeling tense and we tend to fidget or snap. Sometimes waiting is inevitable, during such occasions we could try diverting  our mind, put the time to effective use, by finishing some unfinished work. Like reading a book. Preparing in advance will also  prevent unnecessary haste during the execution.

It is the manifestation of peace within that translates as outer calm in any circumstances. Only a person of peace can remain placid and exhibit forbearance amid trying conditions.

Tolerance follows patience. Tolerance means having a high degree of acceptance. Tolerance means not reacting to situations at the drop of a hat. Even two children raised by the same mother can be quite distinct from each other. Tolerance is developing the forbearance to accept behaviours and beliefs which differ from our own. Tolerance is being kind, compassionate and accepting.

With tolerance comes forgiveness. The spirit of forgiveness helps us shed our baggage of negative feelings and unresolved emotions that affect our present and future. To grant forgiveness one requires strength. Every Samvatsari, we seek forgiveness from those around us. To forgive is an intrinsic part of our religion as only then can we cleanse our soul.

Forgiveness, in the spiritual realm, is not just the ability to forgive  someone who has hurt you. It’s the natural quality to not feel any anger towards such a person, to remain unperturbed by any hurtful behaviour by any being, and to feel compassion for a person who has wronged you.

These three virtues are synonymous with Bhaishree. Merely watching him is an education in how to cultivate these three virtues. His divine presence makes us feel elated and serene. Our worldly issues seem trivial and melt into nothingness as we come under the soothing radiance of his aura.

One can see Bhaishree’s complete freedom from any act of irritation, pride or pretence. His perception of the world is way different from ours. We would need to unlearn our thoughts and emotions, and retrain our minds if we were to enter his world, a world that is devoid of mindless haste, self-inflicted pain or worthless desires. Here is an angelic guru who wishes nothing for himself; his only only desire is the upliftment of his mumukshus. He magnanimously makes time for each disciple, accepts each one of us with our thousand drawbacks, and gives equal love to all. That he does not discriminate among his mumukshus is commendable. But Bhaishree does not discriminate between a mumukshu and a non-mumukshu either. To him, all are equal. A true disciple of Param Pujya Bapuji and a true follower of Param Krupaludev Shrimad Rajchandra, he sees the soul in every living being.  

Once Bhaishree was in Sayla and had to leave in an hour and a half to take a flight to Mumbai. The morning swadhyay had just finished and the kutir was filled with people who wanted to meet him. He was running late and he still had to have his lunch, pack his  bags, and take a nap. But the queue of people waiting to meet him  kept lengthening. Keeping a keen eye on the watch, the sevak decided to tell everyone to be brief as possible. When he went in to announce the next person to Bhaishree, he gently asked him to go back and tell everyone that all of them could have as much time as they needed. The baffled sevak did as instructed. Miraculously and the way it always is with Bhaishree, it all worked out remarkably well. Everyone got ample time with him; each met him patiently, peacefully and without feeling rushed, and there was still enough time for lunch and a small nap.

Tomes can be written about Bhaishrees patience, Bhaishree not only does a whole lot of detailed study of scriptures for shibirs and other big events but he also personally opens letters received by him, cuts and saves the stamps on them, files his own documents, makes a set of semi used papers so as to ensure they are not wasted, arranges folders, and many such minute tasks that require enormous amount of patience, especially when one is pressed for time, these tasks can easily be done by person in seva but Bhaishree rarely allows that.

One late evening after the Friday swadhyay, a few disciples had gathered at Bhaishree's house. The laundryman arrived. After neatly sorting the clothes and keeping them in his cupboard, meticulous as he is, Bhaishree asked a mumukshu to pass him the paper and thread in which the clothes had been wrapped. After folding the paper neatly, Bhaishree focussed on the thread, which was badly knotted up. Bhaishree patiently attended to each knot, unravelling one after another without any seeming hurriedness. A young mumukshu, who was watching this huge thread unfold, urged him to let her remove the knots. Bhaishree then articulated what he had demonstrated. He asked her to ensure that the thread does not break and to do the task very patiently.

The consequences of our past deeds test our patience all the time.  But, with an example like Bhaishree’s, we know  it is possible for us to remain unruffled like him.

How can we do it?

1) Live in the present.
Let us live in the present,  Let us be slow and steady in all our actions and thoughts. Let us Think before we act and look before you leap. Let us release the pressures of the past and quit worrying about the future. Let us remember that what we have is just THIS moment. The past is gone and the future is not visible. Bhaishree always exhorts us to condition our minds to always make the best of this moment.  

2) Meditate.
Meditation empowers us to get detached and views everything around us dispassionately.  It gets us in touch with the source of true joy as worldly attachments eventually start loosening their grip on our mind. Negative or detrimental thoughts are bound to arise in our minds but if we merely observe them as a viewer rather than a participant, they will not stick to us and waste away.  A sadhak must meditate regularly and shift his focus and attention towards connecting with the Lord. Being aware is the key.

3) Accept things as they are.
Since time infinite, our souls have accumulated tons of karmas that come to affect us in different births. Everything that happens to us happens because of karma. If we have no control over it, there is no point expending energy on reacting emotionally.  Using this logic, we should repeatedly reason with ourselves and not expend energy on getting hot and bothered about everything that happens to us. Accepting things as they are will make us calmer, patient and lighter. Sometimes trying to walk in the other persons shoes enables us to perceive the situation through his eyes. As once we become hollow like a flute, the music of divinity will pervade us.

4) Have faith.
Life is a long journey. In trying times, we tend to get impatient. But remembering that we are not alone and God is always with us, will enable us to feel his divine presence, his love and compassion. We will then respond to problems with a strength that is not just our own. Let us always remember that our God is way stronger than our problems.

5) Let Go.
Let go what you cannot change. Many situations are beyond our control and accepting that is the key to peace. When we let go, we become calm and the turbulent waters in our mind come to a standstill. Our mind then rests in peace.
    
6) Opt for hardships
Opting for hardships will enable us to increase our tolerance. Normally people tend to relax when they feel lazy, however  those are the days Bhaishree says ‘we need to work more’. We need to push our body to its maximum.

And lastly, a quote that one can contemplate and implement at all times. ,
Christian theologian Lewis Smedes says, “You can forgive someone for what they do; only when you accept them for what they are.”

ધીરજ, સહનશીલતા, ક્ષમા

“એક આંખના બદલે એક આંખ લેવાની વૃત્તિ સમસ્ત વિશ્વને આખરે આંધળું બનાવશે.”

— રાષ્ટ્રપિતા મહાત્મા ગાંધીજી

        મે મહિનાનો ઉનાળો એની ચરમસીમાએ હતો સૂર્યનારાયણ અને એમની પૂરી શક્તિ સાથે પ્રકાશી રહ્યા હતા. એવા ધોમધખતા તાપમાં, પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીના પાવન પગલાં અમારા નિવાસસ્થાને થયાં. આવા પુનિત અવસરે, અમારા ઘરના એકએક સદસ્યના હૃદયમાં આનંદ અને ઉત્સાહ છલકાઈ રહ્યો હતો. પોતાને સોંપેલા કામોમાં બધાંય વ્યસ્ત હતા અને ચઉ દિશાએ હર્ષોલ્લાસની ચહલપહલ નજરે ચઢતી હતી. આ સમયે, નીચેના બગીચાની ખુરશી પર પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી બિરાજમાન હતા. તેમના પ્રથમવાર જ દર્શન કરવા માટે મેં અમારા દીવાનખંડની બારીમાંથી નજર કરી. ભરબપોરે, પવિત્રતાના શ્વેત રંગના ઝભ્ભા લેંઘામાં દીપી રહેલા તથા સોનેરી રવિકિરણો જેમના મુખારવિંદના વીતરાગી નૂરને પ્રક્ષાલી રહ્યા હતા એવા પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી, એમની લાક્ષણિક શાંતિથી બગીચાની ખુરશી પર સ્થિત હતા. થોડી થોડી વારે એમના ચહેરા પર આવતા પ્રસ્વેદબિંદુઓને તેઓ એક સુંદર રીતે ઘડી કરેલા હાથરૂમાલથી લૂછતાં હતા. આ દૃશ્યને નિહાળીને મને એવો ભાવ ઉત્પન્ન થયો કે તેઓ ઉપર આવીને ઘરના વાતાનુકૂલિત વાતાવરણની સગવડમાં પ્રતીક્ષા કરે તો? આ જ પ્રકારના ભાવ સાથેની વિનંતી, ઘરના સદસ્યો વારંવાર પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીને પ્રાર્થી રહ્યા હતા. તથાપિ પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીએ એવા બળબળતા તાપમાં જ, બધાં મુમુક્ષુઓની પ્રતીક્ષા કરવાનો નિર્ણય કર્યો. છેવટે, જયારે બધાં જ મુમુક્ષુઓનું આગમન થયું ત્યારે પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીના પુનિત પગલાંથી અમારું ઘર, એક મંદિરમાં રૂપાંતરિત થઇ ગયું! જે મુમુક્ષુઓ સકારણ મોડા પડ્યા હતા, તેમના પ્રત્યેના પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીના સ્નેહભર્યા વલણથી હું દંગ રહી ગઈ! પ્રત્યેક મુમુક્ષુને તેઓએ એમની સાહજિક ઉષ્માથી અને અંતરની માધુર્યતાથી આવકાર્યા. એમના વદનકમળ પર કે વાણીમાં અલ્પાંશ પણ સંતાપ કે ઉશ્કેરાટ દૃષ્ટિગોચર  થતો નહોતો. આવા અગ્રીમ સ્થાને બિરાજેલી વ્યક્તિમાં, આવી સ્વસ્થતા અને આવી ધીરજ, આની પહેલા ક્યારેય પણ મેં જોઈ નહોતી. તે દિવસે, પ્રથમ દર્શને જ, ખુરશીમાં બેઠાં-બેઠાં જ, પ્રશાંતમૂર્તિ પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી, મારા હૃદયમંદિરમાં સદા- સર્વકાળ માટે સ્થાપિત થયાં.

ધીરજ, સહનશીલતા અને ક્ષમા - આ ત્રણેય ગુણો એકબીજાથી ન્યારા છે, અને તેમ છતાં પણ તેઓ એકબીજાના પૂરક છે. જ્યાં એક ગુણની હાજરી હોય ત્યાં આગળ બીજા બન્નેએ ઉપસ્થિત થવું જ પડે છે.        

સામ્યભાવની પરાકાષ્ઠા એ જ ધીરજ છે. એક કળી ખીલીને પુષ્પ બને ત્યાં સુધી રાહ જોવી એ જ ધીરજ છે. બનવાકાળે જે બનવાનું હશે તે બનીને જ રહેશે એ શ્રધ્ધા કેળવવી એ જ ધીરજ છે. એક આંતરિક, શાંત સજાગતા હોવી એ જ ધીરજ છે. કોઈ પણ કાર્ય કરતી વખતે કર્તાપણાનો ભાવ ન ધરતા, તે કાર્યના સાક્ષીમાત્ર રહેવું એ જ ધીરજ છે. આપણામાં આ ગુણ કેટલા અંશે વિકસિત થયો છે, એનું માપદંડ, આપણે આપણા દૈનિક જીવનના પ્રસંગોના સ્વઅવલોકનથી કરી શકીએ છીએ જેમ કે - આપણે કોઈ વિમાન કે રેલગાડી પકડવાની હોય અને ટ્રાફિકમાં ફસાયા હોઈએ ત્યારે, અથવા જ્યારે ખૂબ મોડું થતું હોય અને લિફ્ટની રાહ જોવી પડે વિગેરે પ્રસંગે, આપણે આપણી સ્વસ્થતા અકબંધ રાખી શકીએ એ જ આપણા ધૈર્ય ગુણની ચકાસણી છે. કેમ કે ઘણું કરીને, આવા પ્રસંગોમાં આપણે તણાવયુક્ત બનીને ઉદ્વેગ અને ઉચાટનો અનુભવ કરીએ છીએ.

જયારે કોઈ પ્રસંગમાં રાહ જોવી અનિવાર્ય બને છે ત્યારે, આપણે આપણું ધ્યાન બીજે વાળીને  એ ફાજલ સમયનો સદુપયોગ કરી શકીએ છીએ, જેમ કે એ દરમિયાન કોઈ અધૂરું કાર્ય નિપટાવવું, અથવા તો કોઈ પુસ્તકનું વાંચન કરવું વિગેરે. જો પૂર્વ તૈયારી સહિત દરેક કાર્ય કરવામાં આવે, તો આવી બિન જરૂરી દોડધામને જરૂર નિવારી શકાય છે.        

આપણી આંતરિક શાંતિ, સમ્યક સ્થિરતા જ આવા સમયે બાહ્ય ધૈર્યતામાં પરાવર્તિત થાય છે. ધૈર્યની ક્સોટી કરનારા પ્રસંગોમાં ફક્ત એક સ્થિર અને પ્રજ્ઞાવાન મહાત્મા જ એમના ગંભીર ઉપયોગથી અચળ રહી શકે છે.       

ધૈર્ય ગુણના પગલે પગલે સહનશીલતાએ હાજર થવું જ પડે છે. ઉત્તમ કક્ષાની સ્વીકૃતિની ભાવના એ જ સહનશીલતા છે. કોઈ પણ પરિસ્થિતિમાં એની તત્ક્ષણ પ્રતિક્રિયા ન કરવી એ જ સહનશીલતા છે. સહનશક્તિ અને પ્રભુપ્રાપ્તિ, બન્ને એક બીજાના પૂરક છે. સહનશક્તિની કોઈ જ સીમા નથી હોતી. મતમતાંતરને ભૂલીને આપણાથી ભિન્ન માન્યતા, વલણ તથા રીતભાત ધરાવનારાઓને અપનાવવાની સંયમિત શક્તિ આપણામાં વિકસે એ જ સહિષ્ણુતાનો ગુણ છે. દયા, કરુણા અને શાંત સ્વીકારની ભાવના સહિષ્ણુતાથી જ કેળવાય છે.       

ક્ષમા એ સહિષ્ણુતાનો સહોદર છે. જ્યાં સહનશીલતાનો વાસ હોય છે ત્યાં ક્ષમા નિર્વિવાદપણે હાજર હોય જ છે. ક્ષમા અને સહનશીલતાના પરસ્પર ગુણ થકી જ આ જગત ટકી રહ્યું છે. આપણા વર્તમાન અને ભવિષ્ય ઉપર આપણા નકારાત્મક વિચારોના પોટલાઓની તથા આપણી વણઉકેલાયેલી લાગણીઓની અસર અચૂક પડતી હોય છે. તેને ખેરવી નાખવા માટે, તેનાથી પર બનવા માટે આ ક્ષમા ભાવના એક અમોઘ ઔષધિ છે. પરમ કૃપાળુ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી પ્રકાશે છે કે "ક્ષમા એ મોક્ષનો ભવ્ય દરવાજો છે." ક્ષમામાં સત્ય છે, તપ છે, પવિત્રતા છે. આપણે ત્યારે જ શાંત બનીએ છીએ જયારે આપણે ક્ષમાવાન બનીએ છીએ. તેથી જ દરેક સંવત્સરીએ આપણે પરસ્પર ક્ષમા યાચીએ છીએ. આપણને કર્મમળથી વિશુદ્ધ બનાવવાનું ઉચ્ચત્તમ કાર્ય ક્ષમા કરે છે. "ક્ષમા વીરસ્ય ભૂષણમ્". ક્ષમા એ વીરનું આભૂષણ છે. એક વીર પુરુષ જ સાચા હૃદયથી ક્ષમા આપી શકે છે. અધ્યાત્મના ક્ષેત્રમાં, ફક્ત જે વ્યક્તિએ આપણને દુભવ્યા હોય એમને જ માફ કરવાની ક્ષમતાથી ક્ષમાનું કાર્ય સંપન્ન થઇ જતું નથી. એ તો એક એવી સહજ શક્તિ છે, એક આંતરિક ઊર્જા છે કે જે આપણા ક્રોધને આડી અડીખમ દિવાલ બની જાય છે, કે જેથી કોઈની દુઃખદાયક વર્તણુંક આપણને વિક્ષુબ્ધ નથી કરતી. જે પણ જીવાત્માએ આપણા પ્રતિ અન્યાય કર્યો હોય તેમના પ્રત્યે દયાનું અસ્ખલિત ઝરણું વહેતુ રાખનાર આ અપ્રતિમ ગુણ ક્ષમા જ છે.                     

હૈયે વડવાનલ જલે, તોય સાગર ગાય,
હસી જાણે જગ ઝેર પી, સંત તેને કહેવાય.   

શુભ્ર સકળકળના પૂર્ણિમા ચંદ્ર જેવા ધીરજ, સહનશીલતા અને ક્ષમા- આ ત્રણેય ગુણોનો દિવ્ય આવિર્ભાવ પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીમાં આપણને ખૂબ જ સુલભતાથી દૃષ્ટિગોચર થાય છે. એમની આંતરિક દશાનું અવલોકન કરવા માત્રથી જ આ તથા એના જેવા બીજા અનેક દિવ્ય ગુણોના આપણે પણ સ્વામી બનતા જઈએ છીએ. એમની પુનિત ઉપસ્થિતિ આપણને ધીર, ગંભીર અને શાંત બનવા માટે પ્રેરિત કરે છે. આપણા ભૌતિક જીવનની ઈચ્છાઓ, માન્યતાઓ, પૂર્વગ્રહો એમના સ્થિર, શાંત, તેજોવલયની નિશ્રામાં શૂન્યતામાં વિલીન થઇ જાય છે. પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી કોઈ પણ પ્રકારના સંતાપ કે ઉશ્કેરાટ, ગર્વ કે અહંકાર, માન કે સન્માન, ઉદ્વેગ કે ઉચાટ, માયા કે ધૂર્તતાથી તદ્દન પર છે.       

પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીનો જગત પ્રત્યેનો, જગત વ્યવહાર પ્રત્યેનો અભિગમ સંસારી જીવોના અભિગમ કરતા સાવ જુદો  છે, અનોખો છે, ન્યારો છે. એમનું વિશ્વ, કોઈ પણ પ્રકારની અર્થહીન દોડધામ, ઉતાવળ, પામર ઈચ્છાઓ, મહત્વાકાંક્ષાઓ, દુન્યવી સુખની અભિલાષાઓ વિગેરે દૂષણોથી રહિત છે. એમના વિશ્વમાં દિવ્ય શાંતિ, અવ્યાબાધ સુખ, વણથંભ્યો આનંદ વિગેરે પરમ ઉત્કૃષ્ટ સુખો ચિરકાળ માટે સ્થાયી છે. આવા વિશ્વના રહેવાસી બનવા માટે આપણે સૌ પણ ઉત્સુક છીએ. તેના માટે આપણા મનમાં ઉદ્ભવતા અગણિત અજ્ઞાનજન્ય વૃત્તિઓ, ભાવો, વિચારોની શૃંખલામાંથી આપણી જાતને મુક્ત કરવી અતિ આવશ્યક છે.       

આપણા એવા અપૂર્વ અહોભાગ્ય છે કે આપણે પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી સમાન સદગુરુનું  પુનિત શરણ પામ્યા છીએ. તેઓએ પોતાનું આખું જીવન, સમગ્ર અસ્તિત્વ ફક્ત અને ફક્ત આપણા ઉત્કર્ષ માટે, આપણા કલ્યાણ માટે, આપણી મુક્તિ માટે સમર્પિત કરી દીધું છે. એમના કરુણામય હૃદયની વિશાળતા, દરેકે દરેક મુમુક્ષુને તેના અસંખ્ય દોષોસહ, પરમ પ્રેમે આવકારે છે. કોઈ પણ કક્ષાનો મુમુક્ષુ હોય, કદાચ મુમુક્ષુ ન પણ હોય, પણ પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીનું વલણ એ પ્રત્યેક સાથે તુલ્ય હોય છે, સમાન હોય છે, ભેદભાવ વગરનું હોય છે. પરમ પૂજ્ય બાપુજીના સ્તુત્ય, સત્ય શિષ્ય અને પરમ કૃપાળુ દેવના સુપાત્ર અનુયાયી એવા પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીને પ્રત્યેક જીવમાં ફક્ત એનો આત્મા જ દ્રષ્ટિગોચર થાય છે.       

એક વાર બન્યું એવું કે, પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીને સાયલાથી મુંબઈનું વિમાન દોઢ કલાકમાં પકડવાનું હતું. સવારનો સ્વાધ્યાય પરિસમાપ્ત કરીને તેઓ કુટિરમાં બધા મુલાકાતીઓને મળી રહ્યા હતા. તે સમયે મોડું તો થઇ જ ચૂક્યું હતું અને હજુ એમને ભોજન લેવાનું હતું, બેગ તૈયાર કરવાની હતી અને વામકુક્ષી કરવાની પણ બાકી હતી. પણ મુલાકાતીઓની કતાર વધુને વધુ લંબાઈ રહી હતી. ઘડિયાળ પર સતત નજર રાખનારા સેવકે નિર્ણય કર્યો કે તે બહાર ઉભેલી બધી વ્યક્તિઓને એમની મુલાકાત બની શકે એટલી ટૂંકી રાખવાની વિનંતી કરશે. પણ જયારે એ સેવક પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી પાસે આગામી મુલાકાતીનું નામ દર્શાવવા ગયા ત્યારે પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીએ હળવેથી તેમને પાછા જઈને બધાંયને જેટલો સમય જોઈતો હોય તેટલો લેવા કહ્યું. મૂંઝાયેલા સેવકે એ સૂચનનો અમલ કર્યો. આશ્ચર્યકારક રીતે, અસામાન્ય રીતે, બધું જ હરહંમેશની જેમ જ સમુસૂતરું પાર  પડ્યું! દરેક મુલાકાતીને પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી સાથે ભરપૂર સમય મળ્યો, કોઈ પણ પ્રકારની અધીરાઈની લાગણી વગર પ્રત્યેક વ્યક્તિને પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી ખૂબ જ શાંતિથી, ધીરજથી મળ્યા. તેમ છતાંય, ભોજન માટે તથા વામકુક્ષી માટે પર્યાપ્ત સમય પણ સાંપડ્યો!       

પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીની ધીરજ વિષે તો જેટલું લખાય તેટલું ઓછું જ છે. દરેક શિબિર પહેલા,  શિબિરના વિષયના શાસ્ત્રોનો તેઓ સમગ્રપણે, સંપૂર્ણપણે વિગતવાર અભ્યાસ ઘણી ધીરજથી કરતા હોય છે. દરેક મહત્વના કાર્યક્રમ કે પ્રસંગ વખતે પણ તેઓ આવું જ ધૈર્યપૂર્ણ અખંડ અધ્યયન કરે છે. એમના ઉપર લખાયેલા દરેકે દરેક પત્ર તેઓ સ્વયં ખોલે છે અને એની ટપાલટિકિટ પણ જાતે કાપીને જે જે દેશની તે હોય એમાં એકઠી  કરે છે. એમના લખાણો, દસ્તાવેજોને તેઓ ચોક્સાઇપૂર્વક યથાર્થ સ્થાને રાખે છે. બધાં ફોલ્ડરોને તેઓ સુવ્યવસ્થિત રીતે ગોઠવે છે. અર્ધ વપરાયેલા કાગળોનો દળ બનાવીને તેનો અપવ્યય થતો અટકાવે છે.  વિપુલ માત્રામાં સમય તથા ધૈર્ય માગી લેતા આવા તો કેટલાય નાના મોટા કાર્યો કે જે સેવકને સોંપી શકાય એવા હોય છતાં તે, સમયનો ગમે તેટલો અભાવ હોવા છતાં પણ પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી સ્વયં જ કરે છે. તેઓ ચોવીસ કલાકના દિવસમાં અનેક દિવસોનું કાર્ય સમાવી દે છે. સમય જાણે કે એમને વશ વર્તે છે!

એક સાંજે, સ્વાધ્યાય પછી, પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીના નિવાસસ્થાને થોડા મુમુક્ષુઓ આવેલા. ત્યારે ધોબીભાઈ કપડાં આપી ગયા. પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીએ એ કપડાને અલગ પાડ્યા અને પોતાના કબાટમાં સુઘડતાથી ગોઠવી દીધા. પછી, જે કાગળમાં લપેટાઈને એ કપડાં આવ્યા હતા તેની ચીવટતાથી ઘડી કરી. ત્યાર પછી તેમનું ધ્યાન જેનાથી કપડાં બાંધ્યા હતા એ દોરા પર કેન્દ્રિત કર્યું. એ દોરામાં ઘણી વધારે ગૂંચ પડી ગયેલી. એમની ખૂબ જ સહજ એવી લાક્ષણિક ધીરજથી અને શાંતિથી પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રી એક પછી એક ગૂંચને કોઈ પણ પ્રકારની ઉતાવળ વગર ઉકેલી રહ્યા હતા. એક યુવા મુમુક્ષુ, કે જે આ બધુંય નિહાળી રહી હતી, તેણે પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીને આ કાર્ય પોતાને સોંપવાની વિનંતી કરી. પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીએ, એની વિનંતીને સ્વીકારીને, એને દોરી તૂટે નહિ એ રીતે ઘણી ધીરજથી, ચીવટતાપૂર્વક કરવાની સૂચના આપી.       

આપણા પૂર્વકર્મોના પરિણામના કારણે આપણા ધૈર્ય ગુણની કસોટી સતત થતી હોય છે. પણ પ્રત્યક્ષ સાક્ષાત અખૂટ ધીરજના સ્વામી એવા પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીને અવલોકી-અવલોકીને આપણને એ દ્રઢ થાય છે કે એમની પવિત્ર કલ્યાણકારી નિશ્રામાં આપણે પણ એમના ગુણોને ચોક્કસ આત્મસાત કરી શકીશું.       

"જ્ઞાનીને અવલોકીએ છીએ અને તેમ થઈએ છીએ." એમના જેવા બનવા માટે નીચેના થોડાં મુદ્દાઓ વિચારીએ.

૧) વર્તમાનમાં જ જીવવું ~ "વર્તમાન વર્તે સદા સો જ્ઞાની જગમાંય".

ચાલો આપણે આપણા દરેક કાર્યમાં અને દરેક વિચારમાં ધીરગંભીરતા કેળવીને વર્તમાનમાં આપણું જે કાર્ય ચાલુ છે તેમાં જ હાજર રહીએ. વિવેકથી વિચારીને દરેક કાર્ય કરીએ. આપણા મનને ભૂતકાળના તણાવોથી અને ભવિષ્યની ચિંતાથી રહિત બનાવીએ, કેમ કે હરહંમેશ અત્યારની જ ક્ષણ આપણા હાથમાં હોય છે. ભૂતકાળ વીતી ચૂક્યો છે અને ભવિષ્ય આપણને ચક્ષુગોચર નથી. માટે જ પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી આપણને વર્તમાનની એક એક ક્ષણનો સદુપયોગ કરવાનું વારંવાર બોધે છે.

૨) ધ્યાન

ધ્યાન આપણને નિ:સ્પૃહ, અનાસક્ત બનવાની સમર્થતા આપે છે, આપણી દ્રષ્ટિને વિરક્તતા આપે છે. દુન્યવી જોડાણોની આપણા મન ઉપરની પકડને ઢીલી પાડતા જઈને ધ્યાન આપણને શુદ્ધ, નિર્મળ, શાશ્વત આનંદના મૂળ સ્ત્રોત સુધી પહોંચાડે છે. નકારાત્મક અને હાનિકારક વિચારો આપણા મનમાં ઉઠે ત્યારે કોઈ પણ પ્રતિભાવ આપ્યા વગર આપણે ફક્ત એના જોનાર બનીએ,  જાણનાર રહીએ, અસંગ રહીએ તો એને વિદાય થવું જ પડશે. સાધકે પોતાના લક્ષને, પોતાની એકાગ્રતાને, પોતાના ધ્યેયને પરમાત્મા સાથે ઐક્યભાવ સાધવામાં જ લગાવીને ધ્યાન કરવું જરૂરી છે. પસાર થતી દરેક ક્ષણના સાક્ષીમાત્ર રહેવું એ જ એની ચાવી છે.

૩) શાંત સ્વીકારની ભાવના

અનાદિકાળથી, અનંતાનંત કર્મોના જથ્થાથી આપણો આત્મા આવરિત છે. જે કંઈ પણ આપણા જીવનમાં બની રહ્યું છે, તે આ સંચિત કર્મોનો ઉદય જ છે. તે ઉદય ઉપર આપણો કોઈ અંકુશ શક્ય જ નથી ત્યારે તેનાથી વ્યથિત થવું, મૂંઝાવું, ઉદ્વેગ-ઉચાટ કરવો એમાં કોઈ સાર્થકતા નથી. તેથી કષાયજનિત પરિણામોમાં શક્તિનો વ્યય ન કરતા, તેનો શાંત સ્વીકાર કરવાથી મનમાં શાંતિ વેદાય છે, હૈયામાં આનંદ ઉભરાય છે અને નવા કર્મનું બંધન નિવારી શકાય છે. પરિસ્થિતિને સામેની વ્યક્તિની નજરે જોવાનો પ્રયત્ન, આપણા મનને નકારાત્મક વિચારોથી પાછું વાળે છે. વાંસળી જેવા પોલા બનવાની આત્મકળા જીવનમાં વણાઈ જાય તો એક દિવ્ય સંગીત આપણા અંતરના અણુ~અણુમાંથી રેલાશે.

૪) શ્રદ્ધા

આપણું જીવન એક સુદીર્ઘ પ્રવાસ છે. કસોટીના કાળ દરમિયાન આપણે વ્યગ્ર બની જઈએ ત્યારે આ ભાવનાથી આપણી જાતને રંગવાની છે - "હે પ્રભુ, તે બધાં સંજોગો મારા કલ્યાણ માટે જ સર્જ્યા છે અને તું હંમેશા મારી સાથે જ છો એની મને પૂર્ણ શ્રદ્ધા છે." એમની દિવ્ય ઉપસ્થિતિ, પ્રેમ અને કરુણા આપણી સમસ્યાઓનો યોગ્ય પ્રતિસાદ આપવા માટે પ્રેરણાબળ બનશે. ભગવાનના અનંત, અખૂટ, અપાર પ્રેરણાબળ સામે આપણી સમસ્યાઓની શક્તિ તૃણવત છે.

૫) જતું કરો   

જે સંજોગોમાં બદલાવ લાવવો શક્ય જ નથી તેને સ્વીકારી લેવા. આપણા અંકુશમાં ન હોય એવી ઘણી પરિસ્થિતિ આપણા જીવનમાં ઉદ્ભવતી હોય છે, ત્યારે તેને જેમ છે તેમ સ્વીકારી લેવા એ જ ઉત્તમ કૂંચી છે. જયારે આપણે જતું કરીએ છીએ ત્યારે આપણે સ્થિર, નિશ્ચળ બનીએ છીએ અને આપણું પ્રક્ષુબ્ધ મન સ્થિર થાય છે, સાચી શાંતિમાં ઠરી જાય છે.

૬) કઠણાઈની જિજ્ઞાસા કરવી, રુચિ રાખવી

કઠણાઈનો વિકલ્પ પસંદ કરવાથી આપણી સહનશીલતામાં વૃદ્ધિ થાય છે. સામાન્ય રીતે જયારે આપણામાં સુસ્તી વર્તાતી હોય ત્યારે આપણને વિશ્રાંતિ લેવાની ઈચ્છા થાય છે. પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી કહે છે કે ત્યારે તો 'આપણે વધુ કામ કરવું જરૂરી છે'.  આપણા શરીર પાસેથી આપણે જેટલા વધુ કામ લઇ શકીએ તેટલું લેવું અગત્યનું છે.        

ખ્રિસ્તી ધર્મશાસ્ત્રી "લેવિસ સ્મેદેસ"નું  એક અવતરણ અંતમાં ટાંકીએ કે જેના ઉપર વિચાર કરીને એને અમલમાં મૂકવું આવશ્યક છે: "કોઈના માટે સાચા હૃદયની ક્ષમા આપણામાં ત્યારે જ ઉદ્ભવે છે કે જયારે આપણે તે વ્યક્તિ જેવી હોય તેવી જ તેને સ્વીકારીએ છીએ".

---

Moments of Insight: Patience, Tolerance & Forgiveness

““Tolerance and patience should not be read as signs of weakness. They are signs of strength.””

— Dalai Lama

The rays of the rising sun gently caressed Param Pujya Bhaishree’s face as he sat cross-legged on the bed eating Tulsi leaves from a bowl placed before him. As he chewed on the first one,  his eyes sparkled with a hint of humour. He gently asked to meet the sevak who had served him the leaves.  When he arrived, Param Pujya Bhaishree smilingly asked, “Have you tasted these leaves?” 

When the sevak said he hadn’t, Param Pujya Bhaishree, still smiling, asked him to taste one. Not aware that there had been a huge mistake on his part, the sevak helped himself to a couple of leaves from the cup. To his utter embarrassment he realised he had served Param Pujya Bhaishree leaves that looked like Tulsi but were not. He was full of remorse.

It had so happened that, the person who normally got Tulsi leaves for Param Pujya Bhaishree was running late, and had indicated a Tulsi plant pot outside Param Pujya Bhaishree’s kutir to the sevak, asking him to get the leaves from the same. However, as he stepped towards the Tulsi plant, he saw a similar looking plant right next to it, with much larger, cleaner and fresher leaves. Delighted that he had found a better ‘Tulsi’ plant, he plucked leaves from the other plant, washed them and presented them to Param Pujya Bhaishree.

On realising his folly, he apologised to Param Pujya Bhaishree. Ever forgiving, Param Pujya Bhaishree laughed and casually brushed aside the topic as though it was nothing. The episode reflects Param Pujya Bhaishree’s patience with a mistake that was brought out in a compassionate way,  thereby ensuring that the disciple learns from it, tolerance for the person who made him chew a leaf that he was not meant to eat, and ready forgiveness for an act of human folly that he did not  consider worthy of a reprimand. 

All of us aspire to accept people as they are, to accept the good as well as the bad in everyone. However, the hard part is actually doing it. To Param Pujya Bhaishree, accepting everyone as they are and everything as it is, comes naturally. He does not have to aspire or try.

The western coast of Gujarat is famous for its hot summers. Being close to the desert, Sayla, in particular, experiences scorching heat, that is not just very uncomfortable but also makes one susceptible to illnesses. Most disciples avoid Sayla during the summer, fearing the heat. But the heat, or the presence of just a handful of seekers at the ashram during the time, is not a deterrent for Param Pujya Bhaishree. Every summer, he is there at the appointed hour and his schedule remains unchanged. He walks from his kutir to the Swadhyay hall, Prashant Nilay and Annapurna three to four times a day under a punishing sun, unflappable as always, an oasis of stillness and calm.

Ask him about the heat and he replies, “Garmi bahu saras che (the heat is very nice)”. Only a person with boundless tolerance who has detached himself from his bodily existence can call the harsh heat, “saras.”

Every interaction with Param Pujya Bhaishree, however small, leaves a deep and positive impact on us and teaches us profound lessons for a lifetime. Let us, with complete dedication, attempt to tolerate what we can and progress towards tolerating what we cannot, with an attitude of acceptance, compassion and detachment. Let us by the virtue of dedication practice what he preaches. 

“સહનશીલતા  અને  ધીરજને  ક્યારેય નબળાઈ ન માનવા. આ  ગુણો તો આંતરિક ઓજસના પ્રતિક  છે.”

— દલાઈ લામા 

પલંગમાં બેસીને, તુલસીના પાન વાપરતાં, પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીના તેજસ્વી વદન પર પ્રભાતના રવિકિરણો પ્રકાશી રહ્યા હતા. તુલસીનું પહેલું પાન વાપરતા જ, નયનોમાં રમૂજના  ચમકારા સાથે પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીએ મૃદુતાથી, જે સેવકે તેઓને તે સવારે તુલસીના પાન પીરસ્યા હતા તેને મળવાનું કહ્યું. જ્યારે તે સેવક પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીને મળવા આવ્યો ત્યારે તેઓએ મલકાતાં મલકાતાં સેવકને પૂછ્યું કે, “તે આ પાન ચાખી જોયા છે? જ્યારે તે સેવકે પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીના આ પ્રશ્નનો નકારાત્મક જવાબ આપ્યો, ત્યારે એક રમતિયાળ સ્મિતસહ, પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીએ સેવકને તે પાન ચાખવાનું કહ્યું.

પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીના આદેશ પ્રમાણે તે સેવકે કપમાંથી એક-બે પાન લીધા. પાન ચાખતા જ સેવક આશ્ચર્યચકિત થઇ ગયો અને તેનું માથું શરમથી ઝૂકી ગયું, કારણ કે તે પાન તુલસીના હતા જ નહીં! સેવક માની જ નહીં શક્યો, કે તેણે પોતે તુલસીની બદલે કોઈ બીજા જ છોડના પાન પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીને વાપરવા આપ્યા હતા - તેનું હૃદય ધબકારો જ ચૂકી ગયું.

તે દિવસે એવું બન્યું હતું કે, જે સેવક, પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી  માટે હંમેશા  તુલસીના પાન લાવતો હતો તે થોડો મોડો પડયો હતો તેથી તેણે આ બીજા સેવકને પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીની કુટીરની બહારનો તુલસીનો ક્યારો બતાવી રાખ્યો હતો. જયારે તે બીજો સેવક તુલસીના પાન લેવા આવ્યો ત્યારે તેણે તે ક્યારાની બાજુમાં તુલસી જેવો જ દેખાતો બીજો ક્યારો જોયો, જેના પાન વધારે મોટા, ચોખ્ખા, લીલા-છમ અને તાજા હતા. આથી, તે સેવકે, આ ક્યારાની નૂતન શોધથી ગર્વ અનુભવતા, આ બીજા ક્યારામાંથી પાન ચૂંટીને, ધોઈને પોતાના સદ્દગુરુને પીરસ્યા.

સેવકે, પોતાની આ ભૂલ સમજાતાં જ, પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીની માફી માંગી. પરંતુ, ક્ષમામૂર્તિ પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીએ, જાણે કશું બન્યું જ ન હોય એવી રીતે સહજતાથી,આ આખા પ્રસંગને નજીવો બનાવીને વિસારી દીધો! તે દિવસ પછી પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીએ આ પ્રસંગનો ક્યારેય ઉલ્લેખ સુધ્ધાં કર્યો નથી - આવી ઉત્કૃષ્ટ છે આપણા સૌના લાડલા પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી ની ધીરજ અને સહનશીલતા.

આપણા બધાંની મનોકામના હોય છે કે આપણામાં લોકોના  સારા કે નરસા પાસાઓનો શાંત સ્વીકાર કરવાની ભાવના વિકસે -પણ, આ બાબતને અમલમાં મૂકવી અત્યંત દુષ્કર છે! પરંતુ, આપણા પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીને  એ સ્વભાવસિદ્ધ છે - તેઓ સદૈવ પ્રત્યેક વ્યક્તિને, દરેક પરિસ્થિતિને સહજતાથી સ્વીકારી લે છે. 

ગુજરાતનો ઉનાળો, અને તેમાં પણ સાયલાનો ઉનાળો તો ભલભલાના હાંજા ગગડાવી દે એવો હોય છે. ગરમી તો કહે, મારું જ કામ!  મુમુક્ષુઓ, મોટે ભાગે આવી તીક્ષ્ણ ગરમીને કારણે, ઉનાળા દરમિયાન સાયલા આવવાનું પસંદ નથી કરતા. પરંતુ પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીને આવું કશું જ ક્યારેય બાધારૂપ બનતું નથી. ઉનાળા દરમિયાન ઘણા જ ઓછા પ્રમાણમાં મુમુક્ષુઓ આશ્રમમાં હોય. છતાં, દરેક શિબિર, નિયમાનુસાર જ ચાલુ રહે. શાંતસ્થિરતાના આશ્રયસ્થાન એવા પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીની દિનચર્યા જરા પણ બદલાય નહિ. ધોમધખતા તાપમાં, તેઓ કુટિરથી સ્વાધ્યાય હૉલ, પ્રશાંત નિલય અને અન્નપૂર્ણા,  દિવસમાં અનેકવાર ચાલતાં જ પહોંચે - સૂર્યના રોષને તેઓ પોતાની કોઈ પણ પ્રવૃત્તિમાં બાધા પાડવા જ ન દે.

ઉનાળાને કારણે પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીની તબિયતની ચિંતા કરતા, તેઓની નજીકના સેવકો ઘણી વાર પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીને ફોનથી ગરમી વિષેે પૃચ્છા કરે. પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીનો જવાબ એક જ હોય કે - “ગરમી બહુ સરસ છે!”  જેમનામાં  ઉત્કૃષ્ટ પ્રકારની સહનશીલતા સ્વાભાવિકપણે પ્રદીપ્ત હોય અને પોતાના આત્માને દેહથી સદૈવ જુદો જ અનુભવતા હોય, તેવા મહાત્મા જ આવી અસહ્ય ગરમીને સહજતાથી “સરસ” કહી શકે અને સમભાવથી સહી શકે.

પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી  સાથેની દરેક  ક્રિયાપ્રતિક્રિયા, ભલેને ગમે તેટલી નાની હોય, આપણા વ્યક્તિત્વ પર એક ગહન સકારાત્મક પ્રભાવ પાડે છે અને આપણને આધ્યાત્મિક ઉત્થાનના પાઠ શીખવી જાય છે. ચાલો, આપણે સૌ સહજસ્વીકૃતિ, અનુકંપા, અને અનાસક્તભાવ જેવા ગુણો કેળવીને, ઉત્કૃષ્ટ સમર્પણભાવથી, પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીના પુનિત બોધને આપણા જીવનમાં ચરિતાર્થ કરીએ અને  તેને જ આપણું પરમ કર્તવ્ય બનાવીએ. 

Three aid and equipment Support Camps for the disabled in Verawal, Thara and Dhanera

Support Camp 1

Location: Veraval

On 23rd of December 2017, Mumbai-based donors Varjivandas Shah family and Raj Saubhag Ashram organized an aid and equipment support camp for the disabled in Verawal.

A total of 405, disabled people were provided wheelchairs, tricycles, artificial limbs, hearing aids, calipers and educational kit for the mentally challenged pupils, and other equipment to help them cope with on-going or recurring physical disabilities.  All equipment was given free of cost.

In the first week of November 2017, 9 volunteers from Ashirwad Trust for the Disabled, Sayla surveyed 40 villages, distributed pamphlets, encouraged people to have their disabilities assessed during two diagnostic camp held in Shri Shantinath Jain Derasar on the 16th-17th of November and Navdurga Mataji Mandir in the last week of November.  The volunteers required 9 days to reach most of the families in these 40 villages.

Doctors then arrived a fortnight after the survey team finished the initial task.  During the diagnostic camp, the patients were assessed and their requirements noted.

On the 23rd of December, the entire support staff, doctors, volunteers and donors arrived to ensure that the equipment was handed over to the patient and he/she was advised about usage of the equipment.  Among the equipment distributed were tricycles, wheelchairs, prosthetic limbs, crutches, C P walkers, hearing aids, surgical shoes and educational kits.

Support camps for the disabled have been known to provide immense relief to patients twice-cursed – by disease and by poverty.

---

Support Camp 2

Location: Thara 

A total of 127 villages like Kankarej, Radhanpur, Harij, and Disa from Patan Zilla were surveyed and 400 people were shortlisted at the diagnostic camp and 322 disabled poor people were given aids and appliances according to their needs.

---

Support Camp 3

Location – Dhanera, Banakantha, Palanpur

Several Indian families living in the UK chose to sponsor a support camp for the disabled in Banakantha. Heavy floods, where 10-feet deep water collected in residential areas, causing heavy monetary loss and damage to property and equipment, had struck this region earlier.

Volunteers from Ashirwad Trust for the Disabled, Sayla surveyed Disa, Dantiwada, Lakhani and Tharad talukas.  Diagnostic camps were held in Shri Ramchandra Savrajbhai Shah Hospital

Over 404 disabled people were provided wheelchairs, tricycles, artificial limbs, hearing aids among others.  A month before the actual camp was to be held; about 55-60 villages were surveyed by 7 volunteers, who camped in the region for a week. Following a standard operating procedure, the diagnostic camp was held about a fortnight after the survey team completed their assignment.  The doctors shortlisted the patients and their requirements, and the final support camp is organized in the presence of donors.

Raj Saubhag Ashram thanks donors – Dr. Bhupenbhai and Neetaben Mehta, Nanalal Katariya, Kantaben Katariya, Bhanumati Kataria, Satishbhai Katariya, and Laxmiben and Manjuben Popat family for supporting such a noble cause.

Compassion - કરુણા

---

We celebrate Param Pujya Bhaishree's divinity through the wonder of his virtues. Each month a different writer has captured the inspirations drawn from Bhaishree's life that shed light on these beautiful virtues and help us recognise his inner being.

This month we explore Param Pujya Bhaishree's virtues of Compassion.

---

Compassion

‘Compassion’ is a superior, ‘universal love’ sentiment that has at its core this abiding desire:   'May all souls of the universe also enjoy eternal spiritual bliss that I am enjoying.' One's heart just cannot feel such compassion without first feeling selfless love that is free of craving. 

In other words, compassion is to mirror one's self in others and to experience another person's sufferings as strongly as one's own. Compassion leads to the development of other virtues like equanimity, tolerance, patience and selflessness. It spurs selfless efforts to uplift the downtrodden. 

The fountain of compassion, that is so vast that it can engulf the entire universe, leads deserving and eager souls to self-realization and, ultimately, all the way to liberation. 

Profound equanimity is the ultimate fruit of compassion - the idea that one’s soul is indeed identical to that of others is the seed of this tree of compassion.

It is important to develop the spiritual perspective that one’s true self is indeed God-like (like Siddha Bhagwan). Keeping this undaunted faith helps build one's conviction and in developing equanimity, an all-encompassing attitude of friendliness and brotherhood as we see that  the entire universe is a family of God-like souls. Ultimately, this, with other precious virtues such as friendship, adoration, compassion and equanimity, leads to the realization of one’s true self.

This potent stream of compassion flourishes within the heart of a truly enlightened soul and encompasses all souls of the universe. Enlightened souls feel others’ sufferings far more than their own. Their tender hearts undergo agonizing pain when they see people chasing a mirage in the illusory hope of achieving true happiness. 

The compassionate foresight of enlightened souls is not focused on eliminating the temporary sorrows of one's present life; it is actually focused on eliminating all sorrows of all times, leading souls towards eternal happiness.

The compassion of enlightened masters is devoid of expectations. Param Krupaludev Shrimad Rajchandraji has aptly said, "Even continuously extolling the selfless compassion of the enlightened soul awakens the true nature of the self." 

Such selfless love attracts one towards the enlightened Master. It awakens the purity of one’s soul, eliminating worldly filth. The degree of awakening of compassion is directly proportional to the degree to which the soul has been purified. The love that enlightened souls have towards the other souls of the universe is a 1000 times greater than the love a mother has towards her child.

"Service of mankind is service to God", "serving the interest of others is serving the interest of the self" - by embracing these noble principles in his life, Param Pujya Bhaishree has made selfless service his daily routine. He has dedicated his entire life towards serving others. Bhaishree's life goals are upliftment of the souls of spiritual seekers and upliftment of the suffering masses of the society. His compassion towards the souls of the universe in every step he takes is just mind-boggling.

During several occasions and functions at the Ashram, Bhaishree serves food to construction workers himself. He always takes comprehensive cognizance of the health and other minutest concerns of the employees and the elderly living at the Ashram. The numerous ongoing humanitarian programs of the Ashram such as the Ashirvad Viklang Center, Prem ni Parab, Community Health Center, Eye Hospital, Dental Clinic, Girl's School, eye camps, food grains distribution, buttermilk centres, camps for the handicapped, etc. are true symbols of the profound compassion that dwells in Bhaishree's tender heart.

He has utmost compassion for even the smallest of life forms. Bhaishree conducts all his routine activities with utmost sincerity, awareness and care. If he finds a tiny mosquito or insect on his bed, he gently and lovingly lifts it with a piece of paper, taking care not to injure it,  and places it at a safe location. He is constantly looking for avenues to construct or assist the development of shelters for cattle, other animals and birds. To ensure that small, remote villages can receive and store water easily, he has got many check dams made. 

To encourage humanitarian activities, Bhaishree has made several arduous journeys, negotiating narrow alleys in small villages, difficult terrain and tough weather conditions, without ever bothering about his own well-being. He has melted his personal need for comforts and his ego in the mammoth flow of his unfathomable compassion.

Bhaishree’s tremendous control over his body and mind is evident when he sits cross-legged for every discourse, whether it’s an hourly one in Mumbai or a three-hourly one in a Sayla shibir. When he uncoils his legs, there is no stress on his face. When he gets up, there’s no rigidity of the presumptive mind or the aching body. Apart from his phenomenal self-control, this demonstrates how he has melted his need for comfort in the flow of his unfathomable compassion.

Once Bhaishree was unwell and had been advised rest. All the Brahmanishts pleaded with him to take it easy. But he smiled away their concern and travelled to Sayla from Mumbai against medical advice to conduct the shibir. The day before the shibir, the spirits of the assembly were a bit low as everyone was worried for him. Bhaishree looked around the hall slowly, his knowing eyes not missing a thing, and grinned. He laughed in that gentle gurgle of his and teased everyone for fretting about his health. Keeping up a bold front for the sake of his disciples, he pepped them up. He assured them that he was well and told them they should not let anything come in the way of their spiritual goals. To him, the shibir was paramount. Because it was the path to his disciples’ true liberation.

Indeed, Bhaishree’s commitment to his disciples is always more important than anything else because he wants each one of us to reach where he is. In spite of his debilitating weakness, he would take three-hour discourses every day. He would wake up before 5 am to flag off the first meditation of the two shibirs, and walk from his kutir to the dining hall three times just so that he could eat with us- it was Br. Vikrambhai’s insistence that finally worked in persuading him to at least use the car for commuting to and from the dining hall. 

Here’s a Guru who expects nothing but the best for you, and for that, he is willing to forego and sacrifice not just his personal comfort but whatever comes in the way. His boundless compassion accompanies an iron will.  

With his primary focus always being on enabling seekers to achieve speedy progress along  the spiritual path, Bhaishree takes tremendous efforts to prepare for the monthly spiritual camps held at the Ashram. He listens patiently to the problems of his disciples and guides them appropriately, taking full responsibility of his mentorship. Bhaishree can see and sense the finest of feelings in people. That is why his sermons automatically resolve issues faced by seekers.

For a long time, administrative authorities of the Ashram were trying to persuade Bhaishree to raise the charges of accommodation and food costs at the ashram. Shree Raj Saubhag Ashram charges are among the lowest. As a result, the Ashram was suffering considerable losses by offering the rooms at subsidised charges. However, because Bapuji had desired that staying at the Ashram should not be burdensome to mumukshus, Bhaishree has carried forward that line of thought. He has been determined that charges should not be increased steeply. Bhaishree remains firm in his determination and compassion to ensure that no mumukshu feel deterred by the cost from coming to the ashram.

Mother Teresa once said, "If you judge people, you have no time to love them."  By judging people, one tends to miss recognising the Godly soul that dwells in each and everyone. Only when the entire universe is understood as soul-form can the virtue of compassion be developed. Param Pujya Bapuji always dwelled on the good virtues in people - no obstacles  could therefore ever hamper his flow of profound love and compassion.

Compassion entails tolerance and patience - virtues that come naturally to enlightened Masters such as our Bhaishree. It also gives birth to forgiveness. Jainism recognizes their saints as role models of the virtue of forgiveness. Bathing in the pond of eternal happiness, these tender-hearted saints, who have renounced the world, welcome even gross sinners with love and compassion. The way the sun, the moon and the rivers treat everyone in the same way, these compassionate enlightened souls are always ready to offer forgiveness. 

If we, truly and with simplicity, dedicate ourselves to the profoundly compassionate enlightened Master, then the karmas that have attached to our soul from infinite lifetimes would get detached in just one lifetime (termed as nirjaraa). By living under the shelter of pure love and boundless compassion of the enlightened Master, a soul can permanently liberate itself from pretence, deceit and self-indulgence. The compassion of the God-like enlightened Master empowers the disciple to smoothly traverse the spiritual path.

Trapped, since infinity, in this vicious cycle of life-and-death, I am in deep sorrow. I, a pure soul, am locked in this body that carries innumerable diseases. How will I ever liberate myself from these sorrows? Compassion for one's own soul is called  'nirved.' When compassion for our soul reaches its full potential, it leads to renunciation (originating from true knowledge). Renunciation guides the soul in achieving liberation.

It is thanks to Bhaishree's profound compassion and empathy that one steadfastly experiences fearlessness, safety, deep peace and unconditional love. The valuable jewels of his amazing virtues, shining bright through his enlightened soul, simply eliminates the darkness of our vices. One truly experiences Godliness in his divine shelter. He just gives, even without being asked. Under his grace, even the grossest sinner gets to soar in the sky of divinity.

કરુણા

કરુણા એટલે પોતે જે આધ્યાત્મિક આનંદને ભોગવી રહ્યાં છે તેવો જ આનંદ જગતના સૌ જીવો માણી શકે એવો ઉચ્ચ કોટિનો વિશ્વ વાત્સલ્યભાવ. નિઃસ્પૃહતા અને નિઃસ્વાર્થ પ્રેમ વગર હૃદય કરુણાથી ભીંજાઈ શકતું નથી. પોતાની જાતને અન્યમાં જોવી, અન્યોનાં દુઃખને અનુભવવા અને પોતાના માનવા તે કરુણા છે. જેવો આત્મા પોતાનો છે તેવો જ અન્ય જીવોનો છે એવો સમભાવ કેળવવો તે કરુણારુપી વૃક્ષનું બીજ છે.  અન્યની વેદનાને પોતાની વેદના કરતા પણ વધુ વેદવી એવી નિઃસ્વાર્થ કરુણાથી સત્પુરુષોનું હૃદય છલકાતું હોય છે. સાચા સુખની ભ્રમણામાં મૃગજળ તરફ પ્રયાણ કરી રહેલા જીવોને જોઈ  સંતોનું હૃદય પારાવાર પીડા અનુભવે છે. એટલે જ તેમનું અંતરમન જીવોને શાશ્વત સુખ તરફ વાળવા સતત કાર્યરત હોય છે. સંતોની કરુણા અપેક્ષારહિત હોય છે. એટલે જ પરમકૃપાળુદેવ કહે છે, “જ્ઞાનીપુરુષની નિષ્કારણ કરુણાને નિત્ય પ્રત્યે નિરંતર સ્તવવામાં પણ શુધ્ધ આત્મસ્વભાવ પ્રગટે છે.” આવી પ્રચંડ શક્તિ ધરાવતો કરુણાનો ધોધ સાચા સંતના હૃદયમાં આવિર્ભાવ પામી જગતના સર્વ જીવોને એક સરખા ભીંજવે છે. કરુણાની સાથે રહેલો નિસ્વાર્થ પ્રેમ જીવોને ફરીફરી સત્પુરુષ પ્રત્યે આકર્ષિત કરે છે. આત્માની નિર્મળતાને જાગૃત કરી મલિનતા દૂર કરે છે. જેટલા પ્રમાણમાં આત્માની નિર્મળતા હોય તેટલા પ્રમાણમાં કરુણાભાવ જાગૃત થયેલો હોય છે. આ કરુણા જ પતિત જીવોના ઉત્થાન માટે નિઃસ્વાર્થ પ્રયત્નો કરે છે. જેવું વાત્સલ્ય માતાને પોતાના બાળક પ્રત્યે હોય છે, તેવું જ વાત્સલ્ય સંતોને જગતના સર્વે જીવો પ્રત્યે હોય છે. એ કરુણા જ છે જે હૃદયને આકાશ જેટલું વિશાળ બનાવી તેમાં સમભાવ, સહનશીલતા, ધીરજ તથા નિઃસ્વાર્થ પ્રેમ જેવા ગુણોને પ્રગટાવે છે. 

કરુણાસભર વ્યક્તિનું ઊંડાણ માપવું અશક્ય છે. આખા જગતને સમાવી શકે તેવી કરુણાની ધારા તૃષાતુર જીવોને આત્મદર્શન સુધી લઇ જઈ છેવટે મુક્તિની પ્રાપ્તિ કરાવે છે. સંતોની કરુણામય દીર્ઘદ્રષ્ટિ એક ભવના ક્ષણિક દુઃખને મટાડવા તરફ નહિ પણ અનંત કાળના અનંત દુઃખોને દૂર કરી જીવોને શાશ્વત સુખ તરફ લઇ જનાર હોય છે.

​“માનવસેવા એ જ પ્રભુસેવા”,  “પરહિત એ જ નિજહિત” એ સિદ્ધાંતો ને જીવનમાં અપનાવી પૂ. ભાઈશ્રીએ નિઃસ્વાર્થ સેવાના કાર્યોને જ એમનો જીવનક્રમ બનાવી દીધો છે. પરકલ્યાણ માટે આખું જીવન સમર્પિત કરી દીધું છે. મુમુક્ષુઓની આત્મઉન્નતિ અને સંસાર-પીડિત જીવોની જીવન ઉન્નતિ એ પૂ. ભાઈશ્રીનાં જીવન ધ્યેય બની ગયા છે. ડગલે ને પગલે જગતના જીવો પ્રત્યેનો તેમનો કરુણાભાવ આંખે ઊડીને વળગે છે.

આશ્રમનાં નાના મોટા પ્રસંગો વખતે આશ્રમનાં નવનિર્માણનાં કાર્યોમાં પ્રવૃત મજૂરોને પૂ. ભાઈશ્રી સ્વહસ્તે ભોજન પીરસતા હોય છે. આશ્રમમાં વડીલોની, કામ કરનાર સેવકોની તબિયત અને નાનામાં નાની વસ્તુઓની પૂ. ભાઈશ્રી ઘણી જ ચોકસાઈ અને ચીવટપૂર્વક નોંધ લેતાં હોય છે. આશીર્વાદ વિકલાંગ સેન્ટર, પ્રેમની પરબ, સી.એચ.સી., આંખની હોસ્પિટલ, દાંતનું દવાખાનું, ગર્લ્સ સ્કૂલ, નેત્રયજ્ઞો, અનાજ વિતરણ, છાશકેન્દ્રો, વિકલાંગ કેમ્પ વગેરે સેવાકીય પ્રવૃતિઓ પૂ. ભાઈશ્રીનાં હૃદયની કરુણાના જ પ્રતીક છે. નાનામાં નાના જીવજંતુઓ અને અન્ય પ્રાણીઓ પ્રત્યે પણ ઉચ્ચતમ કરુણાભાવ તેમણે કેળવ્યો છે. સૂવા, બેસવા, ચાલવા વગેરે બધી જ ક્રિયાઓ ઘણી ગંભીરતા, જાગૃતિ અને જયણાપૂર્વક તેઓ કરતા હોય છે. પથારી પર પડેલ નાનું મચ્છર કે અન્ય જીવને ઘણી જ કોમળતા અને પ્રેમપૂર્વક નાનાં કાગળ પર લઇ સુરક્ષિત સ્થાને મૂકતા હોય છે. પાંજરાપોળ, ગૌશાળા, ચબૂતરાં જેવાં પશુઓને રહેવા માટેનાં સ્થળોનાં નિર્માણ તેમ જ અન્ય રીતે સહાયભૂત થવા તેઓ સતત પ્રયત્નશીલ હોય છે. ગામડાંઓમાં પાણી સરળતાથી મળી શકે અને તેનો સંગ્રહ થઇ શકે એવા ‘ચેક ડેમ’નાં અનેક કાર્યોમાં તેઓ પ્રેરક બળ બન્યા છે. સામાજિક સેવાનાં અનેક કાર્યોની અનુમોદના કરવા નાનામાં નાના ગામડાઓમાં, પથરાળ જમીનોમાં, ગરમી કે ઠંડીની ફિકર કર્યા વગર, લાંબી મુસાફરીઓ કરી, શરીરની પણ શાતા – અશાતાનો વિચાર કર્યો નથી.

શાતાશીલીયાપણું અને અહંભાવ જાણે તેઓએ જગત પ્રત્યેની કરુણાના પ્રવાહમાં ઓગાળી નાખ્યાં છે.

દર મહિને યોજાતી અધ્યાત્મિક શિબિરોમાં પૂ. ભાઈશ્રી પોતાની તબિયતની દરકાર કર્યા વગર મુમુક્ષુઓની પ્રગતિને જ કેન્દ્ર સ્થાને રાખી અથાગ મહેનત કરતાં હોય છે. મુમુક્ષુઓની સઘળી તકલીફોનો ભાર જાણે પોતે જ લઈ લીધો હોય તેમ તેઓ સહુની જુદી જુદી સંસારિક પરિસ્થિતિઓને ધીરજપૂર્વક સાંભળી યથાતથ્ય બોધ આપતા હોય છે. લોકોની સૂક્ષ્મમાં સૂક્ષ્મ સંવેદનાઓને પૂ. ભાઈશ્રી જોઈ અને અનુભવી શકે છે, એટલે જ તેમનાં બોધ અને સ્વાધ્યાયમાં સમસ્યાઓનાં નિરાકારણ આપમેળે જ થઇ જાય છે.

મધર ટેરેસા કહેતા કે “લાકોનું મૂલ્યાંકન કરવાનું છોડી દેવું જોઈએ”. મૂલ્યાંકન કરવાથી તેમાં રહેલાં ભગવાન આત્મા તરફ દ્રષ્ટિ જતી નથી. જગતને આત્મરૂપ માનવાથી જ કરુણા ગુણને ઉત્તમ રીતે ખીલવી શકાય છે. પ.પૂ. બાપુજી હંમેશા ગુણગ્રાહ્યદ્રષ્ટિ રાખતા કે જેથી લોકોમાં રહેલા ગુણોને જ જોઈ શકાય. પરનાં દોષો તરફ દ્રષ્ટિ જ ન જાય.

દોષો તરફ દુર્લક્ષ સેવવાથી પ્રેમ અને કરુણાના પ્રવાહમાં અવરોધ આવતા નથી. સર્વ જીવોનું મૂળસ્વરૂપ તો સિદ્ધ ભગવંતો જેવું છે એવી તાત્વિક દ્રષ્ટિ કેળવવાથી અને દ્રઢ શ્રદ્ધા રાખવાથી અહોભાવ વધે છે. સૌનું સાચું સ્વરૂપ એક જ છે એવો સમભાવ કેળવવાથી મૈત્રીભાવ વધે છે. આખુ જગત એક સમભાવી તત્વનો પરિવાર છે એમ ભાવવાથી બંધુત્વભાવ અને વિશ્વવાત્સલ્યપણું વધે છે. જે છેવટે મૈત્રી, પ્રમોદ, કરુણા અને માધ્યસ્થભાવ જેવાં અમૂલ્ય ગુણોથી આત્મરત્નને અજવાળે છે.

ક્ષમા અને સહનશીલતા એ કરુણામાંથી પ્રગટ થતાં બે અતિ મહત્વના ગુણો છે. જૈન દર્શનમાં સંયમધારી મુનિઓને ક્ષમા – ક્ષમણ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. સુખના સરોવરમાં સ્નાન કરતા એ ત્યાગી મહાત્માઓની સામે જયારે ઘોર અપરાધ કરનાર કોઈ અતિ હિંસક જીવ આવે છે ત્યારે કોમળ હૃદયી તેઓ કેવળ પ્રેમ અને કરુણાથી તેને વધાવી લે છે. જેમ સૂર્ય, ચંદ્ર તથા નદી એ સહુ માટે સમાન ભાવ રાખે છે તેમ પરમ કરુણાના ધારક સંતો સહુને ક્ષમા આપવા તત્પર હોય છે. અપ્રતિમ કરુણાના ધારક સમદર્શી સદગુરુ પ્રત્યે સરળતા કેળવી જો સમર્પિત થઈએ તો અનંત કાળના અનંત કર્મો એક ભવમાં નિર્જરી જાય છે. તેમનો નિર્મળ પ્રેમ અને અસીમ કરુણાના આશ્રયે રહેતા જીવાત્માઓ દંભ, કપટ અને સ્વચ્છંદથી સદૈવ માટે મુક્ત થાય છે. પરમેશ્વર સમાન સદગુરુની આ કરુણા અધ્યાત્મના માર્ગે ચાલવા માટે શિષ્યને અધિકારી બનાવે છે.

આનંદમાંથી પ્રગટ થતી તે કરુણામાં અપાર ધીરજ અને સહનશીલતા હોય છે. સમભાવ કેળવીને સહન કરતા રહેવું એ કરુણાના ધારક, પૂ. ભાઈશ્રી જેવા સદગુરુઓનો સહજ સ્વભાવ બની જાય છે.
​અનંત કાળથી ભવભ્રમણ કરતો હું અત્યંત દુઃખી છું. અસંખ્યાત રોગોથી ખરડાયેલી એવી કાયામાં હું ચૈતન્ય આત્મા પૂરાયેલો છું. હું કઈ રીતે આ દુઃખોમાંથી મારી જાતને છોડાવીશ? નિજ આત્મા ઉપર જાગતી આ કરુણા એ નિર્વેદ ભાવ છે. સ્વ-પ્રત્યેની આ કરુણાનો ઉહાપોહ જયારે અત્યંત ઉત્કટ સ્વરૂપ ધારણ કરે છે ત્યારે જ્ઞાન ગર્ભિત વૈરાગ્ય ઉત્તમ રીતે ખીલે છે. તે વૈરાગ્ય મોક્ષમાર્ગનો ભોમિયો બની જીવને સિઘ્ઘાલય સુધી લઇ જાય છે.

પૂ. ભાઈશ્રીની કરુણા અને વાત્સલ્ય જ છે કે એમનાં સાનિધ્યમાં નિર્ભયતા, સુરક્ષિતતા, અદભુત શાંતિ અને નિ:સ્વાર્થ પ્રેમ સતત અનુભવાય છે. તેઓનાં જ્ઞાન ભંડારમાં ચમકતા અમૂલ્ય ગુણ રત્નો આપણા દોષોરૂપી અંધકારને સહજતાથી દૂર કરે છે. અચિંત્ય ચિંતામણિ વિષે સાંભળ્યું છે પણ પૂ. ભાઈશ્રીનાં આશ્રયમાં તેનો સાક્ષાત અનુભવ થાય છે. તેઓનો કરુણાભાવ કંઈ પણ ન માંગ્યા છતાં બધુંય આપી દે છે. અધમાધમ જીવોને પણ દિવ્યતાનાં આકાશમાં ઉડતાં કરી મૂકે છે. તેઓના વિરાટ અસ્તિત્વમાં રમણ કરી રહેલાં અનેક ગુણોમાંના એકાદ ગુણને પણ જીવનભર વળગી રહીએ, એ જ આ અમૃત મહોત્સવની સાચી ઊજવણી ગણાશે.

---

Moments of Insight: Compassion

Compassion comes naturally to an enlightened master. This quality is strikingly manifest in even the most ordinary of all activities.

Param Pujya Bhaishree has tremendous control over his body and mind. He sits cross-legged for every discourse, whether it’s an hourly one in Mumbai or a three-hourly one in a Sayla shibir. When he uncoils his legs, there is no stress on his face, the likes of which you’d get to see on most of us who would have shuffled and shifted our sitting positions a few hundred times in an hour. When he gets up, he gets up. There’s no rigidity of the presumptive mind or the aching body.

Once, Bhaishree was unwell and had been advised rest in Mumbai. He was in pain and quite weak. All the Brahmnishts pleaded with him to take it easy. But he smiled away their concern and left for Sayla against medical advice to conduct the shibir. The day before the shibir, everyone was concerned. The spirits were down. Bhaishree pepped us all up by laughing at us in that gently gurgle and teasing us for fretting. Keeping up a bold front for our sake, he assured us he was well and we shouldn’t let anything come in the way of our spiritual goals.

To him, the shibir was paramount. His commitment to his disciples was more important than anything else because he wanted each one of us to be where he was. Thus, he began taking three-hour discourses every day. He would wake up before 5 am to flag off our first meditation, and walk from his kutir to the dining hall three times only so that he could eat with us- it was Br. Vikrambhai’s insistence that finally worked in persuading him to at least use the car for the distance. Here’s a Guru for whom his disciples are paramount. He expects nothing but the best for you, and for that, he is willing to forego and sacrifice not just his personal comfort but whatever comes in the way. His boundless compassion also reveals his iron will and self-control. 

For a long time, all members concerned with the administration of the ashram had been trying to persuade Bhaishree to raise the charges for accommodation and food costs at the ashram. Raj Saubhag charges were the lowest amongst all Shrimad’s and similar ashrams. 

Ashram was suffering a considerable financial shortfall by offering the rooms at subsidised charges. Bapuji had mentioned that staying at the ashram should not be burdensome to mumukshus. Bhaishree continued in the same line of thought and was determined that charges should not be increased.

Bhaishree remains firm in his determination and compassion to ensure that no mumukshu feel deterred by the cost from coming to the ashram.

કરૂણા એ સત્પુરુષોનો સહજ સ્વભાવ બની જાય છે. તેઓનાં જીવનના નાના પ્રસંગોમાં પણ આ ગુણ આંખે ઊડીને વળગે છે.

એક વખત પૂજ્ય ભાઈશ્રીની તબિયત ખૂબ જ નાદુરસ્ત હતી. શિબિર હોવાથી સાયલા આવવાનું હતું. મુમુક્ષુઓ અને બ્રહ્મનિષ્ઠોને ઘણી જ ફિકર હતી. પણ ભાઈશ્રી ખૂબ જ મક્કમ રહ્યા. તેઓની નજર સમક્ષ મુમુક્ષુઓના કલ્યાણની ભાવના સિવાય બીજું કંઈ જ ન હતું. શારીરિક કઠિણાઈ ઘણી હતી. શરીરમાં દુ:ખાવા અને અશક્તિ હતા. ડોક્ટરની સલાહની પણ અવગણના કરી તેઓ સાયલા પધાર્યા. તેમણે બધા મુમુક્ષુઓની હતાશાને દૂર કરી ઉત્સાહ વધાર્યો. શરીર તરફ દુર્લક્ષ સેવી સાધનામાં જ એકાગ્રતા વધારવા બોધ આપ્યો. તબિયતની ફિકર કરી રહેલા મુમુક્ષુઓને પણ સમજણ આપી કે આધ્યાત્મિક લક્ષ્યને સાધવા પરવસ્તુઓ તરફ દુર્લક્ષ સેવ્યા વગર છૂટકો નથી. મુમુક્ષુઓની આધ્યાત્મિક ઉન્નતિની જવાબદારી લીધા પછી તેઓની પ્રગતિ જ ભાઈશ્રીના જીવનની સૌથી મોટી ફરજ બની ગઈ છે. 

શિબિરની શરૂઆત થતાં સવારના ૫ વાગ્યાના ધ્યાનમાં પહોચવા ૪-૧૫ વાગ્યે ઊઠી જતાં. અઢીથી ત્રણ કલાકના સત્સંગમાં પણ વિરામ લીધા વગર સતત સૌનો ઉત્સાહ વધારતાં અને પ્રેરણા આપતાં.

ભોજનાલયમાં પણ ચાલીને આવવાનો આગ્રહ રાખતાં. ક્યારેક બ્ર.નિ.વિક્રમભાઈના કહેવાથી ગાડી વાપરતાં. ખરેખર તો આ ભાઈશ્રીની ઉચ્ચતમ કરૂણા જ છે કે જે તેમની મોટામાં મોટી મુશ્કેલીઓને નજર અંદાજ કરી આપણને સાચા રસ્તે લઈ જવા હરહંમેશ તત્પર હોય છે.

આશ્રમની નાની મોટી દરેક વ્યવસ્થાને નિભાવવાનો ખર્ચ ઘણો જ મોટો હોય છે. છતાંય વધુમાં વધુ લોકો લાભ લઈ શકે તે હેતુથી મુમુક્ષુઓ પાસેથી નજીવી રકમ લેવામાં આવે છે. 

મુમુક્ષુઓની સંખ્યામાં વધારો થતો જોઇ આશ્રમના ભાવ વધારાની રજૂઆત ભાઈશ્રી સમક્ષ કરવામાં આવી. 

સાધના કરી રહેલા સાધકો પર કોઈ આર્થિક દબાણ ન આવે એવી કરુણામય દ્રષ્ટિ પૂ.બાપુજીની હતી. તેને જ આગળ કરતાં ભાઈશ્રીએ પણ ભાવવધારો કરવાની મંજુરી ન આપી. બને તેટલું પોતે સહન કરી સાધકોની તકલીફો દૂર કરવાનો કરુણાભાવ ભાઈશ્રીના દરેક વ્યવહારમાં દેખાય છે.

100 Ekant Maun Shibirs Completed

This January 2018 Ekant Maun Shibir marked a milestone as Param Pujya Bhaishree completed his 100th Ekant Maun Shibir. Taking the subject of Param Pujya Kalidasbapuji's letters 7, 8 and 9, Bhaishree emphasised the impoprtance of our sadhana and our goal of removing Darshan Mohniya Karma and attaining Samyak Darshan.

Since the initial Ekant Maun Shibirs in 2006 Bhaishree has taken over 32 subjects.

A total of 384 sadhaks have taken part, many repeatedly. The breakdown is shown below. The top 10 sadhaks in terms of attendance to shibirs is also shown below with Pushpaben V. Shah attending 84 of the 100 shibirs.

Thank you to Palak and Yashica for their efforts in compiling the data.

Determination & Enthusiasm - સંકલ્પશક્તિ અને ઉત્સાહ

---

We celebrate Param Pujya Bhaishree's divinity through the wonder of his virtues. Each month a different writer has captured the inspirations drawn from Bhaishree's life that shed light on these beautiful virtues and help us recognise his inner being.

This month we explore Param Pujya Bhaishree's virtues of Determination & Enthusiasm.

---

Firm Determination and Unwavering Enthusiasm:

Nothing is impossible in this world. If one adheres resolutely to the motive behind a task, it’s achievable.

Determination is the steely resolve and steady focus on the task at hand in the most trying circumstances. It allows no room for pessimism or dejection. Unwavering enthusiasm is the ability to maintain and sustain a high level of enthusiasm from the start of the task till its completion.

Determination and enthusiasm are complementary virtues. Only where there is strong determination can there be unwavering enthusiasm, and only when there is enthusiasm, can strong determination be sustained.

Both are foundational virtues in that they lead to the acquisition of many other virtues. Determination and enthusiasm drive out laziness, the biggest adversary of success and build virtues such as patience, concentration, thinking, self-confidence, wisdom, discipline, cheerfulness, fearlessness, organisation and regularity.

If these two virtues are so important in achieving worldly success, their importance in the spiritual sphere cannot be overemphasized. A seeker’s goal of self-realisation may appear arduous at the outset but when he or she meets a true Guru and walks the path of devotion and faith with determination and enthusiasm, the goal appears magically achievable.

How can a seeker develop these virtues and sustain them? By listening to the words of the one person in whom these virtues reach their pinnacle - Param Pujya Bhaishree. And by imbibing these words and implementing them in one’s life. To help seekers develop these qualities, Bhaishree repeatedly stresses upon them in his discourses. Whenever a seeker finds himself or herself in a difficult situation or whenever negative thoughts arise, Bhaishree’s motivational words resonating with positivity drive away all fears and negativity from the mind. They break the shackles of difficulties and open the doors to success.

Unshakeable faith in one’s Satdev (true deity) and Satguru (true guru) has the subtle power to see you through tough and challenging times with enthusiasm and determination.

Bhaishree often tells us to do whatever we do with enthusiasm, and that’s evident in his life. He never utters negative words. He undertakes even the most ordinary activity with enthusiasm and achieves it with determination. Many are witness to the way he completes challenging projects and achieves miraculous outcomes by the sheer force of his will power and zeal. Some instances:

(1) In the centennial year of Param Krupaludev’s dehvilay (passing away), a biographical film, book, CD and video CD were planned. However, at the time  this project was being discussed in December 1999, nobody except Bhaishree believed that the book would be ready by its deadline of May 7, 2000. Even the author of the book, Dr. Kumarpal Desai, expected the book to be ready only by September 2000. He saw no way to release the book earlier than that. However, Bhaishree remained firm that the book should be ready by May 7, 2000, or else it would not achieve its purpose. Bhaishree would motivate the team, meet Dr. Kumarpal Desai and even the printers. It was thanks to him that the book was ready for launch on April 30, 2000.

(2) Ninama’s revival: The earthquake of 26th January 2001 had caused great devastation in Gujarat. While Kutch was most affected, several villages and hamlets of Saurashtra had suffered great loss of life and property. One such village was Ninama in Sayla district, which was almost fully destroyed. The vast majority of government relief was being used in Kutch. Ninama was excluded from the relatively little help coming to Saurashtra because of some anti-social elements. The situation was worrisome. When Bhaishree heard of the matter and saw the suffering of the residents of Ninama, he promptly adopted the village and got to work. In spite of warnings from local officials on account of the anti-social elements, Bhaishree continued the mammoth work of resurrecting the village without paying any heed. He had a simple counter: “Why should 1500 people suffer due to the deeds of 20-25 unworthy people? Who will help them?”
Taking up this project was difficult enough. The other issue was that at that time, there were no concerted funds or resources for the village. Bhaishree’s overpowering will power turbocharged with enthusiasm changed all that. The physical metamorphosis was effected by sheer mental strength.

The project had an estimated cost of Rs 3 crore. How was such a large sum to be arranged so quickly? It so happened that the main trustee of the Gujarat relief fund and the trustee of Veerayatan were travelling to Kutch and were invited to Sayla on the way. When they were informed of Ninama’s plight, they pledged Rs 1 crore. The government pledged another Rs 1.5 crore. That left a balance of Rs 50 lakh. Bhaishree got us to contact the Times of India Foundation which was actively involved in humanitarian work but they did not work in collaboration with another organisation. However, on Bhaishree’s instructions, the situation was presented to the CEO of the organisation. And to everyone’s surprise, the Foundation pledged Rs 1.crore. All the development were nothing but a tribute to Bhaishree’s vision, iron will and enthusiastic pursuit of goal. Ninama could be raised and redeveloped admirably.

(3) Reviving the poorly managed government hospital Community Health Centre (CHC): The ashram faced many hiccups and hindrances when it took over the management of the government hospital CHC in Sayla. The centre needed continuous attention and intervention for a long time. Just when it seemed to begin functioning smoothly, some anti-social people created problems. This ended up getting the centre a negative report and reduced support from the government. When the ashram people looking after the Centre proposed dropping out of the centre, Bhaishree denied permission. He had a deep concern for the poor and the destitute people who visited the centre. He guided us to face the situation bravely and find solutions. He asked us to work with care and love and without any feelings of discrimination towards anyone. Thanks to his courage of conviction and refusal to be daunted, Bhaishree was proved right once again. All was well in some time and the centre became the villager’s pride and sanctum of refuge.

Today, the centre holds the top position among almost 300 such centre in the state! This is the only community health centre where a host of specialists such as gynaecologists, surgeons and paediatricians among others offer full time service.

રઢ સંકલ્પશક્તિ અને અક્ષય ઉત્સાહ

કુછ ભી નહિ અસંભવ જગ મેં, સબ સંભવ હો સકતા હૈ,
કાર્ય હેતુ યદિ કમર બાંધ લો, તો સબ કુછ હો સકતા હૈ..

કોઈ પણ કાર્યની શરૂઆત કરતાં એ કાર્ય યથાતથ્ય રીતે સફળ બનાવવા માટે દ્રઢ મનોબળ સાથે મક્કમ નિર્ધાર કરવો અને જ્યાં સુધી કાર્ય સફળતાપૂર્વક પૂર્ણ ન થાય ત્યાં સુધી ગમે તેવી વિપરીત પરિસ્થિતિ ઊભી થાય, કાર્યને સફળ કરવું એ અસંભવ લાગવા લાગે - એવા મોટા વિઘ્નો આવે છતાં, એ દ્રઢ મનોબળ અને મક્કમ નિર્ધાર ટકાવી રાખી વ્યવસ્થિત આયોજન સાથે કાર્યને પાર પાડવા માટેનાં પ્રયત્નો કરતાં થાકવું નહિ એ છે દ્રઢ સંકલ્પશક્તિ - નિશ્ચયાત્મકતા (determination).
અને કાર્યની શરૂઆત જે ઉમંગ અને ઉલ્લાસથી કરી હોય તે જ ઉમંગ અને ઉલ્લાસ કાર્ય પૂરું થાય ત્યાં સુધી એવો ને એવો જ ટકાવી રાખવો એ છે અક્ષય ઉત્સાહ (enthusiasm).

આ બંને ગુણો ખરેખર તો એકબીજાના પૂરક છે. જો દ્રઢ સંકલ્પ હોય તો જ ઉત્સાહ અક્ષય બને છે, અને ઉત્સાહ હોય તો જ સંકલ્પબળ ટકી રહે છે.

આ બંને ગુણોને ગુણસમુદાયમાં અગ્રીમ સ્થાન આપી શકે, કારણ કે આ બંને ગુણો જીવમાં જેમ જેમ વિકાસ પામે છે તેમ તેમ તે જીવ બીજા અનેક ગુણોનો સ્વામી બનતો જાય છે. સફળતાનો સૌથી મોટો શત્રુ એવો “પ્રમાદ” એ આ બંને ગુણોના વિકાસથી ટળે છે. ધીરજ, એકાગ્રતા, વિચારશક્તિ, આત્મવિશ્વાસ, વિવેક, અનુશાસન, પ્રફુલ્લિતતા, નિર્ભયતા, સુવ્યવસ્થિતતા, નિયમિતતા જેવા અનેક ગુણો પ્રગટે છે. આવી વ્યક્તિનું જીવન બીજા જીવો માટે પણ પ્રેરણાદાયી બને છે.

આ બંને ગુણો સામાન્ય સાંસારિક કાર્યને સફળ બનાવવામાં પણ જો આટલા ઉપયોગી હોય તો મુમુક્ષુ આત્માઓએ તો આ ગુણોનું મહત્ત્વ કેટલું ઊંચું આંકવું ઘટે ! મુમુક્ષુ જીવનો જે મુખ્ય લક્ષ છે - “આત્મદર્શન” તેને પ્રાથમિક દ્રષ્ટિએ સિદ્ધ કરવું ખૂબ જ વિકટ અને કપરું લાગે, પરંતુ સાચા  સદગુરુ   મળ્યે, ભક્તિ અને શ્રધ્ધાના માર્ગે જો દ્રઢ સંકલ્પશક્તિ અને અક્ષય ઉત્સાહ જેવા ગુણો ઉમેરાય તો ‘આત્મદર્શન’ જેવું અતિવિકટ લક્ષ પણ સરળ અને સુગમ બને છે.

મુમુક્ષુઓએ આ ગુણો પોતાના આત્મામાં કઈ રીતે વિકસાવવા અને ટકાવી રાખવાં?

જેમનામાં આ બંને ગુણો પૂર્ણાતાને પામ્યા છે એવા શ્રી સદગુરુ એટલે કે પ.પૂ. ભાઈશ્રીના વચનબળે, તેમના બોધવચનો સાંભળી તેને અંતઃકરણમાં ઉતારી જીવનમાં અનુસરતાં આ ગુણો મુમુક્ષુમાં વિકાસ પામતાં જાય છે.  પ.પૂ. ભાઈશ્રી પણ મુમુક્ષુઓમાં સંકલ્પબળ અને ઉત્સાહ વધે એ માટે વારંવાર તેમના સ્વાધ્યાયો અને આશીર્વચનોમાં આ બંને ગુણો પર ખૂબ ભાર મૂકે છે. મુમુક્ષુ જીવે મુશ્કેલ પરિસ્થિતિમાં કે પછી નકારાત્મક વિચાર ઉદ્ભવે ત્યારે પ.પૂ.ભાઇશ્રીના ઉત્સાહપ્રેરક અને સકારાત્મકતાથી ઉભરાતાં બોધવચનો મનમાં જાગૃત કરતા તે નકારાત્મક વિચારો દૂર થઈ શકે છે અને મુશ્કેલ પરિસ્થિતિમાં પણ સફળતાનો માર્ગ શોધી શકાય છે.

સાચા દેવ અને સદગુરુ પ્રત્યેની અવિચળ શ્રદ્ધા એ એક અદ્રશ્ય ચમત્કારિક શક્તિ છે. કાર્ય જયારે વિકટ હોય ત્યારે ઈશ્વર અને ગુરુ સદૈવ મારી સાથે છે એવી શ્રદ્ધા  આપણા ઉત્સાહ અને સંકલ્પને ટકાવી રાખે છે. કાર્યની પાછળ રહેલો હેતુ જો સતત યાદ રહે તો પ્રમાદ પ્રવેશતો નથી અને ન તો ઉત્સાહ ઓસરી જાય છે.  જ્યાં સમજવાનો, શીખવાનો અને જીવનમાં કંઈક વિશેષ કરવાનો અભિગમ છે, ત્યાં ઉત્સાહ અને સંકલ્પબળ જળવાયેલાં રહે છે. પરંતુ હા, આવા અભિગમની સાથે ધીરજ અનિવાર્ય છે. જ્યાં ઉતાવળ છે ત્યાં ચંચળતા, ભય, મૂંઝવણ, ગૂંચવણ બધું હોય છે. સંકલ્પ ડગમગી જાય છે અને ભયને કારણે ઉત્સાહ ખોવાઈ જાય છે. આ બંને ગુણોને ટકાવી રાખવા માટે અન્ય લોકોના નિરુત્સાહી અને નિષેધાત્મક વલણની યથાયોગ્ય સમીક્ષા તેમજ ઉપેક્ષા પણ જરૂરી છે.

નાનામાં નાના કે મોટામાં મોટા એવા દરેક કાર્ય માટે પ.પૂ. ભાઈશ્રીમાં રહેલ અક્ષય ઉત્સાહ અને દ્રઢ સંકલ્પશક્તિ સ્પષ્ટપણે દ્રશ્યમાન થાય છે. પ.પૂ. ભાઈશ્રીને કોઈએ ક્યારેય પણ નકારાત્મનક વાત કરતા સાંભળ્યા નથી. ભાઈશ્રી તો અખંડ ઉત્સાહનો પૂંજ છે. તેઓ હંમેશા પ્રફુલ્લિત રહે છે. તેમને જોતાં જ આપણી અંદર રહેલી નકારાત્મકતા દૂર થાય છે. અને આનંદનો સંચાર થાય છે. ક્યારેય કોઈ પણ શુભ કાર્ય માટે પ.પૂ. ભાઇશ્રીએ આ કાર્ય યથાયોગ્ય રીતે પૂરું નહિ થઇ શકે એવો નકારાત્મક વિચાર કે અભિપ્રાય દર્શાવ્યો નથી. અમુક કાર્યોમાં તો પ.પૂ. ભાઈશ્રીનાં સંકલ્પબળના ફળરૂપે જાણે ચમત્કાર જ અનુભવાયા છે. એવા અનેક પ્રસંગો છે કે જેમાં પ.પૂ. ભાઈશ્રીના આ ઉત્કૃષ્ટ ગુણોના પ્રત્યક્ષ દર્શન થાય છે, કે જેના વિના અમુક કાર્યો સફળ કરવાં અસંભવિત બન્યા હોત. એમાંનાં અમુક પ્રસંગો અહીં વર્ણવ્યા છે.

(1) પરમ કૃપાળુ દેવના દેહવિલય શતાબ્દી વર્ષની ઊજવણી રૂપે, પરમ કૃપાળુ દેવનું  જીવનચરિત્ર દર્શાવતું પુસ્તક, ફિલ્મ, ઓડિયો અને વિડિઓ CD વગેરે તૈયાર કરવાનું નક્કી કર્યું હતું. ડિસેમ્બર 1999 માં જયારે આ બાબતે ચર્ચા-વિચારણા થઇ રહી હતી ત્યારે, એકમાત્ર પ.પૂ. ભાઈશ્રી સિવાય દરેકે દરેક વ્યક્તિને પુસ્તક સમયસર (7 મી મે -2000) તૈયાર થવું અસંભવિત લાગ્યું હતું, અરે! સ્વયં પુસ્તકના રચયિતા પદ્મશ્રી ડૉ. કુમારપાળભાઈ દેસાઈએ પણ કહ્યું હતું કે પુસ્તક સપ્ટેમ્બર -2000 સુધીમાં તૈયાર થઈ શકશે. તેઓને પ્રસંગની અગત્યતા સમજાવી પુસ્તક સમયસર તૈયાર કરાવી આપવા માટે વિવેકપૂર્વ આગ્રહ કરવામાં આવ્યો, છતાં તેઓએ વહેલામાં વહેલા ઓગસ્ટ-2000 સુધીમાં પુસ્તક તૈયાર કરાવી આપવાની તૈયારી બતાવી. પરંતુ પ.પૂ.ભાઈશ્રીનો તો દ્રઢ નિર્ધાર હતો.   ‘પુસ્તક 7મી મે -2000 સુધીમાં તૈયાર થઇ જ જવું જોઈએ, અને જો એ પ્રમાણે નહી થાય તો પુસ્તકની કોઈ કિંમત રહેશે નહિ’ એમ કહી પ.પૂ.ભાઈશ્રીએ આખી ટીમને ઉત્સાહપ્રેરક માર્ગદર્શન આપી કાર્યને સફળ બનાવવા માટે તૈયાર કરી ભાઈશ્રી જાતે કુમારપાળ દેસાઈ ને મળ્યા, પ્રિન્ટિંગ પ્રેસની પણ મુલાકાત લીધી. પ.પૂ.ભાઈશ્રીના દ્રઢ સંકલ્પશક્તિ અને અવિરત ઉત્સાહ બળથી આખરે ધ્યેય સિદ્ધ થયું અને પુસ્તક 30મી એપ્રિલ - 2000 ના રોજ તૈયાર થઇ ગયું!

(2) 26મી જાન્યુઆરી, 2001માં ભૂકંપે ગુજરાતભરમાં ખૂબ જ તારાજી સર્જી. જેમાં સૌથી વધુ અસરગ્રસ્ત ક્ષેત્ર હતું કચ્છ, પરંતુ સૌરાષ્ટ્રનાં પણ અનેક નાનાં ગામડાંઓ જાનમાલની નુકશાનીનો ભોગ બન્યાં હતાં, જેમાંનું એક ગામ હતું સાયલા તાલુકાનું લગભગ 1500ની વસ્તી ધરાવતું નીનામા, જે ભૂકંપમાં 90%  તારાજ થઇ ગયું હતું. સરકાર તરફની મોટા ભાગની રાહત પ્રક્રિયા કચ્છ તરફી જ ચાલી રહી હતી. જે થોડી ઘણી રાહત સામગ્રી સૌરાષ્ટ્ર માટે આવી રહી હતી, એમાંથી પણ નીનામા ગામને ત્યાંનાં અમુક અસામાજિક તત્વોને કારણે બાકાત રાખવામાં આવ્યું હતું. ક્યાંયથી કોઈ પણ પ્રકારની મદદ ન મળતાં આ બાબત ચર્ચાનો વિષય બની.

આ વાત જયારે પ.પૂ. ભાઇશ્રીના જાણવામાં આવી અને તેઓએ નીનામાના લોકોને ખૂબ મુશ્કેલીમાં ફસાયેલા  જોયાં, ત્યારે જ કરુણાસાગર પ.પૂ. ભાઇશ્રીએ નીનામા ગામને દત્તક લેવાનું નક્કી કર્યું ! તાલુકા સરપંચની અસામાજિક તત્વોને કારણે આ કામ હાથમાં ન લેવાની નકારાત્મક સલાહને નજરઅંદાજ કરતાં પ.પૂ. ભાઇશ્રીએ કહ્યું, “20 - 25 અયોગ્ય વ્યક્તિઓને કારણે બાકીના 1470-80 લોકો શા માટે મુશ્કેલી ભોગવે? તેઓને કોણ મદદ કરશે?” એ વખતે મદદ કરી શકાય એટલું ફંડ કે સાધનસામગ્રી આશ્રમ પાસે હતી નહીં. છતાં પ.પૂ. ભાઈશ્રીએ પૂરી સકારાત્મકતા અને આત્મવિશ્વાસ સાથે કાર્ય શરુ કરી દેવાનો આદેશ આપ્યો. પ્રથમ નજરે તો આવો કઠિન સંકલ્પ સિદ્ધ થવો અસંભવ જ લાગે એમ હતો. અંદાજિત ખર્ચ લગભગ રૂપિયા 300 લાખ જેટલો નીકળતો હતો! આટલી મોટી રકમની વ્યવસ્થા કેવી રીતે કરવી? કચ્છની મુલાકાતે જઈ રહેલા ગુજરાત ભૂકંપ રાહત ફંડના મુખ્ય ટ્રષ્ટિ અને વિરાયતનના એક ટ્રષ્ટિને સાયલા પધારવા વિનંતી કરવામાં આવી. તેઓની સમક્ષ નીનામા ગામની પરિસ્થિતિ વ્યવસ્થિત રીતે રજૂ કરવામાં આવી. પરિણામે તેઓએ રૂપિયા 100 લાખની સહાયની બાંહેધરી આપી. સરકારશ્રી તરફથી પણ 150 લાખની મંજૂરી મળી. હવે ફક્ત બાકીના 50 લાખ માટે ડોનેશનની જરૂરિયાત રહી. છતાં આ રકમ પણ નાની ન હતી. પ.પૂ. ભાઇશ્રીએ જરાય નકારાત્મકતા મનમાં લાવ્યા વિના, ટાઈમ્સ ઓફ ઇન્ડિયાનો સંપર્ક કરવા જણાવ્યું. ટાઈમ્સ ઓફ ઇન્ડિયા સામાન્ય રીતે પોતે જ આવા જનહિતના કાર્યો કરતું હતું, પરંતુ બીજા કોઈની સાથે ભાગીદારીમાં નહિ. છતાં પ.પૂ. ભાઇશ્રીના આદેશ અનુસાર તેના સીઈઓ સમક્ષ અસરકારક રીતે મુદ્દાની રજૂઆત કરવામાં આવી. અને સૌના આશ્ચર્ય વચ્ચે ટાઈમ્સ ઓફ ઇન્ડિયાએ 120 લાખ રૂપિયાની સહાય કરી !! પ. પૂ. ભાઇશ્રીના દ્રઢ સંકલ્પ અને આત્મવિશ્વાસને કારણે અંતે નીનામા ગામના નવનિર્માણનું કાર્ય સફળતાપૂર્વક સંપન્ન થયું.

(3) સરકારી હોસ્પિટલ CHCના નબળા તંત્રનું સફળ નવનિર્માણ સાયલા સ્થિત સરકારી હોસ્પિટલ CHC ના વહીવટને હાથ ધર્યા બાદ, તંત્રમાં ઘણાં ફેરફાર અને સુધારા કર્યા બાદ જયારે CHC નો વહીવટ સરસ અને વ્યવસ્થિત બન્યો ત્યારે સાયલાનાં અમુક અસામાજિક અને બદમાશ તત્વોએ તંત્ર વ્યવસ્થામાં કનડગત શરુ કરી. જેના કારણે સરકારી હેલ્થ ડિપાર્ટમેન્ટ એ સહકાર આપવાનો ઓછો કરી CHC માટે નકારાત્મક રિપોર્ટ આપવાનું શરુ કર્યું. આવી ઘણી બધી મુશ્કેલીઓને કારણે આખી ટીમ પરમ પૂ. ભાઈશ્રી પાસે ગઈ, અને CHC નો વહીવટ છોડી દેવા માટે વિનંતી કરી. પરંતુ કરુણાસાગર પ. પૂ. ભાઈશ્રી તો ગરીબ અને નિઃસહાય લોકોના હિત માટે ઘણા ચિંતિત હતા. તેઓશ્રીએ તો અમને દરેક મુશ્કેલીનો સામનો કરી તેનો ઉકેલ લાવવા જણાવ્યું અને કોઈ પણ જાતનો ભેદભાવ રાખ્યા વિના દરેકે દરેક લોકોની પ્રેમ અને આદરભાવ સાથે સારસંભાળ ચાલુ જ રાખવા આગ્રહ દર્શાવ્યો. તેઓશ્રીને તેમનામાં રહેલા દ્રઢ આત્મવિશ્વાસને કારણે ખાતરી હતી કે મુશ્કેલીઓનું નિરાકરણ અવશ્ય થશે જ. અને આખરે ખરેખર ભાઈશ્રીના દ્રઢ સંકલ્પબળ અને ઉત્સાહભર્યા આત્મવિશ્વાસને કારણે બધી જ મુશ્કેલીઓ દૂર થઇ અને CHC માટે ખૂબ સકારત્મક રિપોર્ટ બનવાના શરુ થઇ ગયા. અને આજે આ જ CHC એ રાજ્યની લગભગ 300 CHC ઓમાં અગ્રીમ સ્થાન ગ્રહણ કર્યું છે! આ એક જ CHC એવી છે કે જ્યાં ગાયનેક, સર્જન, પેડિયાટ્રિશિયન, વિગેરે જેવા અનેક સ્પેશ્યલિલિસ્ટ અને અનુભવી ડોક્ટરો  આખો દિવસ સારવાર આપે છે.

---

Moments of Insight: Determination & Enthusiasm

““Obstacles are those frightful things you see when you take your eyes off your goal.””

— Henry Ford (Founder of the Ford Motor Company)

“Obstacles are those frightful things you see when you take your eyes off your goal.” – Henry Ford (Founder of the Ford Motor Company)

Since 1987, annual eye-camps are regularly held at the premises of Sayla Ashram of Shree Rajsaubhag Satsang Mandal. Our divinely benevolent Sadguruji, Param Pujya Bhaishree (Bhaishree), seeing the distress of unfortunate souls suffering from eye-related ailments, was very keen to set up an eye hospital in the Sayla region, which, in those days, was even devoid of basic healthcare infrastructure.

In 2006, inspired by London's mumukshu Shri Arunbhai Doshi, his close relative, Shri Manubhai Sanghrajka approached Bhaishree to donate a large sum of money with a splendid idea of setting-up a full-fledged eye hospital at the Sayla Village. Bhaishree enthusiastically accepted Manubhai's noble offer of this donation, and plans were immediately drawn-up to construct an eye hospital at Sayla.

Meanwhile, one of Manubhai's friends, who himself was operating an eye hospital under his Trust in Limbdi, met Manubhai. In casual conversation, Manubhai talked to him about his contemplated donation in Sayla for the aforementioned eye hospital. The gentleman, being very close to Manubhai, warned him, "In my opinion, you are taking a very wrong decision. I, myself, am running an eye hospital in a City like Limbdi, and we are barely conducting ten (10) operations per month. Fate of such an eye hospital, and that too in a small Village like Sayla, would definitely be bleak. Why you are wasting such a large sum of money?"

However, Manubhai did not flinch by such a detrimental opinion, even though it came from a close friend. His confidence and faith in Bhaishree were just unshakable. Manubhai stuck to his decision like the "Rock of Gibraltar," since Bhaishree had personally assured him of excellent results of his noble gesture.

Bhaishree even planned the inauguration ceremony of the Sayla Eye Hospital very meticulously and effectively. He invited religious and prominent leaders of the Sayla Taluka and also from the Villages of the region. Bhaishree, confidently and enthusiastically, appraised them about the state-of-the-art modern medical facilities and equipment available at the Sayla Eye Hospital, which was at par with facilities available at any Metro City.

Resulting from Bhaishree's robust determination and contagious enthusiasm, today, after a short span of only about ten (10) years, the Sayla Eye Hospital is consistently and successfully conducting almost five hundred (500) operations per month! Moreover, due to the lack of space within the ever-growing old Sayla Eye Hospital, a brand new and a much larger Eye Hospital facility has already been recently inaugurated at Sayla!

"Divine power of true Sadguru always elevates the Society" - Param Pujya Bhaishree has indeed brought these words of wisdom to life through his determination.

““અવરોધો તે ભયાનક વસ્તુઓ છે, જે જ્યારે તમે તમારા ધ્યેય પરથી નજર ખસાડો છો ત્યારે જ દેખાય છે.””

— હેનરી ફોર્ડ (ફોર્ડ મોટર કંપનીના નિર્માતા)

1987ની સાલથી દર વર્ષે શ્રી રાજસૌભાગ સત્સંગ મંડળના સાયલા આશ્રમના પ્રાંગણમાં નેત્ર-યજ્ઞનું આયોજન થતું આવે છે. સાયલાની આસપાસના પ્રદેશમાં પ્રાથમિક સારવાર પૂરતી પણ સવલતોના અભાવે, નેત્રરોગોથી પીડાતા દુર્ભાગી જીવોને જોતાં, અપાર કરુણાવાન અને ઋજુહૃદયી પ. પૂ. ભાઇશ્રીના અંતઃકરણમાં સાયલામાં આંખની હોસ્પિટલ બનાવવાની ઈચ્છા જાગી.

2006ની સાલમાં લંડનના મુમુક્ષુ શ્રી અરુણભાઈ દોશીની પ્રેરણાથી તેમના એક નજીકના સગા શ્રી મનુભાઈ સંઘરાજકા ભાઈશ્રી પાસે આવ્યા અને તેઓએ આંખની હોસ્પિટલ માટે ખૂબ જ મોટી રકમ દાન કરવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી. ભાઈશ્રીએ તેમની ઉમદા ભાવના અને ધગશને સહર્ષ સ્વીકારી અને સાયલામાં આંખની હોસ્પિટલના બાંધકામનું આયોજન શરુ થઇ ગયું.

દરમિયાન, મનુભાઈને એમના એક નજીકના મિત્રને મળવાનું થયું, કે જેઓ પોતે પોતાના જ ટ્રસ્ટ હેઠળ લીંબડી ખાતે આંખની હોસ્પિટલ ચલાવતા હતા. વાતવાતમાં તેઓને મનુભાઈના સાયલા ખાતેની આંખની હોસ્પિટલ માટેના મોટા યોગદાનની જાણ થઇ. તેઓના મનુભાઈ સાથે ઘનિષ્ઠ સંબંધ હોવાથી, તેઓએ મનુભાઈને કહ્યું, “તમે ઘણો ખોટો નિર્ણય લઇ રહ્યા છો. હું લીંબડી જેવા શહેરમાં આંખની હોસ્પિટલ ચલાવું છું, છતાંય અમને મહિનાના માંડ 10 ઓપરેશનો મળે છે. તો સાયલા જેવા નાના ગામડાંમાં આંખની હોસ્પિટલનું શું ભવિષ્ય હોઈ શકે? તમે શા માટે આટલી મોટી રકમ વેડફી રહ્યા છો?”

પરંતુ મનુભાઈને તો પ.પૂ. ભાઈશ્રીમાં પૂર્ણ વિશ્વાસ અને શ્રદ્ધા હતા જ. ભાઇશ્રીએ પણ તેઓને આ સુંદર કાર્યના ખૂબ જ સારા અને ઊંચા પરિણામો આવશે જ તેની પાક્કી ખાત્રી આપી હતી.

પ.પૂ. ભાઇશ્રીએ આંખની હોસ્પિટલના ઉદ્દઘાટન પ્રસંગનું આયોજન પણ ખૂબ વિચારપૂર્વક બધાજ મુદ્દાઓને લક્ષમાં રાખીને કર્યું. તેઓએ બધાં જ ધર્મોના અગ્રણીઓને, તેમજ સાયલા તાલુકા અને આજુબાજુના ગામોના આગેવાનોને, ખૂબ ભાવભર્યું આમંત્રણ આપ્યું. તેઓએ સૌને ખૂબ જ આત્મવિશ્વાસ, ઉત્સાહ અને આનંદપૂર્વક આંખની હોસ્પિટલની અત્યાધુનિક સુવિધાઓ અને સાધન સવલતો વિષે માહિતગાર કર્યા.

પ.પૂ. ભાઇશ્રીના એ દ્રઢ સંકલ્પબળ અને અવિરત ઉત્સાહને પરિણામે, આજે 10 વર્ષ બાદ, આંખની હોસ્પિટલમાં દર મહિને 500થી વધુ સફળ ઓપરેશનો થઇ રહ્યા છે! આ ઉપરાંત, હવે હોસ્પિટલની જગ્યા નાની પડતાં, વિશાળ જગ્યામાં તેનું નવનિર્માણ થઇ, હાલમાં જ તેનું ઉદઘાટન પણ થઈ ચૂક્યું છે..!

“સત્પુરુષોનું યોગબળ જગતનું કલ્યાણ કરો” - પ. પૂ. ભાઇશ્રીએ પોતાના સંકલ્પબળથી આ શબ્દોને સાકાર કરી બતાવ્યા છે.

Simplicity - સાદગી

---

We celebrate Param Pujya Bhaishree's divinity through the wonder of his virtues. Each month a different writer has captured the inspirations drawn from Bhaishree's life that shed light on these beautiful virtues and help us recognise his inner being.

This month we explore Param Pujya Bhaishree's virtue of Simplicity.

---

Simplicity

Simplicity is not just a virtue; it is a way of life. The quintessence of simplicity is honesty and straight-forwardness.

Simplicity is the ability to live without layers. It is the ability to speak plainly, think clearly and act honestly. It is the lack of deceit, pretentiousness, ambiguity or confusion.

A simple person may have one or all of these qualities – honesty, straight-forwardness, directness, easy-goingness, austerity, discipline and a frill-free living. Simplicity is also the ability to be yourself in all circumstances.

Simplicity is a virtue that can be seen. A simple person eschews fussy and ornate clothing, doublespeak, and guile. He or she walks without much ado, talks without much ado and works without much ado.

Simplicity is the wholeness of living where every act, including thinking and speaking, has a purpose that is clear and necessary. Nothing that is not necessary gets on the body, into the mind or in one’s lifestyle.

In its evolved form, simplicity is sincerity, austerity and ease with oneself. In its pure form, it is clarity of mind and purity of living. When we think of these qualities, the vision that flashes before our mind’s eye is that of our Sadguru, Param Pujya Bhaishree. Bhaishree is the personification of simplicity.

In his clothing, his look is clean and non-fussy. He prefers white. When he is gifted clothes, he opts for white as far as possible but does not insist on it to avoid inconveniencing the giver in any way.  There is not a single cut or design on his clothes that is not necessary. His shirts are cut straight, no tail-end snipping for him.

Bhaishree speaks in a measured tones; his voice is steady and even-pitched. He does not speak a single word that is superfluous. He does not waste two words when one will do. More to the point, he does not mince words. He speaks his mind gently, firmly and without hesitation. These are intricate aspects of simplicity in character.

Bhaishree’s activities are a resounding stamp of simplicity. When he walks, he takes measured steps. Each is a purposeful step in the right direction; there is no frivolity in his walk, no ambling about, no meandering. No wastage and no excess.

Every act of Bhaishree’s is conducted accurately and elegantly. Simplicity lives organically within him, like an entity. He weighs every item, event and issue according to its requirement and does justice to it in the most lucid way. His places of stay are the epitome of clean functionality. His home has no remote trace of extravagance.

Bhaishree is a frequent train traveler. As a thumb rule, he avoids the comfort of flights. On the train, he opts for the second class. For years, he travelled by second class. Only recently, he yielded to persistent requests from mumukshus to travel by an air-conditioned coach. When on the road, he always prefers a small car to a lavish sedan even for high-profile meetings.

During his international travel, Bhaishree travels economy class and refuses to upgrade to business or premier class in spite of the insistence of mumukshus who often have air miles to spare and can get the upgrade free of cost.

Like Mahatma Gandhi, Bhaishree believes in the concept of zero waste. He does not throw away anything that has any potential of ever being re-used. Instead of using fresh notepads for his work, he is often found writing on unused parts of pieces of paper. Like him, his day is organized in simple and disciplined slots.

Once, on his recent dharma yatra to the US, Bhaishree was sitting in the house of a mumukshu, along with Br. Vikrambhai, Br. Minalben and a few other Brahmnishths. In this August company were about 70 happy mumukshus. As there were many new faces, everyone decided to introduce themselves by their name and/or by association, such as “I am so-and-so’s son or daughter”. When everyone had finished, Bhaishree decided to introduce himself! Without any reference to his spiritual mentorship, he simply said, “I am Bapuji’s shishya.”

Bhaishree is ‘saumya’, which for want of a better English equivalent, can be translated as a steady gentleness. Bhaishree’s face radiates a tranquil peace that is calming.

The possibility that we can be anything like him is just so  delightful a thought. How do we imbibe simplicity as a virtue in our day-to-day life?

Step 1. First and foremost, declutter. Declutter your home, workplace and mind. Reduce your possessions - ‘parigraha’ – little by little. The best way to trim your clutter aggregate is by getting rid of everything you have not used in the past six months. Likewise, if there is an emotion festering in your mind relating to an event or a person that is more than six months old, throw it out of your system. Lighten your load.

Do not get bogged down with too many ideas, too many thoughts, too many emotions. Let go. Focus on what is relevant. Think clean, think functional. Cut down on needless thoughts and needless chatter. Design your daily schedule in a way it makes sense to you. Prioritising is an essential ingredient of simplifying your life. Cut out the appendages of existence.

Step 2. Less is more, as Robert Browning said in his poem, ‘Andrea del Sarto.’  Don’t use a lot where a little will do. Keep or buy only what you need. Shed ostentatiousness from your life. If you need five pairs of clothing, do not get ten. Speak only what you need to. Speak sincerely without slipping into the dreary habit of being meaningless nice to everyone. Avoid getting curious about the lives of people who do not matter.

Step 3. Drop pretentiousness. This is a bit sticky. All of us are used to being nice when we do not mean it and putting on a face for the world. Shed the masks. Wear only your honest face. It helps us feel light and it will take us miles ahead in sadhana.

Step 4. Covet and pursue satsang. Merely being in Bhaishree’s presence can set you off on the path to simplicity without even trying. When you are around him,  you won’t need to be told. It will happen.

Leonardo da Vinci said simplicity is the ultimate sophistication. It is also the ultimate spiritual quest. For, our soul is simple and honest. Let it shine

સાદગી

સાદગી એ એક ઉત્તમ ગુણ તો છે જ પણ ગુણથી પણ વધારે તે જીવન શૈલી છે. સાદગીભર્યું આદર્શ જીવન જીવતા વ્યક્તિના ચારિત્રનો જો વિચાર કરીએ તો સાદગીને પુષ્ટ  કરનારા બીજા  અનેક ગુણો તેનામાં દેખાય છે,  જેવા કે સત્ય, સરળતા, અનુશાસન, નિખાલસતા, આંતરિક હળવાશ અને મોકળાશ તેમજ  સંયમ - તપ અને  ત્યાગ. એમાં પણ ખાસ જ્યાં સાદગી હોય ત્યાં અચૂક સત્ય અને સરળતા હોય જ.   

સાદગી એટલે ડોળ કે આડંબર  વગરનું નિખાલસ, પારદર્શક અને સત્યનિષ્ઠ જીવન. સાદગી એટલે જેવા છે તેવા દેખાવું. સાદગી એટલે સરળ ભાષા, સ્પષ્ટ વિચારણા અને સદાચરણ.  

સાદગી એક એવો ગુણ છે કે, જે જોઈ શકાય તેમજ અનુભવી શકાય. સાદગીમાં સામાન્યપણું રહ્યું છે. જે સાદગીને ધારણ કરે છે તેને વિશેષ બનવાની ખેવના હોતી નથી. ક્યા કપડાં પહેરું?, આ કપડાં પહેરવાથી શું હું વધુ સારો લાગીશ?, લોકો મને જોઈ, મારી પ્રસંશા કરશે કે નહિ?, આવા કોઈ પ્રશ્નો તેને થતા નથી. જેણે સાદગીનો ગુણ અપનાવ્યો છે તેને બાહ્ય દેખાવની ફિકર હોતી નથી. ઓછામાં ઓછા કપડાં તેના કબાટમાં હોય. જે ધોવાયેલા સ્વચ્છ કપડાં હોય તે પહેરી લે.

બધી બાબતોમાં તે નિરાગ્રહી વલણ અપનાવે છે. વયોવૃદ્ધ અનુભવી વ્યક્તિ સાથે વાત કરે કે પછી કોઈ યુવાન ભણેલા સાથે, તેના વિચારો કે મંતવ્યો બદલાતા નથી. તેનો જીવનવ્યવહાર એક સરખો રહે છે. લુચ્ચાઈ, છેતરપિંડી, દગો આપવો આવું તો એ ક્યારેય નથી કરતો. તે ચાલે, બોલે, ભોજન કરે, ગાડી ચલાવે કે કોઈ પણ અન્ય કાર્ય કરે તેની અંતરંગ શાંતિ જળવાયેલી રહે, ધાંધલ  કે ધમાલ કરી વાતાવરણને તે ક્યારેય તંગ નથી કરી દેતો. ઊલટું, તેની ઉપસ્થિતિને કારણે સુમેળ સધાય, સહુ સ્વસ્થ રહે અને નિરાંત અનુભવે.        

સાદગી એટલે અર્થપૂર્ણ જીવન. કશું નિરર્થક નહિ, ઉદ્દેશપૂર્વક તે વિચારે અને વિવેકપૂર્વક બોલે. જેની જરૂરિયાત નથી તેને ન તો એ શરીર ઉપર ધારણ કરે છે, ન મનમાં પ્રવેશવા દે છે. જીવન જળવાયેલું રહે એવી અંતરમાં એક ઉત્તમ જાગૃતિ કેળવી તે જીવે છે.         

સાદગીનો ગુણ ઉત્તરોત્તર જેમ જેમ વિકસતો જાય છે તેમ તેમ સહજતાએ તે જીવ સંયમને પાળતો થાય છે. પુદગલનું આકર્ષણ ઘટી જાય અને ભોગ પ્રત્યેનો અનાસક્ત ભાવ વધુ પ્રબળ બને છે. ત્યાગ અને વૈરાગ્યભાવથી તે વિશેષ સાત્વિક બને છે. મન અને ર્હદયની પવિત્રતા અને બાહ્ય જીવનમાં શુદ્ધતા, નિર્દોષતા, આમ તેનું જીવન પરમાર્થસ્વરૂપ બનતું જાય છે. આવા ગુણોનો વિચાર કરીએ એટલે તુરંત પ. પૂ. ભાઈશ્રી નજર સમક્ષ તરી આવે. તેઓ સાદગીના પર્યાય છે. સાદગીનું જીવંત ઉદાહરણ છે. અનેક ગુણોના સ્વામી તેઓ આપણા માટે ઉત્કૃષ્ટ અવલંબન છે. આપણા માટે તેઓ જંગમ તીર્થ છે. તેમના દર્શન કરીએ એટલે સમસ્ત ગુણોના દર્શન થાય. તેમનામાં રહેલો આ સાદગીનો ગુણ  તેમની આંતરિક સુંદરતાને પ્રગટ કરે છે.      

મોટે ભાગે ભાઈશ્રી સફેદ ઝભ્ભો અને ચૂડીદાર પહેરતા હોય છે. પણ નિરાગ્રહી ભાઇશ્રીને જો કોઈ ભેટમાં અન્ય રંગનો  ચૂડીદાર, ઝભ્ભો કે પછી શર્ટ કે પેન્ટ આપે તો તેઓ પ્રેમપૂર્વક પહેરી લે છે. એમના શર્ટનો વિચાર કરીએ તો તે નીચેથી ગોળાકારના હોય. બન્ને બાજુથી કટ કરેલા વિશેષ ઢબના શર્ટ તેઓ પહેરતા નથી.       

ભાઈશ્રી જ્યારે બોલે ત્યારે તોલી તોલીને બોલે, જો એક શબ્દથી ચાલે તો બીજા શબ્દનો ઉપયોગ ન કરે. સ્વાધ્યાય હોય કે પછી સામાન્ય વાતચીત, તેઓ ઓછું, ધીમું અને મધુર બોલે. તેમનો સ્વર ક્યારેય ઉંચો કે નીચો ન થાય. તેમની વાણી હંમેશાં સમાપ હોય, ક્યાંય કોઈ અતિશયોક્તિ નહિ. કોઈને પ્રભાવિત કરવાનો ભાવ પણ લેશ માત્ર નહિ. મક્કમતા અને મૃદુતાનો મીઠો સમન્વય કરી તેમના વિચારો તેઓ અભિવ્યક્ત કરતા  હોય છે. વાણીમાં રહેલા આ ગુણો તેમની વિનમ્રતા, સાદગી તેમજ સાધારણ વ્યક્તિત્વની પાછળ છુપાયેલા દશાવાન જ્ઞાનીપુરુષનો પરિચય કરાવે છે.

દરેક કાર્ય તેઓ સહેલાઈથી પૂર્ણ કરે. જ્યાં આંટીઘૂંટી હોય ત્યાં કાર્ય જટિલ તેમજ મુશ્કેલ બની જાય છે. ભાઈશ્રી જેવા સંતો માટે કશું છાનું કે છૂપું હોતું નથી. નિ:સ્વાર્થ અને નિ:સ્પૃહભાવે તેઓ ઉદયને સહજ અનુસરતા રહે છે. જયારે ચાલે ત્યારે જાગૃતિપૂર્વક માપીને દરેક પગલું ભરે. ધ્યેયને અનુસરતા તેઓ સાચી દિશામાં યોગ્ય પગલાં માંડે અને નિર્ધારિત લક્ષ્ય સુધી ઉત્સાહપૂર્વક ચાલતા રહે. તેઓ ખૂબ પીઢ છે. જ્ઞાનની ધારામાં રહીને કર્મો ભોગવી જાણે છે. ન કશું ઓછું ન કશું વધારે, બધું જ સમતુલ્ય!     

તેઓ  ઘણી ભૂમિકાઓ ભજવે છે. કૌટુંબિક ફરજો હોય, કે આશ્રમ અને સમાજને લગતા કાર્યો હોય, બધાં જ કાર્યો ચોકસાઈપૂર્વક થાય, ક્યાંય ભૂલ ન કરે. અસામાન્ય કાર્યો સાવ સામાન્ય રીતે પાર પાડે. કાર્ય કરવાની તેમની શૈલી એટલી નિરાળી હોય કે દરેક કાર્ય દીપી ઉઠે. સાદગી તેમના સ્વભાવમાં રહેલી છે એટલે તેમણે કોઈ પુરુષાર્થ કરવો પડતો નથી. પરિસ્થિતિનો તાગ પામી તેઓ યથાયોગ્ય નિર્ણયો લેતા હોય છે. સહુનું શ્રેય સધાય, સર્વમંગલ વર્તાય એવી તેમની અનોખી અને અલૌકિક રીત હોય છે.

તેઓ જ્યાં રહેતા હોય ત્યાં બધું અત્યંત સ્વચ્છ હોય. બધું એની જગ્યાએ વ્યવસ્થિત મુકાયેલું હોવાથી જે વસ્તુ જોઈએ, તે તુરંત મળે, શોધવી ન પડે. તેમનું ઘર સાવ સામાન્ય છે. કોઈ ભપકો નહિ, કોઈ સાધનસમૃદ્ધિ નહિ, એશોઆરામની કોઈ ચીજવસ્તુઓ નહિ. સાદગીભર્યું જીવન જીવીને, તેઓ સુખ અને સગવડનો ભેદ, નિજ આચરણ દ્વારા મુમુક્ષુઓને સમજાવે છે.          

મોટા ભાગે તેઓ ટ્રેનની મુસાફરી કરે છે. વિમાનનો આરામદાયક પ્રવાસ તેઓ ટાળતા હોય છે. શું જરૂર છે એટલા રૂપિયા ખર્ચવાની જયારે આપણે ટ્રેનમાં ઘણા થોડા ખર્ચમાં જઈ શકતા હોઈએ. વર્ષો સુધી તેઓએ સેકન્ડ  ક્લાસમાં મુસાફરી કરી અને જ્યારે મુમુક્ષુઓએ ખૂબ દબાણ કર્યું ત્યારે તેઓની  ભક્તિને વશ થઇ તેમની વિનંતી સ્વીકારીને હવે તેઓ એસી ડબ્બામાં પ્રવાસ કરે છે. ગાડીની મુસાફરી હોય તો તેઓ નાની ગાડીમાં જવું વધુ પસંદ કરે છે. વૈભવથી તેઓ પોતાને હરહંમેશ દૂર રાખે છે.

પરદેશ જાય ત્યારે પણ તેઓ ઈકોનોમી ક્લાસમાં મુસાફરી કરે છે. મુમુક્ષુઓ પ્રાર્થે કે ભાઈશ્રી, અમારી પાસે તે એરલાઈનના માઇલ્સ પડયા છે, મારે કોઈ રૂપિયા આપવાના નથી, છતાં તેઓ મંજૂરી ન જ આપે. સાદગી જેના જીવનનો ધ્રુવકાંટો હોય તે ક્યાંથી આવી વિનંતીઓને સ્વીકારે?  

મહાત્મા ગાંધીજીની જેમ ભાઈશ્રી પણ દરેક વસ્તુઓનો ફરી ઉપયોગ કરે, જે પાછું વાપરી શકાય તેને ફેંકી કેમ દેવાય? કાગળની બીજી બાજુ કોરી હોય તો તેઓ  તેમાંથી પોતાના માટે નોંધપોથી બનાવી લે  અને પછી તેની ઉપર કરવાના કામોની યાદી લખી રાખે. તેઓ ખૂબ વ્યવસ્થિત છે અને એમનું જીવન પણ યોગ્ય રીતે કલ્યાણના માર્ગે સંવેગથી આગળ વધી રહ્યું છે. શું કરવું, ક્યારે કરવું, કોને સાથે રાખવા બધું પહેલેથી નિર્ણિત હોય. તેમની આયોજન શક્તિ અનેકને આશ્ચર્ય ઉપજાવે છે.   

ગયા વર્ષે જ્યારે તેઓ અમેરિકા ગયા હતા ત્યારે એક રાત્રે ઘણા મુમુક્ષુઓ તેમની નિશ્રામાં તેમની સાથે બેઠા હતા. ઘણા નવા મુમુક્ષુઓ હતા તેથી દરેકે પોતાની ઓળખાણ આપવી એમ નકકી થયું. મુમુક્ષુઓએ પોતાની વ્યાવહારિક ઓળખાણ આપતા પોતાનું નામ અને અન્ય વિગતો કહી. જ્યારે ભાઈશ્રીનો વારો આવ્યો ત્યારે તેઓએ એટલું જ કહ્યું કે “હું બાપુજીનો શિષ્ય છું.” મુમુક્ષુઓના માર્ગદર્શક છે, શ્રી રાજ સૌભાગ સત્સંગ મંડળના તેઓ મુખ્ય કર્તા હર્તા છે એવું કશું ન કહ્યું. આ છે એમની વિનમ્રતા અને સાદગી.    

સૌમ્યતા, પ્રસન્નતા, શાંતિ વિગેરે જેવા ભાઈશ્રીની સાદગીના ઘણા રંગો છે. તે રંગોમાં રંગાતા મુમુક્ષુઓ શાંત સ્થિર અને પવિત્ર થઇ રહ્યા છે. આપણે તેમના જેવા થઈએ એ વિચાર કેટલો સમૃધ્ધ, સુખદ અને આહલાદક છે! સવાલ એ છે કે કઈ રીતે આપણે આપણા જીવનમાં આ સાદગીના ગુણને અપનાવીશું?

1) સહુથી પ્રથમ આપણે આપણા ઘરને, મનના વિચારો તેમજ ભાવોને  સુવ્યવસ્થિત કરી દઈએ. ન જોઈતી એવી ઘણી વસ્તુઓ આપણે ઘરમાં ભરી રાખી છે તેને ઘરમાંથી તિલાંજલિ આપીએ. જેની સાથે કંઈ લેવાદેવા નથી એના વિચારો ન કરીએ. જૂની નકારાત્મક સ્મૃતિઓને ભૂંસી નાંખીએ. મનને સ્વચ્છ અને પવિત્ર બનાવીએ. જ્યાં કેન્દ્રિત થવું જોઈએ ત્યાં કેન્દ્રિત થઈએ. આંતરિક રીતે હળવા થઈ જઈએ.

આપણું મન એ જ આપણા જીવનનું ચાલક બળ છે. જો એ મન અવ્યવસ્થિત હશે તો કાર્યો પણ યથાયોગ્ય રીતે નહિ થાય. માટે અનેક પ્રકારની કલ્પનાઓ, સંસારી મનોરથો, પૂર્વગ્રહ કે માન્યતાઓની જે પકડ છે તેમાંથી મનને છોડાવી દઈએ. પ્રથમ મનની મુક્તિ અને તે મુક્ત થયેલું મન આત્માને કર્મોથી મુક્ત કરાવશે. સમયને અનુસરી અનુશાસન પૂર્વકનું જીવન જીવતા થઈએ. તુલનાત્મક રીતે વિચારપૂર્વક ક્રમબદ્ધ બધાં કાર્યો કરતા રહીએ. જેની અગત્યતા અધિક છે તે પ્રથમ કરીએ અને જે કાર્ય કરતાં હોઈએ ત્યારે ચિત્ત એમાં પરોવાયેલું રાખીએ. જીવનમાં સાદગીનો ગુણ જો ખીલવવો હશે તો જેની જરૂરિયાત છે તેનો જ વિચાર કરી  તેને જ પ્રાપ્ત કરવા જેટલી મહેનત કરવી. આત્મશક્તિને સંસારની લોલુપતામાં ન ખર્ચી નાંખવી.

2) ઓછું એ જ ખરેખર અધિક છે. જ્યાં ઝાઝું  છે ત્યાં જીવન વધુ અટવાયેલું, ઘેરાયેલું અને મૂંઝાયેલું રહે છે. આપણા સહુનો આ પ્રત્યક્ષ અનુભવ છે. જેની જરૂરિયાત છે એ જ ખરીદવું.જેટલું જોઈએ તેનાથી વધારે ન ખરીદવું. જે લૌકિક મોટાઈને ઈચ્છે છે તે સાદગીભર્યું જીવન કઈ રીતે જીવી શકે? માટે સર્વ પ્રથમ રૂઆબદાર અને ભપકાભર્યું જીવન મારે નથી જીવવું એવો સંકલ્પ કરો. જે કંઈ બદલાવ લાવવાની આવશ્યકતા છે તેની એક સૂચિ બનાવો. ધીરે ધીરે પણ ચોક્કસપણે તે બદલાવ લાવી દો. જો પાંચ જોડી કપડાં જોતા હોય તો 10 ના ખરીદો. જેટલું જરૂરી છે એટલું જ બોલો. બધાંને સામે ચાલીને મળવાનો, પ્રેમની લાગણીઓને સતત અભિવ્યક્ત કરવાનો, સંબંધોને વધુ સુદ્રઢ બનાવાના પ્રયત્નોમાંથી નિવૃત થાઓ. બીજાના જીવન વિષે જાણવાની ઉત્સુકતામાંથી બહાર આવી જાઓ.

3) દંભ અને બાહ્ય આડંબરને ત્યજી દો. વ્યાવહારિક જીવનમાં, ચહેરાપર મુખવટો પહેરીને બધા સાથે ખોટે ખોટો સ્નેહભાવ ન બતાવો. મનમાં અને હૃદયમાં દ્વેષ ભાવ છે અને બહારમાં મીઠા શબ્દો બોલી ખોટો પ્રેમ જાહેર કરવાનું રહેવા દો. ડોળ  ન કરતાં માધ્યસ્થ ભાવે જીવન જીવવાનો પ્રયત્ન કરો. જીવનને તેમજ સંબંધોને સમેટી લો. લૌકિક અભિનિવેશમાં અતિ દુર્લભ એવો મનુષ્યભવ આપણે હારી જઈએ છીએ એ યાદ રાખો.

સાધનામાં જો આગળ વધવું હશે તો અસંગ થવું પડશે અને અસંગ થવા માટે એકાંત અને મૌન એ અત્યંત આવશ્યક છે.        

4) તૃષ્ણાને સમજી, અંતરની લોભ વૃત્તિઓને વિવેકપૂર્વક દૂર કરી દો. ભાઈશ્રીની સાદગી એ જ એમની દિવ્યતા છે. તે દિવ્યતાના વર્તુળમાં રહેતા સ્વાભાવિક રીતે સાદગીનો ગુણ આપણી અંદર સ્થાપિત થશે.  એમની સાથે રહેતા અને એમના બોધને વાગોળતા આપમેળે પરિવર્તન થતું રહેશે. એમનું સત્ એ આપણા માટે સાક્ષાત્કારનું નિમિત્ત બનશે.  

લિઓનાર્દો ડા વિન્સીએ કહ્યું છે કે, “સાદગીમાં જ અપ્રતિમ સુંદરતા અને દિવ્યતા રહેલી છે”, માટે સાદગીને ઝંખો. આપણે  આપણા અસલ સ્વરૂપને સાદગી દ્વારા પામવાના છીએ કારણ આપણો આત્મા એ પ્રાકૃતિક છે, અકૃત્રિમ છે, સ્વાભાવિક છે. તે જેવો છે એવો તેને રાખતા તેના જ્ઞાનનું તેજ  અનાવરિત થશે, તેને ઝળહળવા દો, તેને ઝળહળવા દો.

---

Moments of Insight: Simplicity

Dharmadurlabh Bhavana - Contemplation of the rarity of a guru who preaches true religion. ધર્મદુર્લભભાવના

“Dharmadurlabh bhavana
ધર્મના ઉપદેશક તથા શુદ્ધ શાસ્ત્રના બોધક એવા ગુરુ અને એવું શ્રવણ મળવું દુર્લભ છે એમ ચિંતવવું તે બારમી ધર્મદુર્લભભાવના.
- શ્રીમદ્દ રાજચંદ્ર, વચનામૃત

Transliteration:
Dharma na updeshak tatha shuddha shaastrana bodhak eva guru and evu shravan malvu durlabh chhe em chintavvu te baarmi dharmadurlabhbhavana.

Translation:
It is rare to meet a guru who preaches (true) dharma and pure scriptures, and to have the opportunity to listen to such it. Such contemplation is the twelfth Dharmadurlabh bhavana.”

— Shrimad Rajchandra, Vachanamrut

---

Dharmadurlabh Bhavana

A true religion is one that fulfils the core purpose of human life – one that guides us towards self-realisation. It helps us filter the right from the wrong and gets us on the spiritual track. A true religion is, therefore, a prized asset in our spiritual quest. Because it is rare, only a few are blessed to receive it.

Jain scriptures, with their consistent focus on the soul, map the path to salvation with great clarity.

Shrut shastras expound the path for a true seeker while Charitra shastras expounds the dharmic dos-and-dont’s for a monk or a seeker who has renounced the world. These shastras provide material for deep contemplation.

Dharma is not just true religion, it is the repository of methodologies for correct  thinking and behaviour. Dharmic concepts that uphold the world order include samyam (self-control), kshama (forgiveness), mardava (humility), arjav (straight-forwardness), shauch (purity), satya (truth), tapa (penance and austerity), tyaag (renunciation), akinchanya (absence of attachment), brahmacharya (chastity and celibacy).

Each of these concepts have been elaborated upon in depth in our texts. Reflecting upon them can greatly cleanse our mindspace and refine our spiritual sensibilities. While the scriptures and sayings of great men point us in the right direction, these tools can take us only so far. Therefore, for the purposes of guiding us, the scriptures advise us to find a true guru. For, it is the guru who shines a light on the way to liberation. Only he can hold our hand and take us to our destination.

All the true religions of the world agree on their singlemost common edict: find a true guru.

The guru is our ultimate guide in that one journey that will end all journeys. Without a guru, we are blind bats flapping aimlessly in the dark and dank maze of sansar, desperately seeking happiness but uncovering only misery at every turn.

An interesting story that is perhaps apocryphal drives home the significance of a guru. It is said that when Swami Vivekananda first visited his guru, Ramakrishna Paramahamsa, he asked, “I have read the Bhagavad Gita and other scriptures several times, I lecture and give discourses on the Gita and Ramayana. Why do I still need a guru?”  Ramakrishna did not reply.

After a few days, Ramakrishna handed him a parcel to be delivered in a nearby village by sea. Vivekananda agreed. A boat and a sailor were provided to him. He set out early. As he sat on the boat, he realised he did not know the way to the village. Nor did the sailor. Vivekananda went back to his guru to ask him the way to the village.

Ramakrishna told him, “Narendra, this is my answer to the question you asked me when we first met. Today, you have the medium (the boat), you have the resource (the sailor), you have the way (the sea), you know what to do (deliver the parcel), you also know where to go but you don't know the way. Similarly, you’ve read all the scriptures, and you conduct discourses on them. However, to realise the wisdom of scriptures one needs a guru, someone who has already traversed that path so that he can guide you through the journey and encourage you to not give up.”

We have the texts but without practical guidance, we are rudderless. Without the right guide, we may not learn the right thing. On the spiritual path more than any other, the guru holds the key to our liberation for the following reasons:

1.     The guru has that rare experience of the self that we so covet. He is one of the very few to have been so enriched. His knowledge stems from personal experience. And in the world of spirituality about which we know nothing,  his expert navigation takes us from ignorance to knowledge.

2.     The guru is the embodiment of spiritual essence. To the disciple, the guru is the exemplar, a role model. The guru not only correctly interprets the scriptures for us, he lives those teachings. He is proof of the possibility of self-realisation. Observing him makes it easy not only to understand the path but also to implement it.

3.     The guru protects. As with any other path, there are pitfalls in the spiritual path too. Without the guru, we might slip, falter or get distracted. Staying  connected with the guru and his teachings keeps us anchored steadfastly to our goal and sheltered from our own mental frailty.

4.     The guru is our channel to God or salvation. It is through him that we can reach God. It is through him that we can be released from the life-sucking mire of unhappiness. As Kabir sang, if God and guru were to present themselves before us, our first salutations would be to the guru. For it is he who takes us to God. Without him, we would stay where we are.

Dharma alone relieves our pain accumulated over lifetimes, and it is best obtained from a gnani (knowledgeable seer). In all his writings and letters, Param Krupaludev Shrimad Rajchandra has relentlessly stressed upon the compelling need for a Satguru in a seeker’s life. He says that if the guru is ideal, he will seat you in the boat of true religion and steer you across the tumultuous ocean of lives. Only with a true guru can we acquire the philosophical understanding of the nature of reality.

"ગુરુ જો ઉત્તમ હોય તો તે ભવસમુદ્રમાં નાવિકરૂપ થઇ સદ્ધર્મનાવમાં બેસાડી પાર પમાડે. તત્ત્વજ્ઞાનના ભેદ, સ્વસ્વરૂપભેદ, લોકાલોકવિચાર, સંસારસ્વરૂપ એ સઘળું ઉત્તમ ગુરુ વિના મળી શકે નહીં." (વચનામૃત, પૃ. 65)

A similar saying, “क्षणमपि सज्जनसंगतिरेका भवति भवार्णवतरणे नौका” tells us that even a momentary meeting with a self-realised soul could become the boat to  help us cross the ocean of worldly existence (into bliss).

Hinduism propagates three paths to salvation: gnana, karma and bhakti. The first is through scholastic knowledge, such as Vedanta . The second is through impeccable conduct, such as Yoga. The third is through pure devotion. In bhakti, the other two paths blend seamlessly as devotion to a Guru naturally leads to the manifestation of right knowledge and right conduct.

Param Pujya Bhaishree explains that only a guru can evaluate our spiritual progress. Only he can confirm that we have achieved self-realisation if and when we do. Our intellect is incapable of making this judgment call.

A spiritual master uplifts many. Four of Shrimadji’s highly evolved disciples who were personally guided to their goal were Shri Sobhagbhai from Sayla, who told Shrimadji 11 days before he left his body about his exhilarating experience of the body and soul as separate entities, Shri Laghuraj Swami, a Jain monk who achieved self-realisation at the age of 44 under Shrimadji, Shri Ambalalbhai from Khambhat who served and cooked for Shrimadji, and Shri Joothabhai from Ahmedabad.    

Each of the four disciples were men of great spiritual integrity and thirst. It was their enthusiasm and zeal for the truth that enabled them to appreciate the value of the knowledge that they had the privilege of having access to.

If finding a guru is rare, recognising a guru is rarer. If we are twice blessed in having crossed this obstacle as well, our life becomes a simple journey of doing just as the guru says - following his every word, his every command, his every teaching. If we wish to break free of the cycle of births and deaths, it’s available only and only in the lap of our aagnas and at the feet of our guru.

After finding Param Pujya Bhaishree at long last and after having been accepted in his compassionate circle of grace with our warts and all, nothing should stop us from following his footsteps. The world and this birth has to be cared for but in a disinterested way. We do our duties but always as a seeker, dispassionately, without involvement.

Each time we falter and slip into the fatal attractions of this world, we need to remember we are only prolonging our agony. A slip on a tightrope can lead to a fall but this slip could cost us several thousand lifetimes more. And there’s no way of knowing if we will ever find a Sadguru again. Are we ready to pay the price?

Shrimad has said, “Guru thavu te maha jokhamdaarinu kaam chhe. (It’s a hazardous job to be a guru).” P P. Bhaishree has, with immense compassion, accepted this burdensome risk for our sake. Are we ready to end our hazardous existence by surrendering, giving of ourselves completely? The guru gets nothing in return; he wants nothing. After all, what can we give him that he does not have?  Let’s bow in complete devotion; let’s surrender ourselves, for, in this surrender, lies our victory.

Patanjali Yoga Sutra says, “If you think of the one who has gone beyond the cravings, the one who is liberated from cravings, your mind also gets those qualities. It begins to feel the peace, feel the quietness.”

Let’s feel his grace, his peace.

“Tumse o Jodi, tumse o Jodi, Sanchi preet hum tumse o jodi

Tumse o Jodi, avar sang todi, tumse o Jodi, tumse o Jodi”

ધર્મદુર્લભભાવના

સાચો ધર્મ એ જ કે, જેને પાળતાં જીવ દર્શનમોહને તોડી, ગ્રંથિભેદ કરી, આત્મસાક્ષાત્કાર  પામે છે. પ્રાપ્ત થયેલો અતિ દુર્લભ મનુષ્ય ભવ જેથી સાર્થક થાય છે, એવા ધર્મતત્વને જાણતાં, સત્ય દ્રષ્ટિ ખીલે છે.  જ્ઞેયને જાણી જીવ હેય અને ઉપાદેયનો યથાર્થ વિવેક કરી શકે છે. અધ્યાત્મના માર્ગે ચાલતા સાધક માટે જડ અને ચૈતન્યનો વિવેક જગાડતો એવો ઉત્તમ ધર્મ એ મોક્ષ સુધી લઇ જનારો રાજમાર્ગ છે, અનંતને પામવાનો આધાર છે. બોધિદુર્લભકાળમાં આવા અમૂલ્ય ધર્મની પ્રાપ્તિ બહુ થોડા જીવોને થાય છે.  

અનંત ચોવીશીથી ચાલ્યો આવતો, જિનેશ્વરોએ પ્રરૂપેલો જૈન ધર્મ દુર્લભ હોવા છતાં શાશ્વત ધર્મ છે. કર્મથી મુક્ત થવાનો માર્ગ તેમાં સાવ સ્પષ્ટ છે. ગણધરોએ રચેલા આગમોમાં તે જળવાયેલો છે. ઉત્તરોત્તર થઇ ગયેલા મહાપુરુષોએ આગમોના તેમજ આત્મઅનુભવના આધારે અનેક શાસ્ત્રો લખ્યાં અને તેથી  પરમશ્રુતનો અમૃતસાગર  હરહંમેશ લહેરાતો રહ્યો છે. સમ્યકજ્ઞાન, સમ્યકદર્શન અને સમ્યકચારિત્રની પ્રાપ્તિ તે ધર્મ દ્વારા થાય છે. તત્વાર્થસૂત્રમાંથી તત્વની અને આચારાંગ સૂત્રમાંથી સૂક્ષ્મ અહિંસાને પાળી શકાય એવા આચારોની સમજણ પ્રાપ્ત થાય છે.  પંચમહાવ્રત ધારણ કરેલ સાધુ ભગવંતોને તેમજ શ્રાવક અને શ્રાવિકાઓને યમ નિયમ અને સંયમનો બોધ તે ધર્મમાંથી મળી રહે છે. ધર્મપુરુષાર્થમાં જોડાયેલા આત્માઓ તેના આધારે તત્વની ઊંડી, તલસ્પર્શી વિચારણા કરી શકે છે. પ્રજ્ઞા ખીલતા તેઓ સ્વયં બહુશ્રુત બને છે. જ્ઞાન અને ક્રિયાનો ઉત્તમ સમન્વય સાધી, ત્યાગ વૈરાગ્ય અને ઉપશમના ગુણો ખીલવી, આત્મવિકાસના પગથિયાં ચઢી મુક્તિના શિખરો સર કરે છે.   
    

ધર્મ એ એક જીવન શૈલી છે. ધર્મ થકી આપણી વિચારશક્તિને સત્યનો રંગ ચઢે છે, આપણી દ્રષ્ટિ બદલાય છે, મુક્તિને કેન્દ્રમાં રાખી નિર્ણયો લેવાય છે, અને તે પ્રમાણે જીવન જીવાય છે. ૧૦ મહત્વના ઉત્તમ ગુણો જીવનમાં સ્થપાય તો આપણું સમગ્ર જીવન ધર્મમય બની જાય.

૧. સંયમ - મન અને ઇન્દ્રિય ઉપરનું વિવેકપૂર્વકનું નિયંત્રણ. અહિંસા ધર્મનું પાલન.    

૨. ક્ષમા - અન્યએ કરેલી ભૂલોને તેમજ અપરાધોને ભૂલી જવાં, પ્રેમ-કરુણા તેમજ મૈત્રીપૂર્વક તેઓની સાથે વર્તવું.

૩. માર્દવ - મૃદુતાપૂર્વક, કોમળ હૃદયે, વિનીત ભાવે જીવન જીવવું.

૪. આર્જવ - દંભ રહિત, કપટ વગરનું સરળ જીવન. સદ્દગુરુ પાસે થયેલા દોષની જાહેરાત કરી માફી માગવી.

૫. શૌચ - આંતરિક પવિત્રતા, શુભ વિચારો સાથેનું ભાવપૂર્વકનું ધર્માચરણ.

૬. સત્ય - જૂઠું  ન બોલવું, મધુર વાણી બોલવી. દેહમાં નહિ, આત્મામાં જીવવું.

૭. તપ - સમજણપૂર્વક બાહ્ય અને આભ્યંતર તપનું આરાધન કરવું.

૮. ત્યાગ - વિચારપૂર્વક પુદગલોને અંતર અને બાહ્યથી ત્યાગી દેવા.             

૯. અકિંચન્ય - ભોગ પ્રત્યે અનાસક્ત ભાવ કેળવી આત્માના જ્ઞાનભાવમાં રક્ત રહેવું.

૧૦. બ્રહ્મચર્ય - શરીરના ભોગ ઉપભોગથી નિવૃત થવું. ઈચ્છા રહિત થઇ આત્મામાં ચર્યા કરવી.      
 
        આ દસ ગુણોની સૂક્ષ્મ સમજણ શાસ્ત્રોમાંથી વાંચી સમજી વિચારીને તે ગુણોને જીવનમાં વણી લેવાના છે. તે દ્વારા આપણા યોગ શુદ્ધ બનશે. બહિરાત્મભાવ ઘટતો જશે અને સમ્યકદર્શન માટેની આપણી પાત્રતા વધતી જશે. પણ શાસ્ત્રોમાં જે માર્ગ કહ્યો છે તેનો મર્મ સમજવા માટે કોઈ પ્રત્યક્ષ  સદ્દગુરુ જોઈશે. તેવા પ્રત્યક્ષ સદ્દગુરુને કઈ રીતે ઓળખવા? આત્મસિદ્ધિની દસમી ગાથામાં પરમ કૃપાળુ દેવ લખે છે કે, આત્મજ્ઞાન, સમદર્શિતા, વિચરે ઉદય પ્રયોગ, અપૂર્વ વાણી અને પરમ શ્રુત એ સદ્દગુરુના લક્ષણો છે.

આત્મજ્ઞાન સમદર્શિતા, વિચરે ઉદયપ્રયોગ;
અપૂર્વ વાણી પરમશ્રુત, સદ્દગુરુ લક્ષણ યોગ્ય.
- શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર

સર્વે આસ્તિક ધર્મો અવિસંવાદે એક વાતને દ્રઢતાપૂર્વક માને છે. તેઓ બધા એક સ્વરે કહે છે કે, માર્ગ પામેલો માર્ગ પમાડશે, માટે એક સદગુરુને શોધી તેના ચરણમાં સર્વસ્વ સમર્પિત કરી તેની અાજ્ઞાને અપૂર્વ રુચિ અને અવિચળ શ્રધ્ધાન સાથે પાળો. દરેક કાળમાં મોક્ષ થવા માટેનો આ એક માત્ર અચૂક ઉપાય છે. પરમ કૃપાળુ દેવ કહે છે સત્પુરુષમાં પરમેશ્વર બુધ્ધિ તેને જ્ઞાનીઓએ પરમ ધર્મ કહ્યો છે.       

સદ્દગુરુ સાથેની આ કલ્યાણયાત્રામાં જોડાયા પછી કોઈ બીજી ત્રાસદાયક સંસાર યાત્રા નહિ કરવી પડે. અનંતકાળના ભવભ્રમણનો ચોક્કસ અંત આવશે. રાતના અંધકારમાં, અંધ ચામાચીડિયાની જેમ પાંખો પટપટાવતો લક્ષ અને દિશાહીન હું ભટકી રહ્યો છું, જેટલું હું ઉડ્યો તેટલું અધિક  દુઃખ અને પીડાને મેં ભોગવી છે, પણ સદ્દગુરુ પાસેથી જ્ઞાનનેત્રો મળતાં લક્ષ, દિશા, અને પુરુષાર્થની પ્રેરણા તથા શક્તિ બધું જ પ્રાપ્ત થશે.      

આ એક રસપ્રદ કથા છે, જે સચોટ રીતે પ્રમાણિત કરે છે કે કલ્યાણના માર્ગે ગુરુ ફક્ત આવશ્યક જ નહિ પણ અનિવાર્ય નિમિત્ત તત્વ છે.  સ્વામી વિવેકાનંદ જયારે પ્રથમ વાર ગુરુવર્ય રામકૃષ્ણ પરમહંસને મળ્યા ત્યારે તેમણે પ્રશ્ન કર્યો, ભગવત્ ગીતા તેમજ અન્ય શાસ્ત્રો મેં અનેક વાર વાંચ્યા છે, હું તેને બારીકાઇથી સમજ્યો છું, તે શાસ્ત્રો ઉપર મેં વ્યાખ્યાનો તેમજ પ્રવચનો સુધ્ધાં આપ્યા છે, તો પછી મારે ગુરુની શી આવશ્યકતા છે? તે સમયે રામકૃષ્ણ મૌન રહ્યા અને કોઈ ઉત્તર ના આપ્યો.     

થોડા દિવસ પછી રામકૃષ્ણ પરમહંસે, વિવેકાનંદને એક પાર્સલ આપ્યું અને કહ્યું કે દરિયા માર્ગે જઈ  આ ફલાણા ગામે તેને આપી આવો. વિવેકાનંદજીએ તે જવાબદારી હર્ષપૂર્વક સ્વીકારી અને તેઓ તુરંત ઉતાવળે ચાલ્યા. વહેલી સવારે હોડીમાં બેઠા. હોડી હાંકવાની શરૂઆત કરે તે પહેલાં નાવિકે ગામનું નામ પુછ્યું. નામ સાંભળતાં જ નાવિકે કહ્યું, ત્યાં પહોંચવાના માર્ગથી હું અજાણ છું.  વિવેકાનંદજીને પણ ખબર ન હતી માટે તેઓ પાછા રામકૃષ્ણ પરમહંસ પાસે આવ્યા અને પૂછ્યું સાહેબ તે ગામે જવાનો માર્ગ બતાવશો?         
 
નરેન્દ્ર ! આપણે પ્રથમ મળ્યા ત્યારે તે મને પ્રશ્ન કર્યો હતો તેનો આ જવાબ છે. આજે તારી પાસે હોડી  છે જે તે ગામ સુધી પહોંચવાનું માધ્યમ છે,  હોડીને હંકારી તે ગામે પહોંચવા માટે નાવિક એ સાધન છે. આ દરિયો એ માર્ગ પણ તારી પાસે છે. જે પાર્સલ પહોંચાડવું છે એ તારા હાથમાં છે. આમ તારી પાસે બધું છે પણ છતાંએ ત્યાં સુધી જવાના રસ્તાથી તું અજાણ છે.  જે ત્યાં ગયો હોય તે તને ત્યાં જવાનો માર્ગ બતાવી શકે છે. એવો કોઈ માર્ગદર્શક, કોઈ જ્ઞાની ભોમિયો મળે તો તને ત્યાં સુધી લઇ જાય. એવી રીતે મોક્ષે જવા માટે પણ એક સદ્દગુરુ જોઇશે જ.        

 આપણી પાસે ભલે શાસ્ત્રો છે પણ જે મહાપુરુષ એ શાસ્ત્રોને જીવી રહ્યા છે, જેમના આચરણમાંથી તે શાસ્ત્રો પ્રગટ થઇ રહ્યા છે એવા પ્રયોગાત્મક સદ્દગુરુ નહિ હોય તો માર્ગમાં ભૂલા પડી જઇશું. જ્યાં સાચું માર્ગદર્શન નથી ત્યાં સાચો માર્ગ કઈ રીતે મળે? અધ્યાત્મના માર્ગે સહુથી મુખ્ય નિમિત્ત કારણ એ સદ્દગુરુ છે.    

૧) આત્માનો અનુભવ હોવાને કારણે ગુરુ જ્ઞાનની મસ્તીમાં જીવે છે. સુખ - દુઃખ, હર્ષ - શોકના દ્વંદોથી પર છે. શાસ્ત્રનું જ્ઞાન તેમને અનુભવમાં સિદ્ધ થયું છે. આધ્યાત્મિક માર્ગની કોઈ વિશેષ જાણકારી આપણી પાસે નથી પણ તેમની નિશ્રામાં રહેતા, તેઓનું માર્ગદર્શન પામી, આપણે કલ્યાણના પંથે આગળ વધી શકીએ એમ છીએ.      

૨) અધ્યાત્મ સ્વરૂપ બની ગયેલા ગુરુ સ્વયં અધ્યાત્મના સાર છે. શિષ્ય માટે તેઓ આદર્શ છે. પરમ આશ્ચર્ય પમાડે એવી અદભુત તેમની અનાસક્ત વૃત્તિઓ છે. તેઓ ક્યાંય લેપાતા નથી. સદૈવ પ્રસન્ન અને સમદર્શી રહી પોતાના ઉદયને સમભાવે અનુસરે છે. તેમને જોતાં ઈશ્વર કેવા હશે તેની ઝાંખી થાય છે. આવી ઉચ્ચતમ દશા પ્રાપ્ત કરીને તેમણે પ્રામાણિત કરી બતાવ્યું કે એક મનુષ્ય સાધના દ્વારા આત્મસાક્ષાત્કાર પામી શકે છે. એમને જોતાં શાસ્ત્રોનો સાર સહજ સમજાય છે અને પમાય પણ છે.
        
૩) અધ્યાત્મના માર્ગે ઘણા બાધક કારણો, અવરોધક તત્વો સામે આવે છે. એક સાધક મૂંઝાઈ જાય અને અનુભવી ગુરુની ગેરહાજરીમાં તે પ્રલોભિત થઇ જાય, માર્ગથી સમૂળગો ફંટાઈ જાય, અથવા તો વિકેન્દ્રિત થયેલું તેનું માનસ કાં તો ક્રિયાજડ અથવા શુષ્કજ્ઞાનભાવમાં એકપક્ષી પુરુષાર્થ કરે પણ બંનેનો યથાયોગ્ય સમન્વય ન સાધી શકે. ત્યાગ અને વૈરાગ્ય ભાવ જે આત્મજ્ઞાનના સાધન છે તેને તે સાધ્ય માની મિથ્યા સંતોષમાં રાચતો રહે. વ્યવહાર અને નિશ્ચયનો ઉત્તમ સુમેળ સધાવીને ગુરુ શિષ્યને યથાયોગ્ય પુરુષાર્થ કરાવે છે.         

૪) ગુરુ એ સ્વયં મોક્ષ છે માટે તેમનું અવલંબન એ શ્રેષ્ઠ નિમિત્ત કારણ છે. સાધકનું ઉપાદાન તેથી બળવત્તર થાય છે. સંસારના અનંત દુઃખો તેમની નિશ્રામાં દૂર થાય છે. ત્રિવિધ તાપાગ્નિ વચ્ચે પણ આપણે અપૂર્વ શાંતિને અનુભવી શકીએ છીએ.
સંત કબીર સમજાવે છે કે, ગુરુ અને ગોવિંદ બન્ને ઊભા છે તો પ્રથમ વંદન ગુરુને કરવા યોગ્ય છે કારણ ગોવિંદની ઓળખાણ ગુરુ થકી થાય છે માટે ગુરુ વિશેષ ઉપકારી છે.         

અનંતકાળના કર્મો સત્ય ધર્મને અનુસરતા દૂર થાય છે. તે ધર્મ સ્વમતિકલ્પનાએ પ્રાપ્ત નથી થતો. બુદ્ધિમત્તા એમાં છે કે કોઈ જ્ઞાની પાસેથી તે ધર્મને આપણે પામીએ. પોતે લખેલા પત્રો અને પદોમાં પરમ કૃપાળુ દેવે એક માત્ર ગુરુનું ગૌરવ ગાયું છે. સમસ્ત મનુષ્ય જાતિ ધર્મ કરે છે પણ તેમાંના બહુ થોડાંને સદગુરુનું માહાત્મ્ય સમજાયું છે અને માટે સ્વચ્છંદે જે સાચું લાગ્યું તે કરતા રહે છે. સદગુરુવૈદ્ય મળતાં ભવરોગ દૂર થાય છે.

"ગુરુ જો ઉત્તમ હોય તો તે ભવસમુદ્રમાં નાવિકરૂપ થઇ સદ્ધર્મનાવમાં બેસાડી પાર પમાડે. તત્ત્વજ્ઞાનના ભેદ, સ્વસ્વરૂપભેદ, લોકાલોકવિચાર, સંસારસ્વરૂપ એ સઘળું ઉત્તમ ગુરુ વિના મળી શકે નહીં."       (વચનામૃત, પૃ. 65)

“क्षणमपि सज्जनसंगतिरेका भवति भवार्णवतरणे नौका” સત્પુરુષનો ક્ષણવારનો સમાગમ પણ ભવસમુદ્ર તરવાને નૌકારૂપ છે.

જ્ઞાન, ભક્તિ અને નિષ્કામ કર્મયોગ એ ત્રણ માર્ગ શાસ્ત્રોમાં કહ્યા છે. જ્ઞાન અને નિષ્કામ કર્મયોગ બન્ને ભક્તિમાં સમાવિષ્ટ છે. ભક્તિ દ્વારા આત્મા નિષ્કામી બને છે અને તે ભક્તિ જયારે પરાભક્તિનું સ્વરૂપ ધારણ કરે છે ત્યારે જ્ઞાન ઉપાર્જિત થાય છે. આત્મા અને પરમાત્મા એક થઇ જાય છે. ગુરુ પ્રત્યેની ઉત્કૃષ્ટ ભક્તિ જાગતાં, સાચું જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે અને બાહ્યાભ્યંતર ચારિત્ર ખીલતું જાય છે.
    
પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી કહે છે કે, આપણા આધ્યાત્મિક વિકાસનું સાચું મૂલ્યાંકન ગુરુ જ કરી શકે છે. તેઓ બરાબર જાણે છે કે, આપણે ક્યાં ઊભા છીએ અને હવે આગળ વધવા માટે શું પુરુષાર્થ કર્તવ્ય છે. શિષ્યના અંતરમાં આત્મદ્રવ્ય પ્રગટ થયું છે કે નહિ તે ગુરુ જાણીને મહોર મારે છે.  
 
એક સદગુરૂની નિશ્રા અનેક જીવોને તારે છે. પરમ કૃપાળુ દેવના વચનામૃત થકી અનેક જીવો સાચા ધર્મની સન્મુખ થયા. તેમની અનુપસ્થિતિમાં પણ ધર્મનો ઉદ્યોત કલ્પી ના શકાય એ રીતે થઇ રહ્યો છે. સાયલાના ભવ્ય શ્રી સૌભાગભાઇ, પંચમહાવ્રતધારી મુનિ શ્રી લઘુરાજ સ્વામી, ખંભાતના રાજરત્ન શ્રી અંબાલાલભાઈ અને અમદાવાદના સત્યપરાયણ જુઠાભાઇ પરમ કૃપાળુદેવના પવિત્ર આશ્રયે રહીને
આત્માની ઊંચી દશાને પામ્યા. તેઓ આત્માના અનુભવમાં સ્થિર થયા હતા.      

આ ચારે મુમુક્ષુ મહાત્માઓ શ્રીમદ્જીના ખરા અનુયાયી હતા. તેમની ભક્તિમાં સંપૂર્ણ પ્રામાણિકપણું રહ્યું હતું. કેવળ મોક્ષને તેઓ ઝંખતા હતા. તેઓને મન શ્રીમદ્જી સાક્ષાત્ ભગવાન હતા. અધ્યાત્મની તીવ્ર પીપાસાને કારણે તેઓ શ્રીમદ્જીને વિદેહી મહાત્મા તરીકે ઓળખી શક્યા હતા. શ્રીમદ્જી પરમશ્રુતના મહાસાગર છે, ગુણોના ભંડાર છે, અધ્યાત્મના શિખરે બિરાજમાન છે તેનો તેઓને સ્પષ્ટ અનુભવ થયો હતો.      

ગુરુ મળવા એ દુર્લભ છે પણ મળ્યે તેમને ઓળખી લેવા તે અતિ દુર્લભ છે. જે હળુકર્મી જીવ છે, ગુણગ્રાહ્ય વૃત્તિ ધરાવે છે, સતદેવને નિયમિત ભજી મોક્ષના ધ્યેય સાથે જીવન જીવે છે,  મોહભાવ અને કષાયજન્ય પરિણામોથી ડરે છે એવા કોઈ કોમળ વિનયી અને વિવેકી આત્માને સદગુરુ ઓળખાય જાય છે. સદગુરુને  અંતરમનમાં સ્થાપી, તેમના ચરણોમાં પોતાનું સર્વસ્વ ધરી દે છે. અનન્ય શરણ મળ્યું છે તે એટલું અધિક દ્રઢ થાય છે કે અનન્ય ભક્તિભાવે તે ગુરુની આજ્ઞાઓ શિરસાદ્ય કરી પાળે છે. સદગુરુ અને તેમનો યથાર્થ બોધ, તેમણે બતાવેલી ધ્યાન સાધના એ તેના જીવનનું કેન્દ્ર બની જાય છે. તે હવે નિરાકુળ, નિર્ભય, નિશ્ચિંત બની જાય છે. દુઃખ મધ્યે પણ સુખની ખુમારીમાં જીવે છે, હવે જન્મમરણનું દુઃખ દૂર થશે જ એવી  તેને અનુભવથી ખાતરી થાય છે કારણ અંતરમાં પરિવર્તનની ધારા શરુ થઇ ગઈ છે.
એક વાર સાચા સદગુરુને સમર્પિત થયા પછી જો એ ઈચ્છે કે મારે મોક્ષે નથી જવું, પોતાની શ્રધ્ધામાંથી ડગી જાય, આજ્ઞાઓ પાળવી બંધ કરી દે,  તો પણ અર્ધપુદગલ પરાવર્તન કાળમાં તેને મોક્ષે જવું જ પડે એવો આ સતયોગનો પ્રભાવ છે. આવો સદગુરુનો પ્રભાવ છે.                
   
અનંત કાળના રઝળપાટ પછી ભાઈશ્રી જેવા સદગુરુ મળ્યાં છે.  તેઓએ કૃપા કરી આપણા જેવા અધમાધમને પ્રેમથી અપનાવ્યા છે. અનેક પૂર્વગ્રહની ગાંઠો અંતરમાં બંધાયેલી છે, દેહાભિમાનનું પોટલું માથે લઇ ફરીએ છીએ, છતાં તે કરુણા સિંધુ પોતાના નિર્મોહી વાત્સલ્ય વડે સહુને ધીરજથી સહન કરે છે અને મૂળ સનાતન ધર્મની પગદંડી ઉપર હાથ પકડીને ચલાવે છે. આ સંસારની કોઈ પણ બાબત હવે તેમના પગલે ચાલતા ન અટકાવે તેવી જાગૃતિ કેળવવાની છે. ભલે કર્તવ્યો નિભાવીએ પણ નિષ્કામ અને મોહ રહિત થઇ તેમાં જોડાઈએ. મારાપણાનો ભાવ વિશ્વના સમગ્ર જીવો પ્રત્યે રાખીએ. એક નાના કુંડાળામાં નહિ પણ વિશાળ બનીને આપણે આપણા પ્રેમના વ્યાપને એટલો અધિક વિસ્તારી દઈએ કે તેમાં આખું જગત સમાઈ જાય.           

જગતની મોહિનીમાં ફસાઈ જઇએ ત્યારે યાદ રાખીએ કે આપણે દુઃખ અને પીડાભર્યો સંસાર વધારી રહ્યા છીએ. ભવના અંતની નજીક આવ્યા છતાં ફરી દૂર જઈ રહ્યા છીએ.

તલવારની ધાર પર ચાલવું સહેલું છે પણ જાગૃત જીવન જીવીને જિનેશ્વરની સેવા કરવી એ ખૂબ કઠિન છે. જેમ નટવો દોરી ઉપર ચાલે છે, તેની આગળ પાછળ અનેક વ્યક્તિઓ વિવિધ રીતે કાર્યો કરી રહ્યા છે પણ તેની એકાગ્રતા દોરડા ઉપર સ્થિર છે. તે બરાબર જાણે છે કે કુતુહલ દ્રષ્ટિથી હું આગળ પાછળ જોવા જઈશ તો નીચે પડીશ. બરાબર એ નટની જેમ આપણે આપણો ઉપયોગ, આપણી લક્ષની ધારાને બહારથી અંદર લાવીને મનને ત્યાં બાંધી રાખવાનું છે. બહિરાત્મભાવ ત્યજી અંતરાત્મભાવ સાધી અંતે પરમાત્મા થવાનું છે.

જો આ ભવમાં ચૂકી ગયા તો આવો અપૂર્વ પુણ્યનો યોગ ક્યારે પાછો આવશે તેની કાંઈ ખબર નથી. ભૌતિક જીવનના થોડા સુખ માટે શું આપણે અસંખ્યાત જન્મોનું દુઃખ વધારવા ઇચ્છીએ છીએ? તે સુખ માટે આટલી મોટી કિંમત આપવા શું આપણે તૈયાર છીએ?                  

પરમ કૃપાળુ દેવ શ્રીમદ્જી કહે છે કે કોઈના ગુરુ થવું એ અતિ જોખમી કાર્ય છે. પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીના હૃદયમાં અપાર કરુણા અને વાત્સલ્ય ભાવ રહ્યો છે. તેઓ આપણી આવી દીનતા ભરેલી અજ્ઞાન પરિસ્થિતિને જોઈ શકતા નથી અને આપણે તેમાંથી હરહંમેશ માટે બહાર આવીએ એવું ઈચ્છે છે. તેમનો કોઈ સ્વાર્થ નથી, માત્ર નિષ્કારણ કરુણાથી તેઓએ આપણા ગુરુ થવાનું સાહસ બાપુજીની આજ્ઞા થઇ માટે સ્વીકાર્યું છે.

આપણે તેમને શું આપી શકવાના હતા? નિ:સ્પૃહી મહાત્મા જે સર્વ પૌદગલિક ભાવથી પર છે તેને કોઈ આપી પણ શું શકે? કેવળ એક આપણો  આત્મા પોતાનો છે અને તે પણ તેઓએ ઓળખાવ્યો છે, તો પછી તેમના ચરણમાં શું ધરીએ? ઉત્કૃષ્ટ ભક્તિભાવે તેમના ચરણોમાં નમીને વંદન કરી, તન, મન, ધન અને આત્માને સમર્પિત કરી તેમના થઈને રહીએ. તેમના ચરણોમાં રહેતા આપણે અવશ્ય વિજયી થઇશું.       
પતંજલિ યોગ સૂત્ર કહે છે કે, જે નિ:સ્પૃહી છે, સમસ્ત ઇચ્છાઓથી મુક્ત છે, એવા મહાત્માનો વિચાર કરતાં આપણા આત્મામાં તેમના ગુણો પ્રગટે છે. તેમના ગુણોનું ધ્યાન કરતા એક અનેરી શાંતિ અને સ્થિરતાનો આહલાદક અનુભવ થાય છે.

એમની કૃપા, શાંતિ અને સમાધિનો આપણે અનુભવ કરીએ અને કરતા જ રહીએ.

“તુમસે હો જોડી, તુમસે હો જોડી, સચ્ચી પ્રીત હમ તુમસે હો જોડી..
તુમસે હો જોડી, અવર સંગ તોડી, તુમસે હો જોડી, તુમસે હો જોડી. ”

---